ÇáÌæåÑÉ
ÇáäíÑÉ Úáì ãÎÊÕÑ ÇáÞÏæÑí [ßöÊóÇÈõ ÇáúÃóíúãóÇäö]
[Çáúíóãöíäö ÇáúÛóãõæÓö]
(ßöÊóÇÈõ ÇáúÃóíúãóÇäö) ÇáúÃóíúãóÇäõ ÌóãúÚõ íóãöíäò æóÇáúíóãöíäõ Ýöí
ÇááøõÛóÉö åöíó ÇáúÞõæøóÉõ ÞóÇáó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì {áÃóÎóÐúäóÇ ãöäúåõ
ÈöÇáúíóãöíäö} [ÇáÍÇÞÉ: 45] Ãóíú ÇáúÞõæøóÉö æóãöäúåõ Þóæúáõ ÇáÔøóÇÚöÑö
(2/190)
ÅÐóÇ ãóÇ ÑóÇíóÉñ ÑõÝöÚóÊú áöãóÌúÏò ...
ÊóáóÞøóÇåóÇ ÚóÑóÇÈóÉõ ÈöÇáúíóãöíäö
Ãóíú ÈöÇáúÞõæøóÉö æóÚóÑóÇÈóÉõ ÇÓúãõ ÑóÌõáò ãóÚúÏõæÏò ãöäú ÇáÕøóÍóÇÈóÉö
æóÝöí ÇáÔøóÑúÚö ÚöÈóÇÑóÉñ Úóäú ÚóÞúÏò Þóæöíøò Èöåö ÚóÒóãó ÇáúÍóÇáöÝõ
Úóáóì ÇáúÝöÚúáö Ãóæú ÇáÊøóÑúßö æóÓõãøöíó åóÐóÇ ÇáúÚóÞúÏõ ÈöåóÇ áöÃóäøó
ÇáúÚóÒöíãóÉó ÊóÊóÞóæøóì ÈöåóÇ ÞóÇáó - ÑóÍöãóåõ Çááøóåõ - (ÇáúÃóíúãóÇäõ
Úóáóì ËóáóÇËóÉö ÃóÖúÑõÈò íóãöíäö ÛóãõæÓò æóíóãöíäò ãõäúÚóÞöÏóÉò
æóíóãöíäö áóÛúæò ÝóÇáúÛóãõæÓõ åöíó ÇáúÍóáöÝõ Úóáóì ÃóãúÑò ãóÇÖò
íóÊóÚóãøóÏõ ÇáúßóÐöÈó Ýöíåö) ãöËúáõ Ãóäú íóÍúáöÝó Úóáóì ÔóíúÁò ÞóÏú
ÝóÚóáóåõ ãóÇ ÝóÚóáóåõ ãóÚó Úöáúãöåö ÈöÐóáößó Ãóæú Úóáóì ÔóíúÁò áóãú
íóÝúÚóáúåõ áóÞóÏú ÝóÚóáóåõ ãóÚó Úöáúãöåö Ãóäøóåõ áóãú íóÝúÚóáúåõ æóÞóÏú
íóÞóÚõ Úóáóì ÇáúÍóÇáö ÃóíúÖðÇ æóáóÇ íóÎúÊóÕøõ ÈöÇáúãóÇÖöí ãöËúáõ Ãóäú
íóÞõæáó: æóÇóááøóåö ãóÇ áöåóÐóÇ Úóáóíøó Ïóíúäñ æóåõæó ßóÇÐöÈñ Ãóæú
íõÏøóÚóì Úóáóíúåö ÍóÞøñ ÝóíóÍúáöÝõ ÈöÇóááøóåö ãóÇ íóÓúÊóÍöÞøõåõ Úóáóíøó
ãóÚó Úöáúãöåö ÈöÇÓúÊöÍúÞóÇÞöåö ÝóåóÐöåö ßõáøõåóÇ íóãöíäñ ÇáúÛóãõæÓö
áöÃóäøóåõ íóÞúØóÚõ ÈöåóÇ ÍóÞøó ÇáúãõÓúáöãö æóÇáÊøóÌóÑøöí Úóáóì Çááøóåö
ÊóÚóÇáóì æóÓõãøöíóÊú ÛóãõæÓðÇ áöÃóäøóåóÇ ÊóÛúãöÓõ ÕóÇÍöÈóåóÇ Ýöí
ÇáäøóÇÑö Þóæúáõåõ (ÝóåóÐóÇ Çáúíóãöíäõ íóÃúËóãõ ÈöåóÇ ÕóÇÍöÈõåóÇ)
áöÞóæúáöåö Úóáóíúåö ÇáÓøóáóÇãõ «ãóäú ÍóáóÝó ÈöÇóááøóåö ßóÇÐöÈðÇ
ÃóÏúÎóáóåõ Çááøóåõ ÇáäøóÇÑó» Þóæúáõåõ (æóáóÇ ßóÝøóÇÑóÉó áóåóÇ ÅáøóÇ
ÇáöÇÓúÊöÛúÝóÇÑõ) íóÚúäöí ãóÚó ÇáÊøóæúÈóÉö áöÞóæúáöåö ÊóÚóÇáóì {Åöäøó
ÇáøóÐöíäó íóÔúÊóÑõæäó ÈöÚóåúÏö Çááøóåö æóÃóíúãóÇäöåöãú ËóãóäðÇ ÞóáöíáÇ
ÃõæáóÆößó áÇ ÎóáÇÞó áóåõãú Ýöí ÇáÂÎöÑóÉö} [Âá ÚãÑÇä: 77] ÇáúÂíóÉó æóáóãú
íóÐúßõÑú ÇáúßóÝøóÇÑóÉó æóÞóÇáó - Úóáóíúåö ÇáÓøóáóÇãõ - «ËóáóÇËñ ãöäú
ÇáúßóÈóÇÆöÑö Çáúíóãöíäõ ÇáúÛóãõæÓõ æóÚõÞõæÞõ ÇáúæóÇáöÏóíúäö æóÇáúÝöÑóÇÑõ
ãöäú ÇáÒøóÍúÝö» æóáöÃóäøóåóÇ ßóÈöíÑóÉñ ãöäú ÇáúßóÈóÇÆöÑö ÝóáóÇ íõÄóËøöÑõ
ÝöíåóÇ ÇáúßóÝøóÇÑóÉõ áöÃóäøó Çááøóåó ÊóÚóÇáóì ÃóæúÌóÈó ÇáúßóÝøóÇÑóÉó Ýöí
Çáúíóãöíäö ÇáúãõäúÚóÞöÏóÉö æóÇáúÚóÞúÏõ ãóÇ ÊõÕóæøöÑó Ýöíåö ÇáúÍöáøõ
æóÇáúÚóÞúÏõ æóÐóáößó áóÇ íõÊóÕóæøóÑõ Ýöí ÇáúÛóãõæÓö áöÃóäøóåõ áóÇ
íóÕöÍøõ ÇáúÈóÞóÇÁõ Úóáóì ÚóÞúÏöåóÇ áöÃóäøó ÇáúãóÚúäóì ÇáúãõæÌöÈó
áöÍöáøöåóÇ æóåõæó ÇáúÍöäúËõ íõÞóÇÑöäõåóÇ ÝóáóÇ ÊóäúÚóÞöÏõ ßóÇáúÈóíúÚö
ÇáøóÐöí íõÞóÇÑöäõåõ ÇáúÚöÊúÞõ æóÇáÕøóáóÇÉõ ÇáøóÊöí íõÞóÇÑöäõåóÇ
ÇáúÍóÏóËõ æóÕõæÑóÉõ ÇáúÈóíúÚö ÇáøóÐöí íõÞóÇÑöäõåõ ÇáúÚöÊúÞõ Ãóäú
íõæóßøöáó ÑóÌõáðÇ ÈöÈóíúÚö ÚóÈúÏöåö æóíõæóßøöáó ÂÎóÑó ÈöÚöÊúÞöåö ÝóÈóÇÚó
Çáúæóßöíáõ æóÃóÚúÊóÞó ÇáúÂÎóÑõ æóÎóÑóÌó ßöáóÇåõãóÇ ãóÚðÇ ÝóÅöäøó
ÇáúÈóíúÚó áóÇ íóäúÚóÞöÏõ æóÞóæúáõåõ ÅáøóÇ ÇáöÇÓúÊöÛúÝóÇÑõ æóÐóáößó Úóáóì
ËóáóÇËö ÍóÇáóÇÊò ÇáäøóÏóãö æóÇáúÅöÞúáóÇÚö æóÇáúÚóÒúãö Úóáóì Ãóäú áóÇ
íóÚõæÏó
[Çáúíóãöíäõ ÇáúãõäúÚóÞöÏóÉõ]
Þóæúáõåõ (æóÇáúíóãöíäõ ÇáúãõäúÚóÞöÏóÉõ åöíó ÇáúÍóáöÝõ Úóáóì ÇáúÃóãúÑö
ÇáúãõÓúÊóÞúÈóáö Ãóäú íóÝúÚóáóåõ ÃóæøóáðÇ íóÝúÚóáóåõ ÝóÅöÐóÇ ÍóäöËó Ýöí
Ðóáößó áóÒöãóÊúåõ ÇáúßóÝøóÇÑóÉõ) Ëõãøó ÇáúãõäúÚóÞöÏõ ËóáóÇËóÉõ ÃóÞúÓóÇãò
ãõÑúÓóáñ æóãõÄóÞøóÊñ æóÝóæúÑñ ÝóÇáúãõÑúÓóáõ åõæó ÇáúÎóÇáöí Úóäú
ÇáúæóÞúÊö Ýöí ÇáúÝöÚúáö æóäóÝúíöåö æóÐóáößó ÞóÏú íóßõæäõ ÅËúÈóÇÊðÇ
æóÞóÏú íóßõæäõ äóÝúíðÇ ÝóÇáúÅöËúÈóÇÊõ æóÇóááøóåö áóÃóÖúÑöÈóäøó ÒóíúÏðÇ
æóÇáäøóÝúíõ áóÇ ÃóÖúÑöÈõ ÒóíúÏðÇ ÝóÝöí ÇáúÃóæøóáö ãóÇÏóÇãó ÇáúÍóÇáöÝõ
æóÇáúãóÍúáõæÝõ Úóáóíúåö ÞóÇÆöãóíúäö áóÇ íóÍúäóËõ æóÅöäú åóáóßó
ÃóÍóÏõåõãóÇ ÍóäöËó æóÝöí ÇáËøóÇäöí áóÇ íóÍúäóËõ ÃóÈóÏðÇ ÝóÅöäú ÝóÚóáó
ÇáúãóÍúáõæÝó Úóáóíúåö ãóÑøóÉð æóÇÍöÏóÉð ÍóäöËó æóáóÒöãóÊúåõ
ÇáúßóÝøóÇÑóÉõ æóáóÇ ÊóäúÚóÞöÏõ Çáúíóãöíäõ ËóÇäöíðÇ æóÇáúãõÄóÞøóÊõ ãöËúáõ
æóÇóááøóåö áóÃóÔúÑóÈóäøó ÇáúãóÇÁó ÇáøóÐöí Ýöí åóÐóÇ ÇáúßõæÒö Çáúíóæúãó
æóÝöíåö ãóÇÁñ ÝóåóÐóÇ áóÇ íóÍúäóËõ ãóÇ áóãú íóãúÖö Çáúíóæúãõ ÝóÅöÐóÇ
ãóÖóì æóáóãú íóÝúÚóáú ÍóäöËó æóáóÒöãóÊúåõ ÇáúßóÝøóÇÑóÉõ ÝóÅöäú ãóÇÊó
ÞóÈúáó ãõÖöíøö Çáúíóæúãö áóÇ íóÍúäóËõ ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö æóÅöäú ÕóÈøó
ÇáúãóÇÁó ÇáøóÐöí Ýöí ÇáúßõæÒö ÞóÈúáó ãõÖöíøö Çáúíóæúãö áóãú íóÍúäóËú
ÚöäúÏóåõãóÇ æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: íóÍúäóËõ ÚöäúÏó ãõÖöíøö Çáúíóæúãö
æóÍóÇÕöáõåõ Ãóäøó ãóÇ ÏóÇãó ÇáúÍóÇáöÝõ æóÇáúãóÍúáõæÝõ Úóáóíúåö
ÞóÇÆöãóíúäö Ýöí ÇáúæóÞúÊö áóÇ íóÍúäóËõ ÝóÅöÐóÇ ÝóÇÊó ÇáúæóÞúÊõ æóÍúÏóåõ
æóÇáúÍóÇáöÝõ æóÇáúãóÍúáõæÝõ Úóáóíúåö ÞóÇÆöãóÇäö ÍóäöËó ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö
ÝóÅöäú ãóÇÊó ÇáúÍóÇáöÝõ æóÇáúæóÞúÊõ áóÇ íóÍúäóËõ ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö æóÅöäú
ÝóÇÊó ÇáúãóÍúáõæÝõ Úóáóíúåö æóÈóÞöíó ÇáúæóÞúÊõ æóÇáúÍóÇáöÝõ ÈóØóáóÊú
Çáúíóãöíäõ ÚöäúÏóåõãóÇ ÝóáóÇ íóÍúäóËõ.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: íóÍúäóËõ ÅÐóÇ ãóÖóì Çáúíóæúãõ áöÃóäøó ÇáúÃóÕúáó
ÚöäúÏóåõãóÇ Ãóäøó ÞöíóÇãó ÇáúãóÍúáõæÝö Úóáóíúåö ÔóÑúØñ áöÇäúÚöÞóÇÏö
Çáúíóãöíäö ÝóÝóæóÇÊõåõ íóÑúÝóÚõ Çáúíóãöíäó æóÚöäúÏó ÃóÈöí íõæÓõÝó áóíúÓó
ÈöÔóÑúØò æóÐóáößó ÈöÃóäú íóÞõæáó: æóÇóááøóåö áóÃóÔúÑóÈóäøó ÇáúãóÇÁó
ÇáøóÐöí Ýöí åóÐóÇ ÇáúßõæÒö æóÅöÐóÇ åõæó áóíúÓó Ýöíåö ãóÇÁñ ÝóÅöäøóåõ áóÇ
íóÍúäóËõ ÚöäúÏóåõãóÇ æóÚöäúÏóåõ íóÍúäóËõ ãöäú ÓóÇÚóÊöåö Åäú ßóÇäó
íóÚúáóãõ Ãóäøóåõ ÈöáóÇ ãóÇÁò Ýöíåö ÍóäöËó ÈöÇáöÇÊøöÝóÇÞö æóÚóäú ÃóÈöí
ÍóäöíÝóÉó áóÇ íóÍúäóËõ Úóáöãó Ãóæú áóãú íóÚúáóãú æóåõæó Þóæúáõ ÒõÝóÑó
æóÃóãøóÇ íóãöíä ÇáúÝóæúÑö Ýóåõæó Ãóäú íóßõæäó áöíóãöíäöåö ÓóÈóÈñ
ÝóÏóáóÇáóÉõ ÇáúÍóÇáö ÊõæÌöÈõ ÞóÕúÑó íóãöíäöåö Úóáóì Ðóáößó ÇáÓøóÈóÈö
æóÐóáößó ßõáøõ íóãöíäò ÎóÑóÌóÊú ÌóæóÇÈðÇ áößóáóÇãò Ãóæú ÈöäóÇÁð Úóáóì
ÃóãúÑò ÝóÊóÊóÞóíøóÏõ Èöåö ÈöÏóáóÇáóÉö ÇáúÍóÇáö äóÍúæõ Ãóäú ÊóÊóåóíøóÃó
ÇáúãóÑúÃóÉõ áöáúÎõÑõæÌö ÝóÞóÇáó: Åäú ÎóÑóÌúÊ ÝóÃóäúÊö ØóÇáöÞñ ÝóÞóÚóÏóÊú
ÓóÇÚóÉð Ëõãøó ÎóÑóÌóÊú áóÇ ÊóØúáõÞõ æóßóÐóÇ áóæú ÃóÑóÇÏó Ãóäú íóÖúÑöÈó
ÚóÈúÏóåõ ÝóÞóÇáó ÑóÌõáñ: Åäú ÖóÑóÈúÊå ÝóÚóÈúÏöí ÍõÑøñ ÝóãóßóËó ÓóÇÚóÉð
Ëõãøó ÖóÑóÈóåõ ÈóÚúÏó Ðóáößó áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøóåõ íóÞóÚõ Úóáóì
ÝóæúÑöåö æóáóãú íõæÌóÏú ÔóÑúØõ ÍöäúËöåö Ýöí ÝóæúÑöåö.
æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó áóåõ: ÊóÛóÏøó ãóÚöí ÝóÞóÇáó
(2/191)
æóÇóááøóåö áóÇ ÃóÊóÛóÏøóì ãóÚóß æóÅöäú
ÊóÛóÏøóíúÊ ÝóÚóÈúÏöí ÍõÑøñ Ýóáóãú íóÊóÛóÏøó ãóÚóåõ æóÐóåóÈó Åáóì
ÈóíúÊöåö æóÊóÛóÏøóì ÝóÅöäøóåõ áóÇ íóÍúäóËõ Ýöí åóÐöåö ÇáúæõÌõæåö
ßõáøöåóÇ ÇÓúÊöÍúÓóÇäðÇ æóÇáúÞöíóÇÓõ Ãóäú íóÍúäóËó æóáóæú ÞóÇáó áöÑóÌõáò:
ÅÐóÇ ÝóÚóáúÊ ßóÐóÇ æóáóãú ÃóÝúÚóáú ßóÐóÇ ÝóÚóÈúÏöí ÍõÑøñ ÞóÇáó ÃóÈõæ
ÍóäöíÝóÉó: åõæó Úóáóì ÇáúÝóæúÑö ÝóÅöäú áóãú íóÝúÚóáú ÇáúãóÍúáõæÝó
Úóáóíúåö Úóáóì ÃóËóÑö ÝöÚúáöåö ÍóäöËó æóÅöäú ßóÇäó ÞóÇáó: Ëõãøó áóãú
ÃóÝúÚóáú ßóÐóÇ Ýóåõæó ßóÐóÇ Ýóåõæó Úóáóì ÇáúÃóÈóÏö.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: ßöáóÇåõãóÇ Úóáóì ÇáúÝóæúÑö æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ:
ÅÐóÇ ÞóÇáó áöÚóÈúÏöåö Åäú ÞõãúÊ Ýóáóãú ÃóÖúÑöÈúß ÝóÃóäúÊó ÍõÑøñ Ãóäøóåõ
Úóáóì ÇáúÝóæúÑö æóáóæú æóåóÈó ÇáÓøóßúÑóÇäõ áöÇãúÑóÃóÊöåö ÏöÑúåóãðÇ
ÝóÞóÇáóÊú: Åäøóßó ÊóÓúÊóÑöÏøõåõ ãöäøöí ÅÐóÇ ÕóÍóæúÊ ÝóÞóÇáó: ÅÐóÇ
ÇÓúÊóÑúÏóÏúÊå ãöäúß ÝóÃóäúÊö ØóÇáöÞñ ÝóÇÓúÊóÑóÏøóåõ ãöäúåóÇ Ýöí
ÓóÇÚóÊöåö æóåõæó ÓóßúÑóÇäñ áóãú íóÍúäóËú æóíóßõæäõ íóãöíäõåõ ÌóæóÇÈðÇ
áößóáóÇãöåóÇ æóáóæú ÍóáóÝó ÛóÑöíãõåõ áóÇ íóÎúÑõÌõ ãöäú ÇáúÈóáóÏö ÅáøóÇ
ÈöÅöÐúäöåö ÝóÞóÖóÇåõ Ïóíúäóåõ Ëõãøó ÎóÑóÌó ÈöÛóíúÑö ÅÐúäöåö áóãú
íóÍúäóËú ßóÐóÇ Ýöí ÇáúíóäóÇÈöíÚö
[Çáúíóãöíäõ ÇááøóÛúæö]
Þóæúáõåõ (æóíóãöíäõ ÇááøóÛúæö Ãóäú íóÍúáöÝó Úóáóì ÃóãúÑò ãóÇÖò æóåõæó
íóÙõäøõ Ãóäøóåõ ßóãóÇ ÞóÇáó æóÇáúÃóãúÑõ ÈöÎöáóÇÝöåö) ãöËúáõ æóÇóááøóåö
áóÞóÏú ÝóÚóáúÊ ßóÐóÇ æóåõæó íóÙõäøõ Ãóäøóåõ ÕóÇÏöÞñ Ãóæú æóÇóááøóåö ãóÇ
ÝóÚóáúÊ æóåõæó áóÇ íóÚúáóãõ Ãóäøóåõ ÞóÏú ÝóÚóáó æóÞóÏú íóßõæäõ Úóáóì
ÇáúÍóÇáö ãöËúáõ Ãóäú íóÑóì ÔóÎúÕðÇ ãöäú ÈóÚöíÏò ÝóíóÍúáöÝõ Ãóäøóåõ
ÒóíúÏñ ÝóÅöÐóÇ åõæó ÚóãúÑñæ Ãóæú íóÑóì ØóÇÆöÑðÇ ÝóíóÍúáöÝõ Ãóäøóåõ
ÛõÑóÇÈñ ÝóÅöÐóÇ åõæó ÛóíúÑõåõ Ãóæú æóÇóááøóåö ãóÇ ÃóßóáúÊ Çáúíóæúãó
æóÞóÏú Ãóßóáó ÝóåóÐóÇ ßõáøõåõ áóÛúæñ áóÇ ÍöäúËó Ýöíåö æóÞöíáó: Åäøó
íóãöíä ÇááøóÛúæö ãóÇ íóÌúÑöí Úóáóì ÇáúÃóáúÓöäóÉö ãöäú Þóæúáöåöãú áóÇ
æóÇóááøóåö¡ Èóáóì æóÇóááøóåö ãöäú ÛóíúÑö ÇÚúÊöÞóÇÏò Ýöí Ðóáößó
æóÇááøóÛúæõ Ýöí ÇááøõÛóÉö åõæó ÇáúßóáóÇãõ ÇáÓøóÇÞöØõ ÇáøóÐöí áóÇ
íõÚúÊóÏøõ Èöåö Þóæúáõåõ (ÝóåóÐöåö Çáúíóãöíäõ äóÑúÌõæ Ãóäú áóÇ íõÄóÇÎöÐó
Çááøóåõ ÈöåóÇ ÕóÇÍöÈóåóÇ) ÝóÅöäú Þöíáó: ÞóÏú ÃóÎúÈóÑó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì
Ãóäøóåõ áóÇ íõÄóÇÎöÐõ ÈöåóÇ Úóáóì ÇáúÞóØúÚö Ýóáöãó ÚóáøóÞóåõ
ÈöÇáÑøóÌóÇÁö æóÇáÔøóßøö ÞõáúäóÇ: ÇáúÌóæóÇÈõ Úóäúåõ ãöäú æóÌúåóíúäö:
ÃóÍóÏöåöãóÇ Ãóäøó ÇááøóÛúæó ÇáøóÐöí ÝóÓøóÑúäóÇåõ áóãú íóÚúáóãú ÞóØúÚðÇ
Ãóäøóåõ åõæó ÇáøóÐöí ÃóÑóÇÏóåõ Çááøóåõ Ãóãú áóÇ áöáöÇÎúÊöáóÇÝö Ýöí
ÊóÝúÓöíÑöåö æóÚóÏóãö ÇáúÚöáúãö ÈöÇáÊøóæóÕøõáö Åáóì ÍóÞöíÞóÊöåö ÝóáöåóÐóÇ
ÞóÇáó: äóÑúÌõæ æóÇáËøóÇäöí Ãóäøó ÇáÑøóÌóÇÁó Úóáóì ÖóÑúÈóíúäö: ÑóÌóÇÁö
ØóãóÚò æóÑóÌóÇÁö ÊóæóÇÖõÚò ÝóíóÌõæÒõ Ãóäú íóßõæäó åóÐóÇ ÇáÑøóÌóÇÁõ
ÊóæóÇÖõÚðÇ áöáøóåö ÊóÚóÇáóì ÞóÇáó ÇÈúäõ ÑõÓúÊõãó Úóäú ãõÍóãøóÏò: æóáóÇ
íóßõæäõ ÇááøóÛúæõ ÅáøóÇ Ýöí Çáúíóãöíäö ÈöÇóááøóåö ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó
ÈöØóáóÇÞò Ãóæú ÚóÊóÇÞò Úóáóì ÃóãúÑò ãóÇÖò æóåõæó íóÙõäøõ Ãóäøóåõ ÕóÇÏöÞñ
ÝóÅöÐóÇ åõæó ßóÇÐöÈñ æóÞóÚó ÇáØøóáóÇÞõ æóÇáúÚóÊóÇÞõ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó
ÈöäóÐúÑò áóÒöãóåõ Ðóáößó
Þóæúáõåõ (æóÇáúÚóÇãöÏõ Ýöí Çáúíóãöíäö æóÇáäøóÇÓöí æóÇáúãõßúÑóåõ ÓóæóÇÁñ)
áöÞóæúáöåö Úóáóíúåö ÇáÓøóáóÇãõ «ËóáóÇËñ ÌöÏøõåõäøó ÌöÏøñ æóåóÒúáõåõäøó
ÌöÏøñ ÇáØøóáóÇÞõ æóÇáúÚóÊóÇÞõ æóÇáúíóãöíäõ» æóßóÐóáößó ÇáúÎóÇØöÆõ ßóãóÇ
ÅÐóÇ ÃóÑóÇÏó Ãóäú íõÓóÈøöÍó ÝóÌóÑóì Úóáóì áöÓóÇäöåö Çáúíóãöíäõ Ýóåõæó
ßóÇáúÚóÇãöÏö Þóæúáõåõ (æóãóäú ÝóÚóáó ÇáúãóÍúáõæÝó Úóáóíúåö ÚóÇãöÏðÇ Ãóæú
äóÇÓöíðÇ Ãóæú ãõßúÑóåðÇ Ýóåõæó ÓóæóÇÁñ) áöÃóäøó ÇáúÝöÚúáó ÇáúÍóÞöíÞöíøó
áóÇ íóäúÚóÏöãõ ÈöÇáúÅößúÑóÇåö æóåõæó ÇáÔøóÑúØõ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÝóÚóáóåõ
æóåõæó ãõÛúãðì Úóáóíúåö Ãóæú ãóÌúäõæäñ áöÊóÍóÞøõÞö ÇáÔøóÑúØö ÝóÅöäú
Þöíáó: ÇáúßóÝøóÇÑóÉõ ÔõÑöÚóÊú áöÃóÌúáö ÓóÊúÑö ÇáÐøóäúÈö æóáóÇ ÐóäúÈó
áöáúãóÌúäõæäö ÝóíóäúÈóÛöí Ãóäú áóÇ ÊóÌöÈó ÇáúßóÝøóÇÑóÉõ Úóáóíúåö ÅÐóÇ
ÝóÚóáó ÇáúãóÍúáõæÝó Úóáóíúåö ÍóÇáóÉó ÇáúÌõäõæäö ÞõáúäóÇ: ÇáúÍõßúãõ
æóåõæó æõÌõæÈõ ÇáúßóÝøóÇÑóÉö ÏóÇÆöÑñ ãóÚó Ïóáöíáö ÇáÐøóäúÈö æóåõæó
ÇáúÍöäúËõ áóÇ ãóÚó ÍóÞöíÞóÉö ÇáÐøóäúÈö ßóæõÌõæÈö ÇáöÇÓúÊöÈúÑóÇÁö
ÝóÅöäøóåõ ÏóÇÆöÑñ ãóÚó Ïóáöíáö ÔõÛúáö ÇáÑøóÍöãö æóåõæó ÇÓúÊöÍúÏóÇËõ
Çáúãöáúßö áóÇ ãóÚó ÍóÞöíÞóÉö ÇáÔøõÛúáö ÍóÊøóì Ãóäøóåõ íóÌöÈõ æóÅöäú áóãú
íõæÌóÏú ÇáÔøõÛúáõ ÃóÕúáðÇ ÈöÃóäú ÇÔúÊóÑóì ÌóÇÑöíóÉð ÈößúÑðÇ Ãóæú
ÇÔúÊóÑóÇåóÇ ãöäú ÇãúÑóÃóÉò
Þóæúáõåõ (æóÇáúíóãöíäõ ÈöÇóááøóåö ÊóÚóÇáóì Ãóæú ÈöÇÓúãò ãöäú ÃóÓúãóÇÆöåö
ßóÇáÑøóÍúãóäö ÇáÑøóÍöíãö) áöÃóäøó ÊóÚúÙöíãó ÇÓúãö Çááøóåö ÊóÚóÇáóì
æóÇÌöÈñ æóãöäú ÃóÕúÍóÇÈöäóÇ ãóäú ÞóÇáó: ÃóÓúãóÇÁõ Çááøóåö Úóáóì
ÖóÑúÈóíúäö ãöäúåóÇ ãóÇ áóÇ ÇÔúÊöÑóÇßó Ýöíåö ãöËúáõ Çááøóåö æóÇáÑøóÍúãóäö
ÝóÇáúÍóáöÝõ íóäúÚóÞöÏõ Èöåö Èößõáøö ÍóÇáò æóãöäúåóÇ ãóÇ åõæó ãõÔúÊóÑóßñ
ãöËúáõ ÇáúßóÈöíÑö æóÇáúÚóÒöíÒö æóÇáúÞóÇÏöÑö ÝóÅöäú ÃóÑóÇÏó Èöåö
Çáúíóãöíäó ßóÇäó íóãöíäðÇ æóÅöäú áóãú íõÑöÏú Èöåö Çáúíóãöíäó áóãú íóßõäú
íóãöíäðÇ æóÐóßóÑó ÃóÈõæ ÇáúÍóÓóäö ÇáúÞöÓúãóíúäö ÝóÌóÚóáóåõãóÇ íóãöíäðÇ
æóáóãú íóÝúÕöáú áöÃóäøó ÇáÙøóÇåöÑó Ãóäøó ÇáúÍóÇáöÝó ÞóÕóÏó íóãöíäðÇ
ÕóÍöíÍóÉð.
