Peygamberimiz aleyhisselam, Tebük'te sabahleyin293 arkasını hurma ağacına dayayarak294 irad buyurdukları hutbelerinde, Allah'a lâyık olduğu üzere hamd-ü senada bulunduktan sonra: 295

" Ey insanlar! 296 Size insanların iyisini, kötüsünü haber vereyim mi?

İnsanların hayırlısı, atının veya devesinin sırtında, ya da iki ayağının üzerinde (piyade olarak) ölünceye kadar Allah yolunda cihad eden kişidir!

İnsanların kötüsü de: Allah'ın Kitabını okuyup ondan hiç yararlanmayan fâsık ve cür'etkâr kimsedir. 297

İyi biliniz ki; sözlerin en doğrusu, Allah'ın Kitabıdır!

Yapışılacak, tutunulacak en sağlam kulp, takva kelimesidir!

Dinlerin hayırlısı, İbrahim aleyhisselamın dini (İslâmiyet)'dir!

Sünnetlerin hayırlısı, Muhammed'in sünnetleridir!

Sözlerin şereflisi, zikrullahtır.

Kıssaların güzeli, şu Kur’ân(da olanlar)dır.

Amellerin hayırlısı, Allah'ın işlenmesini gerekli kıldığı farzlardır.

Amellerin kötüsü, bid'atlar, sonradan sonraya ihdas edilmiş, uygunsuz olanlardır.

En güzel yol ve gidişat, Peygamberin yolu ve gidişatıdır.

Ölümlerin şereflisi, şehitlerin ölümüdür.

Körlüğün körü, doğru yolu bulduktan sonra ondan sapmaktır.

Amellerin hayırlısı, yararlı olandır.

Doğru yolun hayırlısı, kendisine uyulandır.

Körlüğün kötüsü, kalb körlüğüdür.

Üst el, alt elden (veren el, alan elden) hayırlıdır.

Az olup yetişen şey, çok olup oyalayarak Allah'a tâatten alıkoyan şeyden hayırlıdır.

Özür dilemenin kötüsü, ölüm gelip çattığı sıradakidir.

Pişmanlığın kötüsü, Kıyamet günündekidir.

İnsanların hayırsızı, Cumaya en son gelendir.

İnsanların hayırsızı, Allah'ı kötü bir dille anandır.

Yanlışları en çok olan, dili çok yalan söyleyendir.

Zenginliğin hayırlısı, kalb zenginliğidir.

Azıkların hayırlısı, takva azığıdır.

Hikmetin (her iyiliğin) başı, Allah korkusudur.

İçine yakın bırakılan kalb, şüphe ve küfür düşürülenden hayırlıdır.

Ölüye Vâ Cebelâh! ' diye bağıra bağıra ağlamak, Cahiliye çağı işlerindendir.

Ganimet mallarına hıyanet, Cehennem korlarındandır.

Hikmetsiz şiir, İblis'in işlerindendir.

Hamr (içki), günahların her çeşidini biraraya toplayandır.

Kadınlar, şeytanın tuzaklarıdır.

Gençlik, delilikten bir bölümdür.

Riba (faiz) kazançların kötüsüdür.

Yemelerin kötüsü, yetim malı yemektir.

Mutlu kişi, kendinden başkasının halinden öğütlenen ve ibretlenendir.

Yaramaz ve haydut kişi, daha anasının kamında iken, yaramaz ve hayduttur.

Her biriniz, dört arşın yere (kabre) varır. İş (amellerin muhasebesi işi) ise, ahirete kalır.

Amellerde esas olan, sonuçlardır.

Düşüncelerin kötüsü, yalan yanlış düşüncelerdir.

Her ne ki ileride gelecektir, o, yakın demektir.

Mü'mine sövmek, günahkârlık ve dinî emirleri saymazlıktır.

Mü'mini öldürmek küfürdür.

Mü'minin etini yemek (dedikodusunu yapmak, çekiştirmek) Allah'ın buyruklarına karşı koymaktır.

Mü'minlerin malının haramlığı, dokunulmazlığı, kanının haramlığı ve dokunulmazlığı gibidir.

Yalan yere Allah üzerine yemin eden kişi, yalanlanır.

Af dileyen kişi, Allah tarafından affolunur.

Kim öfkesini yenerse, Allah onu mükâfatlandırır.

Uğradığı ziyana katlanan kişiye, Allah karşılığını verir.

Gösterişe uyan kişiye, Allah da gösteriş yapar (gösterişinden dolayı cezalandırır. )

Allah, güçlüklere katlanan kimsenin ecrini kat kat arttırır.

Allah'a isyan eden, karşı koyan kişiyi, Allah azaba çarpar! 298

Ey Allah'ım! Beni ve ümmetimi yarlığa!

Ey Allah'ım! Beni ve ümmetimi yarlığa!

Ey Allah'ım! Beni ve ümmetimi yarlığa!

Kendim ve sizin için, Allahtan mağfiret dilerim! " buyurdu. 299

Peygamberimiz aleyhisselamın bu hutbesi, Abdullah b. Mes'ud tarafından da, hemen hemen aynen tekrarlanmıştır. 300

-------------------------------------

293. Vâkıdî, Megâzî, c. 3, s. 1016, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 241, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 5, s. 13, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 3, s. 9.

294. Ahmed b. Hanbel, Müsned, c. 3, s. 37, Ebu'l-Fidâ, c. 5, s. 13.

295. Vâkıdî, c. 3, s. 1016, Beyhakî, c. 5, s. 241, Ebu'l-Fidâ, c. 5, s. 13, İbn Kayyım, c. 3, s. 9.

296. Vâkıdî, c. 3, s. 1016, Beyhakî, c. 5, s. 241, Ebu'l-Fidâ, c. 5, s. 13.

297. Ahmed b. Hanbel, c. 3, s. 37, Beyhakî, Sünenü'l-kübrâ, c. 9, s. 160, Ebu'l-Fidâ, c. 5, s. 13.

298. Vâkıdî, Megâzî, c. 3, s. 1016-1017, Beyhakî, Delâilü'n-nübüvve, c. 5, s. 241-242, Ebu'l-Fidâ, el-Bidâye ve'n-nihâye, c. 5, s. 13-14, İbn Kayyım, Zâdu'l-mead, c. 3, s. 9.

299. Vâkıdî, c. 3, s. 1017, Beyhakî, c. 5, s. 242, Ebu'l-Fidâ, c. 5, s. 14, İbn Kayyım , c. 3, s. 9, İbrahim b. Hamza, Kitâbu'l-beyân, c. 1, s. 166.

300. İbn Ebi Şeybe, Musannef, c. 13, s. 296-297, Ebu Nuaym, Hilyetü'l-evliya, c. 1, s. 138-139, İbrahim b. Hamza, Kitâbu'l-beyân. c. 1, s. 165-167.