Mu'te gazası (Hicrî 8. yıl, Cumâdel-ûlâ )

Gazanın Tarihi, İsmi ve Sebebi

Mute gazası, Hicretin 8. yılında Cumâdelûlâ ayında vuku bulmuştur. 1

Bu gaza, Mute gazası, Ceyşü'l-ümerâ (Kumandanlar ordusu) gazası diye de anılır. 2

Bu da, ya orduya müteaddit kumandanların katılışından veya orduya katlan mücahidlerin başka gaza ve seriyyelere nazaran daha çok sayıda oluşundan, ya da, düşmanlarla karşılaşınca, son derecede çarpışma yapılışından dolayı idi. 3

Mute; Şam sınırlarından Belka' köylerinden bir köy, Şam yaylalarından bir yayla olup, kılıçların en iyisi orada yapılır ve ora kılıçlarına da, oraya izafetle, Meşârif yapısı kılıç denilirdi. 4

Meşârif; Belka' köylerindendir. 5

Mute; Belka' yakınındadır. Beytü'l-Makdis (Kudüs)'e iki merhaleliktir. 6

Belka' ise; Dımaşk nahiyelerinden olup Şam'la Vâdi'l-kurâ arasındadır. Amman'ın kasabasıdır.

Belka'da, birçok köyler ve geniş ekinlikler vardır. Buğdayının iyiliği, dillere destandır. 7

Mute halkı, Gassanlarla Rumlardan karışıktı. 8

Mute gazasının sebebine gelince; Peygamberimiz aleyhisselam Benî Lehblerden Haris b. Umeyr el-Ezdi’yi, Busrâ hükümdarına bir mektupla göndermişti. 9

Rivayete göre; Haris b. Umeyr, Peygamberimiz aleyhisselamın mektubunu Şam'a, Rum Kayserine götürmekte idi. 10

Haris b. Umeyr, Mu'teye varınca, durdurulup Şurahbil b. Amr el-Gassânî'nin huzuruna çıkarıldı. 11

Şurahbil b. Amr, Kayser'in Şam ülkesi valilerindendi. 12

Şurahbil, Haris b. Umeyr'e:

" Sen nereye gitmek istiyorsun?" diye sordu.

Haris b. Umeyr

" Şam'a! " dedi.

Şurahbil:

" Sen Muhammed'in elçilerinden olmayasın (olabilirsin)?" dedi.

Haris b. Umeyr

" Evet! Ben Resûlullahın elçisiyim! " dedi. 13

Şurahbil emretti; Haris b. Umeyr bir iple bağlandıktan sonra, götürülüp boynu vuruldu! 14

O güne kadar, Hâris'in şehit edilişi, Peygamberimiz aleyhisselama çok ağır geldi.

Peygamberimiz aleyhisselam, hemen Müslümanları topladı. 15 Onlara, Haris b. Umeyr'in şehit edildiği yeri ve kendisini kimin şehit ettiğini haber verdi. 16 Kendilerini, Cüruf ordugâhında toplanmaya davet etti. 17

Müslümanlar, hemen Cüruf ordugâhında toplandılar. 18

Peygamberimiz aleyhisselam, daha önce, Ka'b b. Umeyr'in kumandası altında 15 kişilik İslâm propaganda heyetini Şam'ın Zât-ı Atlah nahiyesinde şehit edenlere askerî bir birlik göndermeye niyetlenmiş ise de, oradaki halkın başka bir yere çekip gittiklerini haber alınca, bundan vazgeçmiş bulunuyordu. 19

Zât-ı Atlah halkı, Kudâalardan olup, Sedus adında bir liderin idaresi altında idiler. 20

-------------------------------------

1. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 15, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 128, Belâzurî, Ensâbu'l-eşrâf, c. 1, s. 380, Taberî, Târîh, c. 3, s. 107, İbn Hazm, Cevâmiu's-Sîre, s. 220, Beyhakî, Delâil, c. 4, s. 359, İbn Esîr, Kâmil, c. 2, s. 234, İbn Seyyid, Uyünu'l-eser, c. 2, s. 153, Zehebî, Megâzî, s. 401, Heysemî, Mecmau'z-zevâid, c. 6, s. 157.

2. İbn Sa'd, Tabakât, c. 3, s. 46, Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 5, s. 299, İbn Haldun, Târîh, c. 2, ks. 2, s. 40.

3. Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 267.

4. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 5, s. 220.

5. İbn İshak, İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 19.

6. Zürkânî, Mevâhibü'l-ledünniye Şerhi, c. 2, s. 268.

7. Yâkût, Mu'cemu'l-büldân, c. 1, s. 489.

8. Vâkıdî, Megâzî 1367/1948 Mısır baskısı, s. 322.

9. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 755, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 128, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 227, 228, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 1, s. 408, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 153, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 172, Kastalânî, Mevâhibü'l-ledünniye, c. 1, s. 187, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 70.

10. İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 298, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 1, s. 408, İbn Seyyid, Uyun, c. 2, s. 153, İbn Kayyım, Zâd, c. 2, s. 173, Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 786.

11. Vâkıdî, c. 2, s. 755, İbn Sa'd, c. 2, s. 128, İbn Abdilberr, c. 1 , s. 298, İbn Esîr, c. 1, s. 408, İbn Seyyid, c. 2, s. 153, İbn Kayyım , c. 2, s. 173.

12. Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 70, Halebî, c. 2, s. 786, Zürkânî, c. 2, s. 268.

13. Vâkıdî, Megâzî, c. 2, s. 755, Zehebî, Megâzî, s. 41 , Halebî, İnsânu'l-uyûn, c. 2, s. 786.

14. Vâkıdî, c. 2, s. 755, İbn Abdilberr, İstiâb, c. 1, s. 298, İbn Asâkîr, Târîh, c. 1, s. 94, İbn Esîr, Usdu'l-gâbe, c. 1, s. 408, İbn Seyyid, Uyûnu'l-eser, c. 2, s. 153, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 2, s. 173.

15. Vâkıdî, c. 2, s. 755, İbn Sa'd, Tabakâtü'l-kübrâ, c. 2, s. 128, İbn Asâkîr, c. 1, s. 94, İbn Seyyid, c. 2, s. 153, Zehebî, Megâzî, s. 401, İbn Kayyım, c. 2, s. 173.

16. Vâkıdî, c. 2, s. 755, İbn Asâkîr, c. 1, s. 94, Diyarbekrî, Târîhu'l-hamîs, c. 2, s. 70.

17. İbn Asâkîr, c. 1 , s. 94, Diyarbekrî, c. 2, s. 70.

18. Vâkıdî, c. 2, s. 755, İbn Sa'd, c. 2, s. 128, İbn Asâkîr, c. 1, s. 94, Diyarbekrî, c. 2, s. 70.

19. Vâkıdî, c. 2, s. 753, İbn Sa'd, c. 2, s. 127, 128, İbn Seyyid, c. 2, s. 152, Zehebî, s. 400, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 4, s. 241, İbn Hacer, el-İsâbe, c. 3, s. 301.

20. Taberî. Târîh. c. 3. s. 103. İbn Esîr. Kâmil. c. 2. s. 230.