(Þóæúáõåõ Ãóæú ÈöÕöÝóÉò ãöäú ÕöÝóÇÊö ÐóÇÊöåö ßóÞóæúáöåö æóÚöÒøóÉö
Çááøóåö æóÌóáóÇáöåö æóßöÈúÑöíóÇÆöåö) ÇÚúáóãú Ãóäøó ÕöÝóÇÊö Çááøóåö Úóáóì
ÖóÑúÈóíúäö: ÕöÝóÇÊö ÇáÐøóÇÊö æóÕöÝóÇÊö ÇáúÝöÚúáö ÝóãóÇ ßóÇäó ãöäú
ÕöÝóÇÊö ÐóÇÊöåö ßóÇäó Èöåö ÍóÇáöÝðÇ æóãóÇ ßóÇäó ãöäú ÕöÝóÇÊö ÝöÚúáöåö
áóÇ íóßõæäõ Èöåö ÍóÇáöÝðÇ æóÇáúÝóÑúÞõ ÈóíúäóåõãóÇ Ãóäøó ßõáøó ãóÇ æõÕöÝó
Çááøóåõ Èöåö æóáóãú íóÌõÒú Ãóäú íõæÕóÝó ÈöÖöÏøöåö Ýóåõæó ãöäú ÕöÝóÇÊö
ÐóÇÊöåö ßóÇáúÚöáúãö æóÇáúÞõÏúÑóÉö æóÇáúÞõæøóÉö æóãóÇ ÌóÇÒó Ãóäú íõæÕóÝó
(2/192)
Èöåö æóÈöÖöÏøöåö Ýóåõæó ãöäú ÕöÝóÇÊö
ÝöÚúáöåö ßóÑóÍúãóÊöåö æóÛóÖóÈöåö ÝóÅöÐóÇ ËóÈóÊó åóÐóÇ ÞõáúäóÇ ãóäú
ÍóáóÝó ÈöÞõÏúÑóÉö Çááøóåö Ãóæú ÈöÚóÙóãóÊöåö Ãóæú ÈöÚöÒøóÊöåö Ãóæú
ÈöÞõæøóÊöåö Ãóæú ãóÇ ÃóÔúÈóåó Ðóáößó ãöäú ÕöÝóÇÊö ÐóÇÊöåö ßóÇäó Èöåö
ÍóÇáöÝðÇ ßóÇáúÍóÇáöÝö ÈöÇÓúãöåö ÊóÚóÇáóì æóÅöÐóÇ ÞóÇáó: æóÞõÏúÑóÉö
Çááøóåö ÕóÇÑó ßóÃóäøóåõ ÞóÇáó æóÇóááøóåö ÇáúÞóÇÏöÑö
Þóæúáõåõ (ÅáøóÇ Þóæúáóåõ æóÚöáúãö Çááøóåö ÝóÅöäøóåõ áóÇ íóßõæäõ
íóãöíäðÇ) æóßóÇäó ÇáúÞöíóÇÓõ Ýöíåö Ãóäú íóßõæäó íóãöíäðÇ áöÃóäøóåõ ãöäú
ÕöÝóÇÊö ÐóÇÊöåö ÅáøóÇ Ãóäøóåõãú ÇÓúÊóÍúÓóäõæÇ Ãóäú áóÇ íóßõæäó íóãöíäðÇ
áöÃóäøó ÇáúÚöáúãó ÞóÏú íõÑóÇÏõ ÅÐúäõåõ ÇáúãóÚúáõæãõ íõÞóÇáõ Çááøóåõãøó
ÇÛúÝöÑú áóäóÇ Úöáúãóß ÝöíäóÇ Ãóíú ãóÚúáõæãóß æóãóÚúáõæãõ Çááøóåö
ÛóíúÑõåõ ÝóáóÇ íóßõæäõ íóãöíäðÇ ÞóÇáõæÇ: ÅáøóÇ Ãóäú íõÑöíÏó Èöåö
ÇáúÚöáúãó ÇáøóÐöí åõæó ÇáÕøöÝóÉõ ÝóÅöäøóåõ íóßõæäõ íóãöíäðÇ áöÒóæóÇáö
ÇáöÇÍúÊöãóÇáö æóÅöäú ÞóÇáó: æóæóÌúåö Çááøóåö Ýóåõæó íóãöíäñ áöÃóäøó
ÇáúæóÌúåó íõÑóÇÏõ Èöåö ÇáÐøóÇÊõ ÞóÇáó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì {æóíóÈúÞóì æóÌúåõ
ÑóÈøößó} [ÇáÑÍãä: 27] ÞóÇáó ÇáúÎõÌóäúÏöíøõ ÅÐóÇ ÞóÇáó: æóÍóÞøö Çááøóåö
æóæóÌúåö Çááøóåö áóÇ íóßõæäõ íóãöíäðÇ ÝöíåöãóÇ ÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: íóßõæäõ íóãöíäðÇ ÝöíåöãóÇ.
æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ Ýöí Þóæúáöåö æóÍóÞøö Çááøóåö: áóÇ íóßõæäõ íóãöíäðÇ
áöÃóäøó ÍóÞøóåõ Úóáóì ÚöÈóÇÏöåö ØóÇÚóÊõåõ æóáóãú íõÑúæó Úóäúåõ Ýöí
æóÌúåö Çááøóåö ÔóíúÁñ æóÑóæóì ÇáúßóÑúÎöíøõ Úóäú ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó Ýöí
æóÌúåö Çááøóåö íóßõæäõ íóãöíäðÇ æóáóæú ÞóÇáó: áóÇ Åáóåó ÅáøóÇ Çááøóåõ
áóÃóÝúÚóáóäøó ßóÐóÇ áóÇ íóßõæäõ íóãöíäðÇ ÅáøóÇ Ãóäú íóäúæöíóåóÇ æóßóÐóÇ
ÓõÈúÍóÇäó Çááøóåö æóÇóááøóåõ ÃóßúÈóÑõ áóÃóÝúÚóáóä æóßóÐóÇ ÈöÓúãö Çááøóåö
ÅÐóÇ Úóäóì Èöåö Çáúíóãöíäó ßóÇäó íóãöíäðÇ æóÚóäú ãõÍóãøóÏò Ãóäøó ÈöÓúãö
Çááøóåö íóãöíäñ Úóáóì ßõáøö ÍóÇáò áöæõÌõæÏö ÍóÑúÝö ÇáúÞóÓóãö æóáóæú
ÞóÇáó: æóãóáóßõæÊö Çááøóåö æóÌóÈóÑõæÊö Çááøóåö Ýóåõæó íóãöíäñ áöÃóäøóåõ
ãöäú ÕöÝóÇÊö ÇáÐøóÇÊö æóÅöäú ÞóÇáó: áöáøóåö Úóáóíøó Ãóäú áóÇ Ãõßóáøöãó
ÝõáóÇäðÇ ÝóáóíúÓó Èöíóãöíäò ÅáøóÇ Ãóäú íóäúæöíóåóÇ ÝóÅöäú äóæóì ÈöåóÇ
Çáúíóãöíäó Ëõãøó ßóáøóãóåõ ÍóäöËó æóÚóáóíúåö ÇáúßóÝøóÇÑóÉõ
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó ÈöÕöÝóÉò ãöäú ÕöÝóÇÊö ÇáúÝöÚúáö ßóÛóÖóÈö Çááøóåö
æóÓóÎóØöåö áóãú íóßõäú ÍóÇáöÝðÇ) áöÃóäøó ÇáúÛóÖóÈó æóÇáÓøóÎóØó åõæó
ÇáúÚöÞóÇÈõ æóÇáäøóÇÑõ æóÐóáößó áóíúÓó Èöíóãöíäò æóßóÐóÇ Þóæúáõåõ
æóÑóÍúãóÉö Çááøóå áöÃóäøó ÇáÑøóÍúãóÉó íõÚóÈøóÑõ ÈöåóÇ Úóäú ÇáúÌóäøóÉö
ÞóÇáó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì {ÝóÝöí ÑóÍúãóÉö Çááøóåö åõãú ÝöíåóÇ ÎóÇáöÏõæäó}
[Âá ÚãÑÇä: 107] æóÞóÏú íõÑóÇÏõ ÈöÇáÑøóÍúãóÉö ÃóíúÖðÇ æóÐóáößó ßõáøõåõ
áóÇ íóßõæäõ íóãöíäðÇ Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó ÈöÛóíúÑö Çááøóåö áóãú
íóßõäú ÍóÇáöÝðÇ ßóÇáäøóÈöíøö - Õóáøóì Çááøóåõ Úóáóíúåö æóÓóáøóãó -
æóÇáúÞõÑúÂäö æóÇáúßóÚúÈóÉö) ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó: åõæó ÈóÑöíÁñ ãöäú
ÇáäøóÈöíøö Ãóæú ãöäú ÇáúÞõÑúÂäö ßóÇäó ÍóÇáöÝðÇ áöÃóäøó ÇáÊøóÈóÑøöí
ãöäúåõãóÇ ßõÝúÑñ
Þóæúáõåõ (æóÇáúÍóáöÝõ ÈöÍõÑõæÝö ÇáúÞóÓóãö æóÍõÑõæÝõåõ ÇáúæóÇæõ
ßóÞóæúáöåö æóÇóááøóåö æóÇáúÈóÇÁõ ßóÞóæúáöåö ÈöÇóááøóåö æóÇáÊøóÇÁõ
ßóÞóæúáöåö ÊóÇááøóåö) ÝóÇáúÈóÇÁõ ÃóÚóãøõ ãöäú ÇáúæóÇæö æóÇáÊøóÇÁö
áöÃóäøóåóÇ ÊóÏúÎõáõ Úóáóì ÇáúãõÙúåóÑö æóÇáúãõÖúãóÑö ÝóÊóÞõæáõ ÍóáóÝúÊ
ÈöÇóááøóåö æóÍóáóÝúÊ Èöåö æóÇáúæóÇæõ ÃóÚóãøõ ãöäú ÇáÊøóÇÁö áöÃóäøóåóÇ
ÊóÏúÎõáõ Úóáóì ÌóãöíÚö ÃóÓúãóÇÁö Çááøóåö æóÕöÝóÇÊöåö æóÇáÊøóÇÁõ
ãõÎúÊóÕøóÉñ ÈöÇÓúãö Çááøóåö ÊóÚóÇáóì Ïõæäó ÓóÇÆöÑö ÃóÓúãóÇÆöåö ÊóÞõæáõ
ÊóÇááøóåö æóáóÇ ÊóÞõæáõ ÊóÇáÑøóÍúãóäö Þóæúáõåõ (æóÞóÏú ÊõÖúãóÑõ
ÇáúÍõÑõæÝõ Ýóíóßõæäõ ÍóÇáöÝðÇ ßóÞóæúáöåö Çááøóåö áóÃóÝúÚóáóäøó ßóÐóÇ)
æóíõÞóÇáõ: ÅÐóÇ ÍõÐöÝó ÍóÑúÝõ ÇáúÞóÓóãö Ýóåõæó Úóáóì ËóáóÇËóÉö ÃóæúÌõåò:
Åäú Óóßøóäó ÍóÑúÝó ÇáúÅöÚúÑóÇÈö áóÇ íóßõæäõ íóãöíäðÇ æóÅöäú ßóÓóÑóåõ
íóßõæäõ íóãöíäðÇ æóÅöäú äóÕóÈóåõ ÇÎúÊóáóÝõæÇ Ýöíåö æóÇáÕøóÍöíÍõ íóßõæäõ
íóãöíäðÇ æóÅöäú ÞóÇáó æóÇóááøóåö Ãóæú ÈöÇóááøóåö Ãóæú ÊóÇááøóåö Ýóåõæó
íóãöíäñ ÓóæóÇÁñ äóÕóÈó Ãóæú ßóÓóÑó Ãóæú Óóßøóäó áöÃóäøóåõ ÞóÏú ÃóÊóì
ÈöÍóÑúÝö ÇáúÞóÓóãö æóÅöäú ÞóÇáó áöáøóåö ßóÇäó íóãöíäðÇ áöÃóäøó ÇááøóÇãó
ÞóÏú ÊõÞóÇãõ ãóÞóÇãó ÇáúÈóÇÁö æóÊõÈúÏóáõ ãöäúåóÇ ÞóÇáó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì
{ÞóÇáó ÂãóäúÊõãú áóåõ} [Øå: 71] æóÝöí ÂíóÉò ÃõÎúÑóì {ÂãóäúÊõãú Èöåö}
[ÇáÃÚÑÇÝ: 123] æóÇáúãóÚúäóì æóÇÍöÏñ
Þóæúáõåõ (æóÞóÇáó ÃóÈõæ ÍóäöíÝóÉó ÅÐóÇ ÞóÇáó: æóÍóÞøõ Çááøóåö ÝóáóíúÓó
ÈöÍóÇáöÝò) æóåõæó Þóæúáõ ãõÍóãøóÏò áöÃóäøó ÍóÞøó Çááøóåö Úóáóì ÚöÈóÇÏöåö
Ãóäú íóÚúÈõÏõæåõ æóáóÇ íõÔúÑößõæÇ Èöåö ÔóíúÆðÇ æóÅöÐóÇ ßóÇäó ÇáúÍóÞøõ
ÚöÈóÇÑóÉð Úóäú ÇáØøóÇÚóÇÊö æóÇáúÚöÈóÇÏóÇÊö ÕóÇÑó ßóÃóäøóåõ ÞóÇáó
æóÇáúÚöÈóÇÏóÇÊö áóÃóÝúÚóáóäøó æóÐóáößó áóÇ íóßõæäõ íóãöíäðÇ æóÚóäú ÃóÈöí
íõæÓõÝó Ãóäøó Þóæúáóåõ æóÍóÞøö Çááøóåö íóãöíäñ áöÃóäøó Çááøóåó ÊóÚóÇáóì
íõæÕóÝõ ÈöÃóäøóåõ ÇáúÍóÞøõ ÝóßóÃóäøóåõ ÞóÇáó: æóÇóááøóåö ÇáúÍóÞøö æóáóæú
ÞóÇáó: æóÇáúÍóÞøö áóÃóÝúÚóáóäøó ßóÐóÇ ÞóÇáó ÇÈúäõ ÃóÈöí ãõØöíÚò: íóßõæäõ
íóãöíäðÇ áöÃóäøó ÇáúÍóÞøó åõæó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì ÞóÇáó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì
{æóáóæö ÇÊøóÈóÚó ÇáúÍóÞøõ ÃóåúæóÇÁóåõãú áóÝóÓóÏóÊö ÇáÓøóãóÇæóÇÊõ
æóÇáÃóÑúÖõ æóãóäú Ýöíåöäøó} [ÇáãÄãäæä: 71] æóÞóÇáó ÊóÚóÇáóì
{æóíóÚúáóãõæäó Ãóäøó Çááøóåó åõæó ÇáúÍóÞøõ ÇáúãõÈöíäõ} [ÇáäæÑ: 25] .
æóÞóÇáó ÃóÈõæ äóÕúÑò áóÇ íóßõæäõ íóãöíäðÇ
(2/193)
áöÃóäøó ÇáúÍóÞøó íõÚúÑóÝõ Èöåö ÇáúÍõÞõæÞõ
æóÝöí ÇáúåöÏóÇíóÉö åõæó íóãöíäñ æóÅöÐóÇ ÞóÇáó: ÍóÞøðÇ áóÃóÝúÚóáóäøó áóÇ
íóßõæäõ íóãöíäðÇ áöÃóäøó ÇáúÍóÞøó ãöäú ÃóÓúãóÇÁö Çááøóåö æóÇáúãõäúßóÑõ
íõÑóÇÏõ Èöåö ÊóÍúÞöíÞõ ÇáúæóÚúÏö
Þóæúáõåõ (æóÅöÐóÇ ÞóÇáó: ÃõÞúÓöãõ Ãóæú ÃõÞúÓöãõ ÈöÇóááøóåö Ãóæú ÃóÍúáöÝõ
Ãóæú ÃóÍúáöÝõ ÈöÇóááøóåö Ãóæú ÃóÔúåóÏõ Ãóæú ÃóÔúåóÏõ ÈöÇóááøóåö Ýóåõæó
ÍóÇáöÝñ) áöÃóäøó åóÐöåö ÇáúÃóáúÝóÇÙó ãõÓúÊóÚúãóáóÉñ Ýöí ÇáúÍóáöÝö
æóåóÐöåö ÇáÕøöíÛóÉõ áöáúÍóÇáö ÍóÞöíÞóÉð æóÊõÓúÊóÚúãóáõ áöáöÇÓúÊöÞúÈóÇáö
ÈöÞóÑöíäóÉò Ýóíóßõæäõ ÍóÇáöÝðÇ Ýöí ÇáúÍóÇáö æóÇáÔøóåóÇÏóÉõ íóãöíäñ ÞóÇáó
Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì {ÞóÇáõæÇ äóÔúåóÏõ Åöäøóßó áóÑóÓõæáõ Çááøóåö}
[ÇáãäÇÝÞæä: 1] Ëõãøó ÞóÇáó {ÇÊøóÎóÐõæÇ ÃóíúãóÇäóåõãú ÌõäøóÉð}
[ÇáãäÇÝÞæä: 2] æóÇáúÍóáöÝõ ÈöÇóááøóåö åõæó ÇáúãóÚúåõæÏõ ÇáúãóÔúÑõæÚõ
æóÈöÛóíúÑöåö ãóÍúÙõæÑñ ÝóíóäúÕóÑöÝõ Åáóíúåö æóáöåóÐóÇ Þöíáó: áóÇ
íóÍúÊóÇÌõ Åáóì ÇáäøöíøóÉö æóÞöíáó: áóÇ ÈõÏøó ãöäúåóÇ áöÇÍúÊöãóÇáö
ÇáúÚöÏøóÉö æóÇáúíóãöíäõ ÈöÛóíúÑö Çááøóåö æóÅöäú ÞóÇáó: ÂáóíúÊ
áóÃóÝúÚóáóäøó ßóÐóÇ Ýóåõæó íóãöíäñ áöÃóäøó ÇáúÃóáöíøóÉó åöíó Çáúíóãöíäõ
ÞóÇáó ÇáÔøóÇÚöÑõ:
Þóáöíáõ ÇáúÃóáóÇíóÇ ÍóÇÝöÙñ áöíóãöíäöåö ... ÅÐóÇ äóÏóÑóÊú ãöäúåõ
ÇáúÃóáöíøóÉõ ÈóÑøóÊú
Þóæúáõåõ (æóßóÐóáößó Åäú ÞóÇáó: Úóáóíøó ÚóåúÏõ Çááøóåö æóãöíËóÇÞõåõ
Ýóåõæó íóãöíäñ) áöÞóæúáöåö ÊóÚóÇáóì {æóÃóæúÝõæÇ ÈöÚóåúÏö Çááøóåö ÅöÐóÇ
ÚóÇåóÏúÊõãú æóáÇ ÊóäúÞõÖõæÇ ÇáÃóíúãóÇäó} [ÇáäÍá: 91] ÝóÌóÚóáó ÇáúÚóåúÏó
íóãöíäðÇ æóÇáúãöíËóÇÞõ ÚöÈóÇÑóÉñ Úóäú ÇáúÚóåúÏö æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó:
Úóáóíøó ÐöãøóÉõ Çááøóåö Ýóåõæó íóãöíäñ áöÃóäøóåóÇ ßóÇáúÚóåúÏö ÃóãøóÇ
ÅÐóÇ ÞóÇáó: æóÚóåúÏö Çááøóåö æóáóãú íóÞõáú Úóáóíøó ÚóåúÏõ Çááøóåö ÞóÇáó
ÃóÈõæ íõæÓõÝó: åõæó íóãöíäñ ßóãóÇ Ýöí Þóæúáöåö æóÍóÞøö Çááøóåö
æóÚöäúÏóåõãóÇ áóÇ íóßõæäõ íóãöíäðÇ áöÃóäøó ÚóåúÏó Çááøóåö åõæó ÃóãúÑõåõ
ÞóÇáó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì {Ãóáóãú ÃóÚúåóÏú Åöáóíúßõãú íóÇ Èóäöí ÂÏóãó} [íÓ:
60] æóÞóÇáó {æóáóÞóÏú ÚóåöÏúäóÇ Åöáóì ÂÏóãó} [Øå: 115] ÝóÕóÇÑó ßõáøõåõ
ÞóÇáó: æóÃóãúÑõ Çááøóåö ßóÐóÇ Ýöí ÔóÑúÍöåö
Þóæúáõåõ (æóÚóáóíøó äóÐúÑñ Ãóæú äóÐúÑõ Çááøóåö Úóáóíøó) áöÞóæúáöåö
Úóáóíúåö ÇáÓøóáóÇãõ «ãóäú äóÐóÑó äóÐúÑðÇ ÓóãøóÇåõ ÝóÚóáóíúåö ÇáúæóÝóÇÁõ
Èöåö æóãóäú äóÐóÑó äóÐúÑðÇ áóãú íõÓóãøöåö ÝóÚóáóíúåö ßóÝøóÇÑóÉõ íóãöíäò»
æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó: Úóáóíøó íóãöíäñ Ãóæú íóãöíä Çááøóåö Úóáóíøó Ýóåõæó
ÍóÇáöÝñ áöÃóäøóåõ ÕóÑøóÍó ÈöÅöíÌóÇÈö Çáúíóãöíäö Úóáóì äóÝúÓöåö
æóÇáúíóãöíäõ áóÇ íóßõæäõ ÅáøóÇ ÈöÇóááøóåö ÊóÚóÇáóì Þóæúáõåõ
(æóÅöäú ÞóÇáó: Åäú ÝóÚóáúÊ ßóÐóÇ ÝóÃóäóÇ íóåõæÏöíøñ Ãóæú äóÕúÑóÇäöíøñ
Ãóæú ãóÌõæÓöíøñ Ãóæú ßóÇÝöÑñ Ãóæú ãõÔúÑößñ ßóÇäó íóãöíäðÇ) ÍóÊøóì ÅÐóÇ
ÍóäöËó Ýöí Ðóáößó áóÒöãóÊúåõ ßóÝøóÇÑóÉõ íóãöíäò æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó åõæó
ÈóÑöíÁñ ãöäú ÇáúÞõÑúÂäö Ãóæú ãöäú ÇáúÅöÓúáóÇãö Åäú ÝóÚóáó ßóÐóÇ Ýóåõæó
íóãöíäñ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó: åõæó ÈóÑöíÁñ ãöäú åóÐöåö ÇáúÞöÈúáóÉö Ãóæú
ãöäú ÇáÕøóáóÇÉö Ãóæú ãöäú ÔóåúÑö ÑóãóÖóÇäó Ýóåõæó íóãöíäñ æóåóÐóÇ
ßõáøõåõ ÅÐóÇ ÍóáóÝó Úóáóì ÇáúãõÓúÊóÞúÈóáö ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó Úóáóì
ÇáúãóÇÖöí ãöËúáõ Ãóäú íóÞõæáó: åõæó íóåõæÏöíøñ Ãóæú äóÕúÑóÇäöíøñ Ãóæú
ßóÇÝöÑñ Åäú ßóÇäó ÝóÚóáó ßóÐóÇ æóåõæó íóÚúáóãõ Ãóäøóåõ ÝóÚóáóåõ ÞóÇáó
ãõÍóãøóÏõ Èúäõ ãõÞóÇÊöáò: íóßúÝõÑõ áöÃóäøó ßóáóÇãóåõ ÎóÑóÌó ãóÎúÑóÌó
ÇáÊøóÍúÞöíÞö æóßóÊóÈó äõÕóíúÑõ Èúäõ íóÍúíóì Åáóì ÇÈúäö ÔõÌóÇÚò
íóÓúÃóáõåõ Úóäú Ðóáößó ÝóÞóÇáó: áóÇ íóßúÝõÑõ áöÃóäøó ÇáúßõÝúÑó
ÈöÇáöÇÚúÊöÞóÇÏö æóåõæó áóãú íóÚúÊóÞöÏú ÇáúßõÝúÑó æóÅöäøóãóÇ ÞóÕóÏó Ãóäú
íõÕóÏøóÞó Ýöí ãóÞóÇáóÊöåö æóåóÐóÇ åõæó ÇáÕøóÍöíÍõ
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÞóÇáó: Åäú ÝóÚóáúÊ ßóÐóÇ ÝóÚóáóíúåö ÛóÖóÈõ Çááøóåö Ãóæú
ÓóÎóØõåõ ÝóáóíúÓó ÈöÍóÇáöÝò) æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó ÝóÚóáóíúåö áóÚúäóÉõ
Çááøóåö Ãóæú ÚöÞóÇÈõåõ Þóæúáõåõ (æóßóÐóáößó Åäú ÞóÇáó: Åäú ÝóÚóáúÊ ßóÐóÇ
ÝóÃóäóÇ ÒóÇäò Ãóæú ÔóÇÑöÈõ ÎóãúÑò Ãóæú Âßöáõ ÑöÈðÇ Ãóæú ãóíúÊóÉð
ÝóáóíúÓó ÈöÍóÇáöÝò) áöÃóäøóåóÇ ãóÚúÕöíóÉñ æóãõÑúÊóßöÈõåóÇ áóÇ íóßõæäõ
ßóÇÝöÑðÇ æóáöÃóäøó ÇáúãóíúÊóÉó ÞóÏú ÃõÈöíÍóÊú ÚöäúÏó ÇáÖøóÑõæÑóÉö
æóÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó: Åäú ÝóÚóáúÊ ßóÐóÇ ÝóÃóäóÇ ãõÓúÊóÍöáøñ áöáúÎóãúÑö
Ãóæú áöáúãóíúÊóÉö Ãóæú áöáÑøöÈóÇ ÝóÅöäøóåõ íóßõæäõ ÍóÇáöÝðÇ áöÃóäøó
ãõÚúÊóÞöÏó Ðóáößó ßóÇÝöÑñ Ýóåõæó ßóãóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó: ÝóÃóäóÇ íóåõæÏöíøñ
æóãóäú ÃóÏúÎóáó Èóíúäó ÇÓúãóíúäö ÍóÑúÝó ÚóØúÝò ßóÇäó íóãöíäóíúäö ãöËúáõ
æóÇóááøóåö æóÇóááøóåö Ãóæú æóÇóááøóåö æóÇáÑøóÍúãóäö æóÅöäú ßóÇäó
ÈöÛóíúÑö ÚóØúÝò ãöËúáõ æóÇóááøóåö Çááøóåö Ãóæú æóÇóááøóåö ÇáÑøóÍúãóäö
Ýóåõæó íóãöíäñ æóÇÍöÏñ ÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó ÅÐóÇ ÞóÇáó: æóÇóááøóåö áóÇ
Ãõßóáøöãõß æóÇóááøóåö áóÇ Ãõßóáøöãõß ÝóåõãóÇ íóãöíäóÇäö æóÚóäú ãõÍóãøóÏò
ÅÐóÇ ÞóÇáó: åõæó íóåõæÏöíøñ Åäú ÝóÚóáó ßóÐóÇ æóåõæó äóÕúÑóÇäöíøñ Åäú
ÝóÚóáó ßóÐóÇ æóåõæó ãóÌõæÓöíøñ Åäú ÝóÚóáó ßóÐóÇ ÇáÔøóíúÁõ æóÇÍöÏñ
ÝóÚóáóíúåö áößõáøö ÔóíúÁò ãöäú Ðóáößó íóãöíäñ æóÅöäú ÞóÇáó: åõæó
íóåõæÏöíøñ åõæó äóÕúÑóÇäöíøñ åõæó ãóÌõæÓöíøñ Åäú ÝóÚóáó ßóÐóÇ áöÔóíúÁò
æóÇÍöÏò ÝóÚóáóíúåö áößõáøö ÔóíúÁò ãöäú Ðóáößó íóãöíäñ æóÅöäú ÞóÇáó: åõæó
ÈóÑöíÁñ ãöäú Çááøóåö æóÑóÓõæáöåö Ýóåöíó íóãöíäñ æóÇÍöÏóÉñ æóÅöäú ÞóÇáó:
ÈóÑöíÁñ ãöäú Çááøóåö æóÈóÑöíÁñ ãöäú ÑóÓõæáöåö ÝóåõãóÇ íóãöíäóÇäö
æóÝöíåöãóÇ ßóÝøóÇÑóÊóÇäö ÞóÇáó Ýöí ÇáúßóÑúÎöíøö: Çáúíóãöíäõ Úóáóì
äöíøóÉö ÇáúÍóÇáöÝö ÅÐóÇ ßóÇäó ãóÙúáõæãðÇ æóÅöäú ßóÇäó ÙóÇáöãðÇ ÝóÚóáóì
äöíøóÉö ÇáúãõÓúÊóÍúáöÝö ÞóÇáó - Úóáóíúåö ÇáÓøóáóÇãõ - «ãóäú ÇÞúÊóØóÚó
ÍóÞøó ãõÓúáöãò Èöíóãöíäöåö ÍóÑøóãó Çááøóåõ Úóáóíúåö ÇáúÌóäøóÉó
æóÃóæúÌóÈó áóåõ ÇáäøóÇÑó Þöíáó: æóÅöäú ßóÇäó ÔóíúÆðÇ íóÓöíÑðÇ ÞóÇáó
æóÅöäú ßóÇäó ÞóÖöíÈðÇ ãöäú ÃóÑóÇßò» ÞóÇáó Ýöí ÇáúæóÇÞöÚóÇÊö ÃóãøóÇ ÅÐóÇ
ßóÇäóÊú Çáúíóãöíäõ ÈöÇáØøóáóÇÞö Ãóæú ÇáúÚóÊóÇÞö ÝóÚóáóì äöíøóÉö
ÇáúÍóÇáöÝö
(2/194)
ÓóæóÇÁñ ßóÇäó ÙóÇáöãðÇ Ãóæú ãóÙúáõæãðÇ
[ßóÝøóÇÑóÉõ Çáúíóãöíäö]
Þóæúáõåõ (æóßóÝøóÇÑóÉõ Çáúíóãöíäö ÚöÊúÞõ ÑóÞóÈóÉò íóÌúÑöí ÝöíåóÇ ãóÇ
íóÌúÑöí Ýöí ÇáÙøöåóÇÑö) íóÚúäöí íõÌúÒöÆõåõ ÚöÊúÞõ ÇáÑøóÞóÈóÉö
ÇáúãõÄúãöäóÉö æóÇáúßóÇÝöÑóÉö æóÇáÕøóÛöíÑóÉö æóÇáúßóÈöíÑóÉö ÝóÅöäú Þöíáó:
ÇáÕøóÛöíÑõ áóÇ ãóäóÇÝöÚó Ýöí ÃóÚúÖóÇÆöåö Ýóåõæó ßóÇáÒøóãöäö ÞõáúäóÇ:
ãóäóÇÝöÚõ ÃóÚúÖóÇÆöåö ßóÇãöáóÉñ æóÅöäøóãóÇ ÝöíåóÇ ÖóÚúÝñ Ýóåõæó
ßóÇáúßóÈöíÑö ÇáÖøóÚöíÝö æóÅöäú ÃóÚúÊóÞó ÍóãúáðÇ áóÇ íóÌõæÒõ æóÅöäú
æõáöÏó ÈóÚúÏó íóæúãò ÍóíøðÇ áöÃóäøóåõ äóÇÞöÕõ ÇáúÎóáúÞö ãóÇ áóãú
íóäúÝóÕöáú áöÃóäøóåõ áóÇ íõÈúÕöÑõ Ýóåõæó ßóÇáúÃóÚúãóì æóÅöäú ÃóÚúÊóÞó
ãõÏóÈøóÑðÇ Ãóæú Ãõãøó æóáóÏò áóãú íõÌúÒöÆúåõ áöÃóäøó ÑöÞøóåõãú äóÇÞöÕñ
ÈöÏóáöíáö ÇãúÊöäóÇÚö ÈóíúÚöåöãú æóÃóãøóÇ ÇáúãõßóÇÊóÈõ Åäú ßóÇäó ÞóÏú
ÃóÏøóì ÔóíúÆðÇ áóãú íóÌõÒú æóÅöäú ßóÇäó áóãú íõÄóÏøö ÔóíúÆðÇ ÌóÇÒó
æóíóÌõæÒõ ÚöÊúÞõ ÇáúÂÈöÞö æóÇáúÃóÚúæóÑö æóãóÞúØõæÚö ÅÍúÏóì ÇáúíóÏóíúäö
Ãóæú ÅÍúÏóì ÇáÑøöÌúáóíúäö Ãóæú ÇáúíóÏö æóÇáÑøöÌúáö ãöäú ÎöáóÇÝò æóáóÇ
íõÌúÒöíåö ãóÞúØõæÚõ ÇáúíóÏóíúäö Ãóæú ÇáÑøöÌúáóíúäö æóáóÇ ãóÞúØõæÚõ
ÇáúíóÏö æóÇáÑøöÌúáö ãöäú ÌóÇäöÈò æóÇÍöÏò æóßóÐóÇ áóÇ íõÌúÒöíåö ÚöÊúÞõ
ÇáúãóÌúäõæäö ÇáøóÐöí áóÇ íóÚúÞöáõ ÝóÅöäú ßóÇäó íõÌóäøõ æóíõÝöíÞõ
ÃóÌúÒóÃóåõ æóíóÌõæÒõ ÇáúÃóÕóãøõ ÅÐóÇ ßóÇäó ÈöÍóíúËõ ÅÐóÇ ÕöíÍó Ýöí
ÃõÐõäöåö íóÓúãóÚõ æóÅöáøóÇ ÝóáóÇ æóáóÇ íóÌõæÒõ ÇáúãõÞúÚóÏõ æóáóÇ íóÇÈöÓõ
ÇáÔøöÞøö æóáóÇ ÇáÒøóãöäõ æóáóÇ ÃóÔóáøõ ÇáúíóÏóíúäö æóáóÇ ãóÞúØõæÚõ
ÇáúÅöÈúåóÇãö æóáóÇ ÇáúÃóÚúãóì æóáóÇ ÇáúÃóÎúÑóÓõ æóÅöäú ÃóÚúÊóÞó ãõÈóÇÍó
ÇáÏøóãö ÃóÌúÒóÃóåõ ÅáøóÇ ÇáúãõÑúÊóÏøó æóÅöäú ÇÔúÊóÑóì ÃóÈóÇåõ Ãóæú
Ãõãøóåõ Ãóæú ÇÈúäóåõ íóäúæöí ÈöÇáÔøöÑóÇÁö ÇáúÚöÊúÞó Úóäú íóãöíäöåö
ÃóÌúÒóÃóåõ æóíóÌõæÒõ ãóÞúØõæÚõ ÇáúÃõÐõäóíúäö æóÇáúÃóäúÝö áöÃóäøó
ãóäúÝóÚóÉó ÇáÓøóãúÚö æóÇáÔøóãøö ÈóÇÞöíóÉñ æóÅöäøóãóÇ ÝóÇÊóÊú ÇáÒøöíäóÉõ
æóíóÌõæÒõ ãóÞúØõæÚõ ÇáÐøóßóÑö áöÃóäøó ÚóÏóãóåõ ÃóÕúáðÇ áóÇ íóãúäóÚõ
ÇáúÌóæóÇÒó ÈöÃóäú ßóÇäó ÃõäúËóì æóíóÌõæÒõ ÇáúÎõäúËóì æóÇáúÎóÕöíøõ
æóÇáúÚöäøöíäõ æóÇáÑøóÊúÞóÇÁõ æóáóÇ íõÌúÒöÆõ ÇáÐøóÇåöÈõ ÇáúÃóÓúäóÇäö
æóáóÇ ãóÞúØõæÚõ ÇáÔøóÝóÊóíúäö ÅÐóÇ ßóÇäó áóÇ íóÞúÏöÑõ Úóáóì ÇáúÃóßúáö
ÝóÅöäú ÞóÏóÑó ÃóÌúÒóÃóåõ.
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÔóÇÁó ßóÓóÇ ÚóÔóÑóÉó ãóÓóÇßöíäó áößõáøö æóÇÍöÏò ËóæúÈðÇ
ÝóãóÇ ÒóÇÏó æóÃóÏúäóÇåõ ãóÇ ÊóÌõæÒõ Ýöíåö ÇáÕøóáóÇÉõ) æóáóÇ íõÌúÒöíåö
ÇáúÚöãóÇãóÉõ æóÇáúÞóáóäúÓõæóÉõ æóÇáúÎõÝøóÇäö áöÃóäøóåõãóÇ áóÇ
íõÓóãøóíóÇäö ßöÓúæóÉð æóÃóãøóÇ ÇáÓøöÑúæóÇáõ ÝóÇáÕøóÍöíÍõ Ãóäøóåõ áóÇ
íõÌúÒöÆõ áöÃóäøóåõ áóÇ ÈõÏøó ãöäú ËóæúÈò íóÓúÊõÑõ ÚóæúÑóÊóåõ æóÓóÇÆöÑó
ÈóÏóäöåö æóÚóäú ãõÍóãøóÏò íõÌúÒöíåö áöÃóäøó ÇáÕøóáóÇÉó ÊóÌõæÒõ Ýöíåö
æóåóÐóÇ ßõáøõåõ ÅÐóÇ ßóÓóÇ ÑóÌõáðÇ ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ßóÓóÇ ÇãúÑóÃóÉð ÝóáóÇ
ÈõÏøó ãöäú Ãóäú íóÒöíÏóåóÇ ÎöãóÇÑðÇ áöÃóäøó ÑóÃúÓóåóÇ ÚóæúÑóÉñ æóáóÇ
íóÌõæÒõ áóåóÇ ÇáÕøóáóÇÉõ ãóÚó ßóÔúÝöåö æóáóæú ÃóÚúØóì ÚóÔóÑóÉó
ãóÓóÇßöíäó ËóæúÈðÇ æóÇÍöÏðÇ æóåõæó íõÓóÇæöí ÚóÔóÑóÉó ÃóËúæóÇÈò áóÇ
íõÌúÒöíåö ÅáøóÇ ÚöäúÏó ÃóÈöí ØóÇåöÑò ÇáÏøóÈøóÇÓö ÝóÅöäú ßóÇäóÊú
ÞöíãóÊõåõ ãöËúáó ÅØúÚóÇãö ÚóÔóÑóÉö ãóÓóÇßöíäó ÃóÌúÒóÃóåõ Úóäú
ÇáúÅöØúÚóÇãö ÚöäúÏóåõãóÇ.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: áóÇ íõÌúÒöíåö ãóÇ áóãú íóäúæöåö Úóäú ÇáúÅöØúÚóÇãö
ßóÐóÇ Ýöí ÇáúíóäóÇÈöíÚö æóÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÃóÚúØóÇåõãú ÏóÑóÇåöãó æóåöíó áóÇ
ÊóÈúáõÛõ ÞöíãóÉó ÇáúßöÓúæóÉö æóÊóÈúáõÛõ ÞöíãóÉó ÇáØøóÚóÇãö ÝóÅöäøóåõ
íõÌúÒöíåö Úóäú ÇáØøóÚóÇãö ÅÌúãóÇÚðÇ æóÅöäú ßóÇäó áóÇ ÊóÈúáõÛõ ÞöíãóÉó
ÇáØøóÚóÇãö æóÊóÈúáõÛõ ÞöíãóÉó ÇáúßöÓúæóÉö ÌóÇÒó Úóäú ÇáúßöÓúæóÉö æóáóæú
ßóÓóÇ ÎóãúÓóÉð æóÃóØúÚóãó ÎóãúÓóÉð ÃóÌúÒóÃóåõ Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÔóÇÁó
ÃóØúÚóãó ÚóÔóÑóÉó ãóÓóÇßöíäó) æóíõÌúÒöÆõ Ýöí ÇáúÅöØúÚóÇãö ÇáÊøóãúáöíßõ
æóÇáÊøóãúßöíäõ ÝóÇáÊøóãúáöíßõ Ãóäú íõÚúØöíó ßõáøó ãöÓúßöíäò äöÕúÝó ÕóÇÚò
ãöäú ÈõÑøò Ãóæú ÏóÞöíÞöåö Ãóæú ÓóæöíÞöåö Ãóæú ÕóÇÚðÇ ãöäú ÔóÚöíÑò Ãóæú
ÏóÞöíÞöåö Ãóæú ÓóæöíÞöåö Ãóæú ÕóÇÚðÇ ãöäú ÊóãúÑò.
æóÃóãøóÇ ÇáÒøóÈöíÈõ ÝóÇáÕøóÍöíÍõ Ãóäøóåõ ßóÇáúÍöäúØóÉö íõÌúÒöÆõ ãöäúåõ
äöÕúÝõ ÕóÇÚò æóÝöí ÑöæóÇíóÉò ßóÇáÔøóÚöíÑö æóÃóãøóÇ ãóÇ ÚóÏóÇ åóÐöåö
ÇáúÍõÈõæÈõ ßóÇáúÃõÑúÒö æóÇáÐøõÑóÉö æóÇáÏøõÎúäö ÝóáóÇ íõÌúÒöíåö ÅáøóÇ
Úóáóì ØóÑöíÞö ÇáúÞöíãóÉö Ãóíú íõÎúÑöÌõ ãöäúåóÇ ÞöíãóÉó äöÕúÝö ÕóÇÚò ãöäú
ÈõÑøò Ãóæú ÞöíãóÉó ÕóÇÚò ãöäú ÊóãúÑò Ãóæú ÔóÚöíÑò æóáóÇ íõÚúÊóÈóÑõ Ýöí
ÓóÇÆöÑö ÇáúÍõÈõæÈö ÊóãóÇãõ ßóíúáöåö áöÃóäøó ÇáäøóÕøó áóãú íóÊóäóÇæóáúåõ
æóÅöäøóãóÇ ÇáúãõÚúÊóÈóÑõ ÝöíåóÇ æóÃóãøóÇ ÇáÊøóãúßöíäõ Ýóåõæó Ãóäú
íõÛóÏøöíóåõãú æóíõÚóÔøöíóåõãú ÝóíóÍúÕõáõ áóåõãú ÃóßúáóÊóÇäö
ãõÔúÈöÚóÊóÇäö Ãóæú íõÚóÔøöíóåõãú ÚóÔóÇÁóíúäö Ãóæú íõÛóÏøöíóåõãú
ÛóÏóÇÁóíúäö Ãóæú íõÚóÔøöíóåõãú æóíõÓóÍøöÑóåõãú ÝóÅöäú ÃóØúÚóãóåõãú
ÈöÛóíúÑö ÅÏóÇãò áóÇ íõÌúÒöíåö ÅáøóÇ Ýöí ÎõÈúÒö ÇáúÍöäúØóÉö áóÇ ÛóíúÑõ
ÝóÅöäú ÃóØúÚóãóåõãú ÎõÈúÒðÇ Ãóæú ÊóãúÑðÇ Ãóæú ÓóæöíÞðÇ áóÇ ÛóíúÑõ
ÃóÌúÒóÃóåõ ÅÐóÇ ßóÇäó Ðóáößó ãöäú ØóÚóÇãö Ãóåúáöåö æóÅöäú ÃóØúÚóãó
ãöÓúßöíäðÇ æóÇÍöÏðÇ ÚóÔóÑóÉó ÃóíøóÇãò ÛöÐóÇÁð æóÚóÔóÇÁð ÃóÌúÒóÃóåõ
æóÅöäú áóãú íóÃúßõáú Ýöí ßõáøö ÃóßúáóÉò ÅáøóÇ ÑóÛöíÝðÇ æóÇÍöÏðÇ áöÃóäøó
ÇáúãóÞúÕõæÏó ÅÔúÈóÇÚõåõ æóÅöäøóãóÇ íõÚúÊóÈóÑõ ÇáÊøóÞúÏöíÑõ Ýöí
ÇáÊøóãúáöíßö æóÅöäú ÛóÏøóì ÚóÔóÑóÉð æóÚóÔøóì ÚóÔóÑóÉð ÛóíúÑóåõãú áóãú
íõÌúÒöíåö æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÛóÏøóì ãöÓúßöíäðÇ æóÚóÔøóì ÛóíúÑóåõ ÚóÔóÑóÉó
ÃóíøóÇãò áóãú íõÌúÒöíåö áöÃóäøóåõ ÝóÑøóÞó ØóÚóÇãó ÇáúÚóÔóÑóÉö Úóáóì
ÚöÔúÑöíäó Ýóáóãú íóÍúÕõáú áößõáøö æóÇÍöÏò ãöäúåõãú ÇáúãöÞúÏóÇÑõ
ÇáúãõÞóÏøóÑõ ßóãóÇ ÅÐóÇ ÝóÑøóÞó ÍöÕøóÉó ÇáúãöÓúßöíäö æóáóæú ÛóÏøóì
ãöÓúßöíäðÇ æóÃóÚúØóÇåõ ÞöíãóÉó ÇáúÚóÔóÇÁö ÝõáõæÓðÇ Ãóæú ÏóÑóÇåöãó
ÃóÌúÒóÃóåõ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÝóÚóáóåõ Ýöí ÚóÔóÑóÉö ãóÓóÇßöíäó ÝóÛóÏøóÇåõãú
æóÃóÚúØóÇåõãú ÞöíãóÉó ÚóÔóÇÆöåöãú ÝõáõæÓðÇ Ãóæú ÏóÑóÇåöãó ÞóÇáó åöÔóÇãñ
Úóäú ãõÍóãøóÏò: áóæú ÛóÏøóì ãöÓúßöíäðÇ ÚöÔúÑöíäó íóæúãðÇ Ãóæú ÚóÔøóÇåõ
Ýöí ÑóãóÖóÇäó ÚöÔúÑöíäó áóíúáóÉð ÃóÌúÒóÃóåõ áöÃóäøó ÓóÏøó ÇáúÌóæúÚóÉö
Ýöí ÃóíøóÇãò áöæóÇÍöÏò ßóÓóÏøö ÇáúÌóæúÚóÉö Ýöí íóæúãò æóÇÍöÏò
áöÌóãóÇÚóÉò ßóÐóÇ Ýöí ÇáúßóÑúÎöíøö.
æóÅöäú ÃóÚúØóì ãöÓúßöíäðÇ æóÇÍöÏðÇ ØóÚóÇãó ÚóÔóÑóÉö ãóÓóÇßöíäó
(2/195)
Ýöí íóæúãò æóÇÍöÏò áóãú íõÌúÒöåö áöÃóäøó
ÊóßúÑóÇÑó ÇáÏøóÝúÚö ãõÓúÊóÍóÞøñ ßóãóÇ ÅÐóÇ Ñóãóì ÇáúÌóãúÑóÉó ÈöÓóÈúÚö
ÍóÕóíóÇÊò ÏõÝúÚóÉð æóÇÍöÏóÉð áóãú íõÌúÒöåö ÅáøóÇ Úóäú æóÇÍöÏóÉò ßóÐóÇ
åóÐóÇ æóáóæú ÕóÇãó Úóäú ßóÝøóÇÑóÉö íóãöíäöåö æóÝöí ãöáúßöåö ÚóÈúÏõåõ
ÞóÏú äóÓöíóåõ Ãóæú ØóÚóÇãñ ÞóÏú äóÓöíóåõ Ëõãøó ÊóÐóßøóÑó ÈóÚúÏó Ðóáößó
áóãú íõÌúÒöåö ÇáÕøóæúãõ ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö áöÃóäøó Çááøóåó ÊóÚóÇáóì ÞóíøóÏó
Ðóáößó ÈöÚóÏóãö ÇáúæõÌõæÏö æóåóÐóÇ æóÇÍöÏñ æóáóÇ íóÌõæÒõ ÕóÑúÝõ
ÇáúßóÝøóÇÑóÉö Åáóì ãóäú áóÇ íóÌõæÒõ ÏóÝúÚõ ÒóßóÇÊöåö Åáóíúåö
ßóÇáúæóÇáöÏóíúäö æóÇáúãóæúáõæÏóíúäö æóÛóíúÑöåöãú ÅáøóÇ Ãóäøóåõ íóÌõæÒõ
Åáóì ÝõÞóÑóÇÁö Ãóåúáö ÇáÐøöãøóÉö ÚöäúÏóåõãóÇ ÈöÎöáóÇÝö ÇáÒøóßóÇÉö.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: áóÇ íóÌõæÒõ ÕóÑúÝõåóÇ Åáóíúåöãú ßóÇáÒøóßóÇÉö
æóáóÇ íóÌõæÒõ ÕóÑúÝõåóÇ Ýöí ßóÝóäö ÇáúãóæúÊóì æóÈöäóÇÁö ÇáúãóÓóÇÌöÏö
Þóæúáõåõ (ÝóÅöäú áóãú íóÞúÏöÑú Úóáóì ÃóÍóÏö åóÐöåö ÇáúÃóÔúíóÇÁö
ÇáËøóáóÇËóÉö ÕóÇãó ËóáóÇËóÉó ÃóíøóÇãò ãõÊóÊóÇÈöÚóÇÊò) åóÐöåö ßóÝøóÇÑóÉõ
ÇáúãõÚúÓöÑö æóÇáúÃõæáóì ßóÝøóÇÑóÉõ ÇáúãõæÓöÑö æóÍóÏøõ ÇáúíóÓóÇÑö Ýöí
ßóÝøóÇÑóÉö Çáúíóãöíäö Ãóäú íóßõæäó áóåõ ÝóÖúáñ Úóäú ßöÝóÇíóÉò ãöÞúÏóÇÑõ
ãóÇ íõßóÝøöÑõ Úóäú íóãöíäöåö æóåóÐóÇ ÅÐóÇ áóãú íóßõäú Ýöí ãöáúßöåö
Úóíúäõ ÇáúãóäúÕõæÕö Úóáóíúåö ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ßóÇäó Ýöí ãöáúßöåö Ðóáößó áóÇ
íõÌúÒöíåö ÇáÕøóæúãõ æóåõæó Ãóäú íóßõæäó Ýöí ãöáúßöåö ÚóÈúÏñ Ãóæú
ßõÓúæóÉñ Ãóæú ØóÚóÇãõ ÚóÔóÑóÉö ãóÓóÇßöíäó ÓóæóÇÁñ ßóÇäó Úóáóíúåö Ïóíúäñ
Ãóãú áóÇ æóÃóãøóÇ ÅÐóÇ áóãú íóßõäú Ðóáößó Ýöí ãöáúßöåö ÍöíäóÆöÐò
íõÚúÊóÈóÑõ ÇáúíóÓóÇÑõ æóÇáúÅöÚúÓóÇÑõ.
ÞóÇáó Ýöí ÔóÑúÍöåö: ÅÐóÇ ãóáóßó ÚóÈúÏðÇ æóåõæó ãõÍúÊóÇÌñ Åáóíúåö áóãú
íõÌúÒöåö ÇáÕøóæúãõ æóæóÌóÈó Úóáóíúåö ÚöÊúÞõåõ áöÃóäøóåõ æóÇÌöÏñ
áöáÑøóÞóÈóÉö ÝóáóÇ íõÌúÒöíåö ÇáÕøóæúãõ æóÇáúãõÚúÊóÈóÑõ ÚöäúÏóäóÇ Ýöí
ÇáúíóÓóÇÑö æóÇáúÅöÚúÓóÇÑö ÈöæóÞúÊö ÇáúÃóÏóÇÁö áóÇ ÈöæóÞúÊö ÇáúæõÌõæÈö
ÍóÊøóì áóæú ßóÇäó ãõæÓöÑðÇ æóÞúÊó ÇáúæõÌõæÈö Ëõãøó ÃóÚúÓóÑó ÌóÇÒó áóåõ
ÇáÕøóæúãõ æóáóæú ßóÇäó ãõÚúÓöÑðÇ æóÞúÊó ÇáúæõÌõæÈö Ëõãøó ÃóíúÓóÑó áóÇ
íóÌõæÒõ áóåõ ÇáÕøóæúãõ ÚöäúÏóäóÇ ÎöáóÇÝðÇ áöáÔøóÇÝöÚöíøö æóÞóæúáõåõ
ãõÊóÊóÇÈöÚóÇÊò ÇáÊøóÊóÇÈõÚõ ÔóÑúØñ ÚöäúÏóäóÇ ÍóÊøóì áóæú ÝóÑøóÞó
ÇáÕøóæúãó áóÇ íóÌõæÒõ æóÚöäúÏó ÇáÔøóÇÝöÚöíøö Åäú ÔóÇÁó ÝóÑøóÞó æóÅöäú
ÔóÇÁó ÊóÇÈóÚó æóãöäú ÔóÑúØö åóÐóÇ ÇáÕøóæúãö ÇáäøöíøóÉõ ãöäú Çááøóíúáö
ÝóÅöäú ÔóÑóÚó Ýöíåö Ëõãøó ÃóíúÓóÑó ÝóÇáúÃóÝúÖóáõ Ãóäú íõÊöãøó Õóæúãó
Ðóáößó Çáúíóæúãö ÝóÅöäú ÃóÝúØóÑó áóÇ íóÌöÈõ Úóáóíúåö ÇáúÞóÖóÇÁõ
ÚöäúÏóäóÇ.
æóÞóÇáó ÒõÝóÑõ: íóáúÒóãõåõ ÇáúÞóÖóÇÁõ æóÇáúãóÑúÃóÉõ ÅÐóÇ ßóÇäóÊú
ãõÚúÓöÑóÉð ÝóáöÒóæúÌöåóÇ ãóäúÚõåóÇ ãöäú ÇáÕøóæúãö áöÃóäøó ßõáøó Õóæúãò
æóÌóÈó ÚóáóíúåóÇ ÈöÅöíÌóÇÈöåóÇ Ýóáóåõ ãóäúÚõåóÇ ãöäúåõ æóßóÐóáößó Ýöí
ÇáúÚóÈúÏö ÅáøóÇ ÅÐóÇ ÙóÇåóÑó ãöäú ÇãúÑóÃóÊöåö áóíúÓó áöáúãóæúáóì
ãóäúÚõåõ áöÃóäøóåõ ÊóÚóáøóÞó Èöåö ÍóÞøõ ÇáúãóÑúÃóÉö ÅÐú áóÇ íóÕöáõ
ÅáóíúåóÇ ÅáøóÇ ÈöÇáúßóÝøóÇÑóÉö Þóæúáõåõ
(ÝóÅöäú ÞóÏøóãó ÇáúßóÝøóÇÑóÉó Úóáóì ÇáúÍöäúËö áóãú íóÌõÒú) åóÐóÇ
ÚöäúÏóäóÇ æóÞóÇáó ÇáÔøóÇÝöÚöíøõ: íóÌõæÒõ ÅáøóÇ ÅÐóÇ ßóÝøóÑó ÈöÇáÕøóæúãö
ÝóÅöäøóåõ áóÇ íóÌõæÒõ ÚöäúÏóåõ ÃóíúÖðÇ
(Þóæúáõåõ æóãóäú ÍóáóÝó Úóáóì ãóÚúÕöíóÉò ãöËúáõ Ãóäú áóÇ íõÕóáøöí
ÃóæøóáðÇ íõßóáøöãó ÃóÈóÇåõ Ãóæú áóíóÞúÊõáóäøó ÝõáóÇäðÇ ÝóíóäúÈóÛöí Ãóäú
íõÍóäøöËó äóÝúÓóåõ æóíõßóÝøöÑó Úóäú íóãöíäöåö) áöÞóæúáöåö Úóáóíúåö
ÇáÓøóáóÇãõ «ãóäú ÍóáóÝó Úóáóì íóãöíäò ÝóÑóÃóì ÛóíúÑóåóÇ ÎóíúÑðÇ ãöäúåóÇ
ÝóáúíóÃúÊö ÇáøóÐöí åõæó ÎóíúÑñ Ëõãøó áöíõßóÝøöÑú Úóäú íóãöíäöåö»
æóáöÃóäøó Ýöíåö ÊóÝúæöíÊó ÇáúÈöÑøö Åáóì ÇáúÌóÇÈöÑö æóåõæó ÇáúßóÝøóÇÑóÉõ
æóáóÇ ÌóÇÈöÑó áöáúãóÚúÕöíóÉö Ýöí ÖöÏøöåö æóÍõßöíó Ãóäøó ÃóÈóÇ ÍóäöíÝóÉó
ÓóÃóáó ÇáÔøóÚúÈöíøó Úóäú åóÐöåö ÇáúãóÓúÃóáóÉö ÝóÞóÇáó: áóÇ ßóÝøóÇÑóÉó
Úóáóíúåö áöÃóäøó åóÐöåö íóãöíäñ Ýöí ãóÚúÕöíóÉò ÝóÞóÇáó: ÃóáóíúÓó ÌóÚóáó
Çááøóåõ ÇáÙøöåóÇÑó ãõäúßóÑðÇ ãöäú ÇáúÞóæúáö æóÒõæÑðÇ æóÃóæúÌóÈó Ýöíåö
ÇáúßóÝøóÇÑóÉó ÝóÞóÇáó áóåõ ÇáÔøóÚúÈöíøõ: ÃóäúÊó ãöäú ÇáúÃÑóÇÆöíøöíäó
Ãóíú ãöãøóäú íóÞõæáõ ÈöÇáÑøóÃúíö æóÞóæúáõåõ ÝóíóäúÈóÛöí Ãóäú íõÍóäøöËó
äóÝúÓóåõ Ãóíú íõßóáøöãó ÃóÈóÇåõ æóíõÕóáøöíó ÑóßúÚóÊóíúäö æóíóÚúÒöãó
Úóáóì ÊóÑúßö ÇáúÞóÊúáö æóíõßóÝøöÑó Úóäú íóãöíäöåö ÝóÅöäú ÊóÑóßó
ÇáÕøóáóÇÉó æóáóãú íõßóáøöãú ÃóÈóÇåõ æóÞóÊóáó ÝõáóÇäðÇ Ýóåõæó ÚóÇÕò
æóÚóáóíúåö ÇáÊøóæúÈóÉõ æóÇáöÇÓúÊöÛúÝóÇÑõ æóÃóãúÑõåõ Åáóì Çááøóåö æóáóÇ
ßóÝøóÇÑóÉó Úóáóíúåö áöÃóäøóåõ áóãú íõÈóÇÔöÑú ÇáúãóÍúáõæÝó Úóáóíúåö
æóåóÐóÇ ßõáøõåõ ÅÐóÇ ßóÇäóÊú Çáúíóãöíäõ ãõÄóÞøóÊóÉð ÃóãøóÇ ÚöäúÏó
ÇáúÅöØúáóÇÞö ÝóáóÇ íóÍúäóËõ ÅáøóÇ Ýöí ÂÎöÑö ÌõÒúÁò ãöäú ÃóÌúÒóÇÁö
ÍóíóÇÊöåö.
æóÃóãøóÇ ÇáäøóÐúÑõ ÅÐóÇ ßóÇäó Ýöí ÇáúãõÈóÇÍö Ãóæú Ýöí ÇáúãóÚúÕöíóÉö áóÇ
íóáúÒóãõåõ ßóãóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó: áöáøóåö Úóáóíøó Ãóäú ÃóÐúåóÈó Åáóì ÇáÓøõæÞö
Ãóæú ÃóÚõæÏó ãóÑöíÖðÇ Ãóæú ÃõØóáøöÞó ÇãúÑóÃóÊöí Ãóæú ÃóÖúÑöÈó Ãóæú
ÃóÔúÊõãó Ãóæú ÛóíúÑó Ðóáößó æóÅöäú äóÐóÑó ÐóÈúÍó æóáóÏöåö áóÒöãóåõ
ÐóÈúÍõ ÔóÇÉò ÇÓúÊöÍúÓóÇäðÇ ÚöäúÏóåõãóÇ.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: áóÇ íóáúÒóãõåõ ÔóíúÁñ áöÞóæúáöåö Úóáóíúåö
ÇáÓøóáóÇãõ «áóÇ äóÐúÑó Ýöí ãóÚúÕöíóÉò» æóáóåõãóÇ Ãóäøó ÐóÈúÍó ÇáúæóáóÏö
Ýöí ÇáÔøóÑúÚö ÚöÈóÇÑóÉñ Úóäú ÐóÈúÍö ÇáÔøóÇÉö ÈöÏóáöíáö Ãóäøó Çááøóåó
ÊóÚóÇáóì ÃóãóÑó ÅÈúÑóÇåöíãó - Úóáóíúåö ÇáÓøóáóÇãõ - Íöíäó äóÐóÑó ÐóÈúÍó
æóáóÏöåö Ãóäú íóÝöíó ÈöäóÐúÑöåö Ëõãøó ÃóãóÑóåõ ÈöÐóÈúÍö ÔóÇÉò æóÞóÇáó
{ÞóÏú ÕóÏøóÞúÊó ÇáÑøõÄúíóÇ} [ÇáÕÇÝÇÊ: 105] ÝóÏóáøó Úóáóì Ãóäøó ÇáúÃóãúÑó
ÈöÇáÐøóÈúÍö íóÊóäóÇæóáõ ãóÇ íóÞõæãõ ãóÞóÇãóåõ æóÞóÏú ÃóãóÑó Çááøóåõ
ÈöÇáöÇÞúÊöÏóÇÁö ÈöÅöÈúÑóÇåöíãó ÝóÞóÇáó ÊóÚóÇáóì {æóÇÊøóÈóÚó ãöáøóÉó
ÅöÈúÑóÇåöíãó ÍóäöíÝðÇ} [ÇáäÓÇÁ: 125] æóÅöäú äóÐóÑó ÐóÈúÍó ÚóÈúÏöåö
ÝóÚöäúÏóåõãóÇ áóÇ íóáúÒóãõåõ ÔóíúÁñ æóÚöäúÏó ãõÍóãøóÏò íóáúÒóãõåõ ÔóÇÉñ
áöÃóäøóåõ Ãóãúáóßõ áöÚóÈúÏöåö ãöäú ÇÈúäöåö æóÅöäú äóÐóÑó ÐóÈúÍó äóÝúÓöåö
ÝóßóÐóÇ ÚöäúÏóåõãóÇ áóÇ íóáúÒóãõåõ ÔóíúÁñ æóÚöäúÏó ãõÍóãøóÏò íóáúÒóãõåõ
ÔóÇÉñ áöÃóäøó ãóÇ ÌóÇÒó Ãóäú íóáúÒóãóåõ Úóäú ÇÈúäöåö ÌóÇÒó Ãóäú
íóáúÒóãóåõ Úóäú äóÝúÓöåö ßóÕóÏóÞóÉö ÇáúÝöØúÑö ÝóÍóÇÕöáõåõ Ãóäøó åóÐóÇ
Úóáóì ËóáóÇËóÉö ÃóäúæóÇÚò ÇáäøóÐúÑö ÈöÐóÈúÍö æóáóÏöåö æóÚóÈúÏöåö
æóäóÝúÓöåö ÝóÚöäúÏó ãõÍóãøóÏò ÊóÌöÈõ ÔóÇÉñ Ýöí ÇáËøóáóÇËóÉö ÇáúÃóäúæóÇÚö
æóÚöäúÏó ÃóÈöí íõæÓõÝó áóÇ ÔóíúÁó ÝöíåóÇ æóÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó
íóáúÒóãõåõ ÔóÇÉñ Ýöí ÇáúæóáóÏö ÎóÇÕøóÉð æóæóáóÏõ ÇáöÇÈúäö Ýöí åóÐóÇ
(2/196)
ÈöãóäúÒöáóÉö ÇáúæóáóÏö æóÃóãøóÇ Ýöí
ÇáúÃóÈö æóÇáúÌóÏøö áóÇ íóáúÒóãõåõ ÔóíúÁñ ÅÌúãóÇÚðÇ ÞóÇáó ÇáúÎõÌóäúÏöíøõ:
åóÐóÇ ßõáøõåõ ÅÐóÇ áóãú íõÑöÏú Èöåö ÊóäúÝöíÐó Çáúíóãöíäö ÃóãøóÇ ÅÐóÇ
ÃóÑóÇÏó ÊóäúÝöíÐó ÇáúÝöÚúáö Ýöí Çáúíóãöíäö áóÇ íóáúÒóãõåõ ÔóíúÁñ
áöÃóäøóåõ äóÐúÑñ Ýöí ãóÚúÕöíóÉò
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó ÇáúßóÇÝöÑõ Ëõãøó ÍóäöËó Ýöí ÍóÇáö ÇáúßõÝúÑö Ãóæú
ÈóÚúÏó ÅÓúáóÇãöåö ÝóáóÇ ÍöäúËó Úóáóíúåö) áöÃóäøóåõ áóíúÓó ÈöÃóåúáò
áöáúíóãöíäö áöÃóäøóåóÇ ÊóäúÚóÞöÏõ áöÊóÚúÙöíãö Çááøóåö ÊóÚóÇáóì æóåõæó
ãóÚó ÇáúßõÝúÑö áóÇ íóßõæäõ ãõÚóÙøöãðÇ æóáóÇ åõæó ãöäú Ãóåúáö
ÇáúßóÝøóÇÑóÉö áöÃóäøóåóÇ ÚöÈóÇÏóÉñ ãöäú ÔóÑúØöåóÇ ÇáäøöíøóÉõ ÝóáóÇ
ÊóÕöÍøõ ãöäúåõ ßóÇáÕøóáóÇÉö æóÇáÕøóæúãö æóÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó ÈöØóáóÇÞò
Ãóæú ÚóÊóÇÞò áóÒöãóåõ æóÅöäú Âáóì ãöäú ÇãúÑóÃóÊöåö ÕóÍøó ÅíáóÇÄõåõ
ÍóÊøóì áóæú áóãú íóÞúÑóÈúåóÇ ÃóÑúÈóÚóÉó ÃóÔúåõÑò ÈóÇäóÊú ãöäúåõ ÚöäúÏó
ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó æóãõÍóãøóÏñ: áóÇ íóÕöÍøõ ÅíáóÇÄõåõ
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóÑøóãó Úóáóì äóÝúÓöåö ÔóíúÆðÇ ãöãøóÇ íóãúáößõåõ áóãú
íóÕöÑú ãõÍóÑøóãðÇ Úóáóíúåö æóÚóáóíúåö Åäú ÇÓúÊóÈóÇÍóåõ ßóÝøóÇÑóÉõ
íóãöíäò) ÈöÃóäú íóÞõæáó: åóÐóÇ ÇáØøóÚóÇãõ Úóáóíøó ÍóÑóÇãñ Ãóæú ÍóÑóÇãñ
Úóáóíøó Ãóßúáõåõ ÝóÅöäú Ãóßóáóåõ ÍóäöËó æóáóÒöãóÊúåõ ÇáúßóÝøóÇÑóÉõ
æóÕóÇÑó ßóãóÇ ÅÐóÇ ÍóÑøóãó ÃóãóÊóåõ Ãóæú ÒóæúÌóÊóåõ ÝóÅöäú Þöíáó:
Þóæúáõåõ Åäú ÇÓúÊóÈóÇÍóåõ íõäóÇÞöÖõ Þóæúáóåõ áóãú íóÕöÑú ãõÍóÑøóãðÇ
áöÃóäøó ÇáöÇÓúÊöÈóÇÍóÉó ÊóÞúÊóÖöí ÇáúÍõÑúãóÉó ÞõáúäóÇ: áóãú íóÕöÑú
ãõÍóÑøóãðÇ ÍóÑóÇãðÇ áöÚóíúäò æóÇáúãõÑóÇÏõ ãöäú ÇáöÇÓúÊöÈóÇÍóÉö Ãóäú
íõÚóÇãóáó ãõÚóÇãóáóÉó ÇáúãõÈóÇÍö áöÃóäøó ÇáúãõÈóÇÍó íõÄúßóáõ æóÞóÏú
Ãóßóáóåõ ÈóÚúÏó ãóÇ ÍóáóÝó Ýóíóßõæäõ ãõÚóÇãóáðÇ ãõÚóÇãóáóÉó ÇáúãõÈóÇÍö
áóÇ Ãóäøó ÇáúãõÑóÇÏó ÕóÇÑó ÍóáóÇáðÇ ÈóÚúÏó Ãóäú ßóÇäó ÍóÑóÇãðÇ ÅÐóÇ
ÝóÚóáó ãöãøóÇ ÍóÑøóãóåõ Úóáóì äóÝúÓöåö ÞóáöíáðÇ Ãóæú ßóËöíÑðÇ ÍóäöËó
æóæóÌóÈóÊú Úóáóíúåö ÇáúßóÝøóÇÑóÉõ æóåõæó ÇáúãõÑóÇÏõ ãöäú ÇáöÇÓúÊöÈóÇÍóÉö
ÇáúãóÐúßõæÑóÉö áöÃóäøó ÇáÊøóÍúÑöíãó ÅÐóÇ ËóÈóÊó ÊóäóÇæóáó ßõáøó ÌõÒúÁò
ãöäúåõ ÈöÎöáóÇÝö ãóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ åóÐóÇ ÇáØøóÚóÇãó ÝóÅöäøó
Ýöíåö ÊóÝúÕöíáðÇ Åäú ßóÇäó ØóÚóÇãðÇ ãóÇ íóÞúÏöÑõ Úóáóì Ãóßúáöåö ãóÑøóÉð
æóÇÍöÏóÉð ßóÇáÑøóÛöíÝö æóäóÍúæöåö áóãú íóÍúäóËú ÈöÃóßúáö ÈóÚúÖöåö æóÅöäú
ßóÇäó áóÇ íóÓúÊóØöíÚõ Ãóßúáóåõ ãóÑøóÉð ÍóäöËó ÈöÃóßúáö ÈóÚúÖöåö æóÐóßóÑó
Ýöí ÇáúÃóÕúáö ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ åóÐöåö ÇáÑøõãøóÇäóÉó ÝóÃóßóáóåóÇ
ÅáøóÇ ÍóÈøóÉð Ãóæú ÍóÈøóÊóíúäö ÍóäöËó ÇÓúÊöÍúÓóÇäðÇ áöÃóäøó Ðóáößó
ÇáúÞóÏúÑó áóÇ íõÚúÊóÏøõ Èöåö æóÅöäú ÊóÑóßó äöÕúÝóåóÇ Ãóæú ËõáõËóåóÇ áóãú
íóÍúäóËú áöÃóäøóåõ áóíúÓó ÈöÂßöáò áöÌóãöíÚöåóÇ æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÈöíÚõ
áóÍúãó åóÐóÇ ÇáúÌóÒõæÑö ÃõæóáðÇ íóÈöíÚõ åóÐöåö ÇáúÎóÇÈöíóÉó ÇáÒøóíúÊó
ÝóÈóÇÚó äöÕúÝóåóÇ áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó ÇáúÈóíúÚó íõãúßöäõ Ãóäú íóÃúÊöíó
Úóáóì Çáúßõáøö ÝóÍõãöáóÊú Çáúíóãöíäõ Úóáóì ÇáúÍóÞöíÞóÉö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÞóÇáó: ßõáøõ ÍóáóÇáò Úóáóíøó ÍóÑóÇãñ Ýóåõæó Úóáóì
ÇáØøóÚóÇãö æóÇáÔøóÑóÇÈö ÅáøóÇ Ãóäú íóäúæöíó ÛóíúÑó Ðóáößó) ÝóÇÆöÏóÊõåõ
Ãóäøó ÇãúÑóÃóÊóåõ áóÇ ÊóÏúÎõáõ Ýöí íóãöíäöåö ÅáøóÇ Ãóäú íóäúæöíóåóÇ
ÝóÅöÐóÇ äóæóÇåóÇ ßóÇäó ÅíáóÇÁð æóáóÇ ÊõÕúÑóÝõ ãöäú ÇáúãóÃúßõæáö
æóÇáúãóÔúÑõæÈö æóßóÐóÇ ÇááøöÈóÇÓõ áóÇ íóÏúÎõáõ Ýöí íóãöíäöåö ÅáøóÇ Ãóäú
íóäúæöíóåõ æóÅöäú ÞóÇáó: ßõáøõ ÍóáóÇáò Úóáóíøó ÍóÑóÇãñ íóäúæöí
ÇãúÑóÃóÊóåõ ßóÇäó ÚóáóíúåóÇ æóÚóáóì ÇáØøóÚóÇãö æóÇáÔøóÑóÇÈö áöÃóäøó
ÇáØøóÚóÇãó æóÇáÔøóÑóÇÈó íóáúÒóãõåõ ÈöÙóÇåöÑö ÇááøóÝúÙö æóÊóÍúÑöíãõ
ÇáúãóÑúÃóÉö íóáúÒóãõåõ ÈöäöíøóÊöåö æóÅöÐóÇ ÞóÇáó áöÇãúÑóÃóÊóíúåö:
ÃóäúÊõãóÇ Úóáóíøó ÍóÑóÇãñ íóäúæöí Ýöí ÅÍúÏóÇåõãóÇ ÇáØøóáóÇÞó æóÝöí
ÇáúÃõÎúÑóì ÇáúÅöíáóÇÁó ßóÇäóÊóÇ ØóáúÞóÊóíúäö ÌóãöíÚðÇ áöÃóäøó ÇááøóÝúÙó
ÇáúæóÇÍöÏó áóÇ íõÍúãóáõ Úóáóì ÃóãúÑóíúäö ÝóÅöÐóÇ ÃóÑóÇÏó ÃóÍóÏóåõãóÇ
Íõãöáó Úóáóì ÇáúÃóÛúáóÙö ãöäúåõãóÇ æóåõæó ÇáØøóáóÇÞõ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó
áóåõãóÇ: ÃóäúÊõãóÇ Úóáóíøó ÍóÑóÇãñ íóäúæöí Ýöí ÃóÍóÏöåöãóÇ ËóáóÇËðÇ
æóÝöí ÇáúÃõÎúÑóì æóÇÍöÏóÉð íõØóáøóÞóÇäö ËóáóÇËðÇ ËóáóÇËðÇ áöãóÇ
ÐóßóÑúäóÇ Ãóäøó ÇááøóÝúÙó ÇáúæóÇÍöÏó áóÇ íõÍúãóáõ Úóáóì ãóÚúäóíóíúäö:
ÝóíõÍúãóáõ Úóáóì ÃóÔóÏøöåöãóÇ ßóÐóÇ Ýöí ÇáúßóÑúÎöíøö
Þóæúáõåõ (æóãóäú äóÐóÑó äóÐúÑðÇ ãõØúáóÞðÇ ÝóÚóáóíúåö ÇáúæóÝóÇÁõ Èöåö)
ÈöÃóäú ÞóÇáó: áöáøóåö Úóáóíøó Ãóäú ÃóÊóÕóÏøóÞó ÈöãöÇÆóÉö ÏöÑúåóãò Ãóæú
áöáøóåö Úóáóíøó ÚóÔúÑõ ÍöÌóÌò ÑöæóÇíóÉñ æóÇÍöÏóÉñ æóÅöäú ÞóÇáó: áöáøóåö
Úóáóíøó Õóæúãõ ÓóäóÉò ÝóßóÐóÇ ÃóíúÖðÇ íóáúÒóãõåõ ÇáúæóÝóÇÁõ Èöåö æóáóÇ
íõÌúÒöíåö ßóÝøóÇÑóÉõ íóãöíäò Ýöí ÙóÇåöÑö ÇáÑøöæóÇíóÉö íõÌúÒöíåö
æóíõÑúæóì Ãóäøó ÃóÈóÇ ÍóäöíÝóÉó ÑóÌóÚó Åáóì åóÐóÇ ÇáúÞóæúáö æóÞóæúáõåõ
ÝóÚóáóíúåö ÇáúæóÝóÇÁõ Èöåö áöÞóæúáöåö Úóáóíúåö ÇáÓøóáóÇãõ «ãóäú äóÐóÑó
äóÐúÑðÇ ÓóãøóÇåõ ÝóÚóáóíúåö ÇáúæóÝóÇÁõ Èöåö æóãóäú äóÐóÑó äóÐúÑðÇ áóãú
íõÓóãøöåö ÝóÚóáóíúåö ßóÝøóÇÑóÉõ íóãöíäò» ÞóÇáó Ýöí ÇáúãõÓúÊóÕúÝóì: åõäóÇ
ÃóÑúÈóÚõ ãóÓóÇÆöáó ÃóÍóÏõåõãóÇ Ãóäú íõØúáöÞó ÇáäøóÐúÑó ÝóíóÞõæáó:
áöáøóåö Úóáóíøó äóÐúÑñ Ãóæú äóÐúÑñ áöáøóåö Úóáóíøó ÝóÚóáóíúåö ßóÝøóÇÑóÉõ
íóãöíäò ÇáËøóÇäöíóÉõ Ãóäú íóÞõæáó áóåõ: Úóáóíøó Õóæúãõ íóæúãö
ÇáúÌõãõÚóÉö ÝóÚóáóíúåö ÇáúæóÝóÇÁõ Èöåö æóåöíó ãóÓúÃóáóÉõ ÇáúßöÊóÇÈö
Ýóåõæó ãõØúáóÞñ ãöäú ÍóíúËõ Åäøóåõ áóãú íõÚóáøöÞúåõ ÈöÔóÑúØò
ÇáËøóÇáöËóÉö Ãóäú íõÚóáøöÞó äóÐúÑóåõ ÈöÔóÑúØò æóåöíó ãóÐúßõæÑóÉñ Ýöí
ÇáúßöÊóÇÈö ÈóÚúÏó åóÐöåö ÇáÑøóÇÈöÚóÉö Ãóäú íóÞõæáó: Úóáóíøó äóÐúÑñ Åäú
ÝóÚóáúÊ ßóÐóÇ ÝóåóÐöåö ÊóäúÚóÞöÏõ íóãöíäðÇ æóãõæÌöÈõåóÇ ãõæÌöÈõ
Çáúíóãöíäö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÚóáøóÞó äóÐúÑóåõ ÈöÔóÑúØò ÝóæõÌöÏó ÇáÔøóÑúØõ ÝóÚóáóíúåö
ÇáúæóÝóÇÁõ ÈöäóÝúÓö ÇáäøóÐúÑö æóÑõæöíó Úóäú ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó Ãóäøóåõ
ÑóÌóÚó Úóäú Ðóáößó æóÞóÇáó
(2/197)
ÅÐóÇ ÞóÇáó: Åäú ÝóÚóáúÊ ßóÐóÇ ÝóÚóáóíøó
ÍóÌøóÉñ Ãóæú Õóæúãõ ÓóäóÉò Ãóæú ÕóÏóÞóÉõ ãóÇ Ãóãúáößõ ÃóÌúÒóÃóåõ Úóäú
Ðóáößó ßóÝøóÇÑóÉõ íóãöíäò æóåõæó Þóæúáõ ãõÍóãøóÏò) æóíóÎúÑõÌõ Úóäú
ÇáúÚõåúÏóÉö ÈöãóÇ Óóãøóì ÃóíúÖðÇ æóåóÐóÇ ÅÐóÇ ßóÇäó ÔóÑúØðÇ áóÇ íõÑöíÏõ
ßóæúäóåõ ÈöÃóäú ÞóÇáó: Åäú ßóáøóãúÊ ÒóíúÏðÇ ÝóãóÇáöí ÕóÏóÞóÉñ Ãóæú
Úóáóíøó ÍóÌøóÉñ áöÃóäøó Ýöíåö ãóÚúäóì Çáúíóãöíäö æóåõæó ÇáúãóäúÚõ æóåõæó
ÈöÙóÇåöÑöåö äóÐúÑñ ÝóíóÊóÎóíøóÑõ æóíóãöíáõ Åáóì Ãóíøö ÇáúÌöåóÊóíúäö
ÔóÇÁó ÈöÎöáóÇÝö ãóÇ ÅÐóÇ ßóÇäó ÔóÑúØðÇ íõÑöíÏõ ßóæúäóåõ ßóÞóæúáöåö Åäú
ÔóÝóì Çááøóåõ ãóÑöíÖöí Ãóæú ÑóÏøó ÛóÇÆöÈöí ÝóÔóÝóì Çááøóåõ ãóÑöíÖóåõ
Ãóæú ÑóÏøó ÛóÇÆöÈóåõ ÝóÅöäøó Úóáóíúåö ÇáúæóÝóÇÁó ÈöÇáäøóÐúÑö ÈöáóÇ
ÎöáóÇÝò áöÇäúÚöÏóÇãö ãóÚúäóì Çáúíóãöíäö Ýöíåö æóåóÐóÇ ÇáÊøóÝúÕöíáõ åõæó
ÇáÕøóÍöíÍõ ßóÐóÇ Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö ÞóÇáó Ýöí ÇáúíóäóÇÈöíÚö: ÅÐóÇ ÞóÇáó:
áöáøóåö Úóáóíøó ÕóÏóÞóÉñ æóáóãú íóäúæö ÔóíúÆðÇ ÊóÕóÏøóÞó ÈöäöÕúÝö ÕóÇÚò
æóÅöäú ÞóÇáó: ÅØúÚóÇãõ ÚóÔóÑóÉö ãóÓóÇßöíäó æóáóãú íóäúæö ÔóíúÆðÇ
áóÒöãóåõ ÅØúÚóÇãõ ÚóÔóÑóÉö ãóÓóÇßöíäó áößõáøö ãöÓúßöíäò äöÕúÝõ ÕóÇÚò
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÏúÎõáõ ÈóíúÊðÇ ÝóÏóÎóáó ÇáúßóÚúÈóÉó Ãóæú
ÇáúãóÓúÌöÏó Ãóæú ÇáúÈöíÚóÉó Ãóæú ÇáúßóäöíÓóÉó áóãú íóÍúäóËú) áöÃóäøó
åóÐöåö áóÇ ÊõÓóãøóì ÈõíõæÊðÇ Ýöí ÇáúÚóÇÏóÉö æóÇáúãõÚúÊóÈóÑõ Ýöí
ÇáúÃóíúãóÇäö ÇáöÇÓúãõ æóÇáúÚóÇÏóÉõ æóáöÃóäøó ÇáúÈóíúÊó åõæó ãóÇ ÃõÚöÏøó
áöáúÈóíúÊõæÊóÉö æóåóÐöåö ÇáúÈöÞóÇÚõ ãóÇ ÈõäöíóÊú áóåóÇ æóáóÇ íõÞóÇáõ
Åäøó Çááøóåó ÊóÚóÇáóì Óóãøóì ÇáúãóÓóÇÌöÏó ÈõíõæÊðÇ ÝóÞóÇáó ÊóÚóÇáóì {Ýöí
ÈõíõæÊò ÃóÐöäó Çááøóåõ Ãóäú ÊõÑúÝóÚó} [ÇáäæÑ: 36] áöÃóäøó ÇáúãõÚúÊóÈóÑó
åõæó ÇáúãõÚúÊóÇÏõ Ïõæäó ÊóÓúãöíóÉö ÇáúÞõÑúÂäö
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÊóßóáøóãõ ÝóÞóÑóÃó ÇáúÞõÑúÂäó Ýöí
ÇáÕøóáóÇÉö áóãú íóÍúäóËú) áöÃóäøó ÇáúÞöÑóÇÁóÉó Ýöí ÇáÕøóáóÇÉö áóíúÓóÊú
ÈößóáóÇãò áöÞóæúáöåö Úóáóíúåö ÇáÓøóáóÇãõ «Åäøó åóÐöåö ÕóáóÇÊóäóÇ áóÇ
íóÕúáõÍõ ÝöíåóÇ ÔóíúÁñ ãöäú ßóáóÇãö ÇáäøóÇÓö æóÅöäøóãóÇ åöíó
ÇáÊøóÓúÈöíÍõ æóÇáÊøóåúáöíáõ æóÞöÑóÇÁóÉõ ÇáúÞõÑúÂäö» ÝóÏóáøó Úóáóì Ãóäøó
ãóÇ íõÄúÊóì Èöåö Ýöí ÇáÕøóáóÇÉö ãöäú ÇáúÃóÐúßóÇÑö áóíúÓó ÈößóáóÇãò ÝóáóÇ
íóÍúäóËõ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÓóÈøóÍó Ýöí ÇáÕøóáóÇÉö Ãóæú åóáøóáó Ãóæú ßóÈøóÑó
áóãú íóÍúäóËú æóÅöäú ÞóÑóÃó ÇáúÞõÑúÂäó Ýöí ÛóíúÑö ÇáÕøóáóÇÉö Ãóæú
ßóÈøóÑó Ãóæú åóáøóáó Ãóæú ÓóÈøóÍó Ýöí ÛóíúÑö ÇáÕøóáóÇÉö ÍóäöËó áöÃóäøóåõ
ãõÊóßóáøöãñ æóÞöíáó: Ýöí ÚõÑúÝöäóÇ áóÇ íóÍúäóËõ ÈöÐóáößó áöÃóäøóåõ áóÇ
íõÓóãøóì ãõÊóßóáøöãðÇ Èóáú íõÓóãøóì ÞóÇÑöÆðÇ Ãóæú ãõÓóÈøöÍðÇ æóÅöäú
ÍóáóÝó áóÇ íóÊóßóáøóãõ ÝóÕóáøóì áóãú íóÍúäóËú ÇÓúÊöÍúÓóÇäðÇ áöÃóäøóåõ
ÛóíúÑõ ãõÑóÇÏò ÈöÇáúíóãöíäö æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõ ÝõáóÇäðÇ
ÝóÕóáøóì ÎóáúÝóåõ ÝóÓóåóÇ ÇáúÅöãóÇãõ ÝóÓóÈøóÍó Èöåö ÇáúÍóÇáöÝõ Ãóæú
ÝóÊóÍó Úóáóíúåö ÈöÇáúÞöÑóÇÁóÉö áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó åóÐóÇ áóÇ íõÓóãøóì
ßóáóÇãðÇ Úóáóì ÇáúÅöØúáóÇÞö áöÃóäøó ÇáúßóáóÇãó íõÈúØöáõ ÇáÕøóáóÇÉó
æóåóÐóÇ áóÇ íõÈúØöáõåóÇ æóÅöäú ÝóÊóÍó Úóáóíúåö Ýöí ÛóíúÑö ÇáÕøóáóÇÉö
ÍóäöËó áöÃóäøóåõ ßóáóÇãñ æóáóæú ßóÇäó ÇáúÅöãóÇãõ åõæó ÇáúÍóÇáöÝõ
æóÇáúãóÍúáõæÝõ Úóáóíúåö ÎóáúÝóåõ ÝóÓóáøóãó áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó ÓóáóÇãó
ÇáÕøóáóÇÉö áóíúÓó ÈößóáóÇãò ßóÊóßúÈöíÑöåóÇ æóÇáúÞöÑóÇÁóÉö ÝöíåóÇ.
æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÞúÑóÃõ ßöÊóÇÈó ÝõáóÇäò ÝóäóÙóÑó Ýöíåö æóÝóåöãóåõ
æóáóãú íóäúØöÞú Ýöíåö ÈöÔóíúÁò áóÇ íóÍúäóËõ ÚöäúÏó ÃóÈöí íõæÓõÝó áöÃóäøó
ÇáúÞöÑóÇÁóÉó ÝöÚúáõ ÇááøöÓóÇäö.
æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ: íóÍúäóËõ áöÃóäøóåõ ãóÌóÇÒñ ãõÊóÚóÇÑóÝñ æóÇáúÃóíúãóÇäõ
ÊóÞóÚõ Úóáóì ÇáúÚõÑúÝö ÞóÇáó Ýöí ÇáúæóÇÞöÚóÇÊö ÑóÌõáñ ÍóáóÝó áóÇ
íóÞúÑóÃõ ÓõæÑóÉð ãöäú ÇáúÞõÑúÂäö ÝóäóÙóÑó ÝöíåóÇ ÍóÊøóì ÃóÊóì Úóáóì
ÂÎöÑöåóÇ áóÇ íóÍúäóËõ ÈöÇáöÇÊøöÝóÇÞö ÝóÃóÈõæ íõæÓõÝó Óóæøóì Èóíúäó
åóÐöåö æóÈóíúäó ãóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÞúÑóÃõ ßöÊóÇÈó ÝõáóÇäò æóãõÍóãøóÏñ
ÝóÑøóÞó ÈóíúäóåõãóÇ ÝóÞóÇáó: ÇáúãóÞúÕõæÏõ ãöäú ÞöÑóÇÁóÉö ßöÊóÇÈö ÝõáóÇäò
Ýóåúãõ ãóÇ Ýöíåö æóÞóÏú ÍóÕóáó ÈöÇáäøóÙóÑö æóÃóãøóÇ ÞöÑóÇÁóÉõ ÇáúÞõÑúÂäö
ÝóÇáúãóÞúÕõæÏõ ãöäúåóÇ Úóíúäõ ÇáúÞöÑóÇÁóÉö ÅÐú ÇáúÛóÑóÖõ ãöäú ÞöÑóÇÁóÉö
ÇáúÞõÑúÂäö ÇáËøóæóÇÈõ æóÐóáößó ÅäøóãóÇ íóßõæäõ ÈöÊóÍúÑöíßö ÇááøöÓóÇäö
æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÞúÑóÃõ ÓõæÑóÉð ÝóÊóÑóßó ãöäúåóÇ ßóáöãóÉð ÍóäöËó
æóÅöäú ßóÇäó ÂíóÉð ßóÇãöáóÉð áóÇ íóÍúäóËõ æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÞúÑóÃõ
ßöÊóÇÈó ÝõáóÇäò ÝóÞóÑóÃóåõ ÅáøóÇ ÓóØúÑðÇ ÍóäöËó æóßóÃóäøóåõ ÞóÑóÃóåõ
ßõáøóåõ áöÃóäøó ÇáúÛóÑóÖó ãöäúåõ ÇáúæõÞõæÝõ Úóáóì ãóÇ Ýöíåö ÝóÅöäú
ÞóÑóÃó äöÕúÝóåõ áóãú íóÍúäóËú æóßóÃóäøóåõ áóãú íóÞúÑóÃúåõ ÞóÇáó Ýöí
ÇáúåöÏóÇíóÉö æóáóæú ÞóÇáó: íóæúãó Ãõßóáøöãõ ÝõáóÇäðÇ ÝóÇãúÑóÃóÊõåõ
ØóÇáöÞñ Ýóåõæó Úóáóì Çááøóíúáö æóÇáäøóåóÇÑö áöÃóäøó ÇÓúãó Çáúíóæúãö ÅÐóÇ
ÞõÑöäó ÈöÝöÚúáò áóÇ íóãúÊóÏøõ íõÑóÇÏõ Èöåö ãõØúáóÞõ ÇáúæóÞúÊö
æóÇáúßóáóÇãõ áóÇ íóãúÊóÏøõ æóÅöäú Úóäóì Èöåö ÇáäøóåóÇÑó ÎóÇÕøóÉð Ïõíøöäó
Ýöí ÇáúÞóÖóÇÁö æóÚóäú ÃóÈöí íõæÓõÝó áóÇ íõÏóíøóäõ Ýöí ÇáúÞóÖóÇÁö
áöÃóäøóåõ ÎöáóÇÝõ ÇáúãõÊóÚóÇÑóÝö æóÃóäú ÞóÇáó: áóíúáóÉó Ãõßóáøöãõ
ÝõáóÇäðÇ Ýóåõæó Úóáóì Çááøóíúáö ÎóÇÕøóÉð áöÃóäøóåõ ÍóÞöíÞóÉñ Ýöí ÓóæóÇÏö
Çááøóíúáö
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóáúÈóÓõ ËóæúÈðÇ æóåõæó áóÇÈöÓõåõ ÝóäóÒóÚóåõ
Ýöí ÇáúÍóÇáö áóãú íóÍúäóËú) æóÞóÇáó ÒõÝóÑõ íóÍúäóËõ áöÃóäøóåõ ÌõÚöáó
áóÇÈöÓðÇ ãöäú æóÞúÊö Çáúíóãöíäö Åáóì Ãóäú äóÒóÚóåõ æóáóäóÇ Ãóäøó
ÇáúÃóíúãóÇäó ãóÍúãõæáóÉñ Úóáóì ÇáúÚõÑúÝö æóÇáúÚóÇÏóÉö æóÞóÕúÏõ
ÇáúÅöäúÓóÇäö Ýöí ÇáúÚóÇÏóÉö Ãóäú íóÍúáöÝó Úóáóì ãóÇ íõãúßöäõ
ÇáöÇÍúÊöÑóÇÒõ Úóäúåõ æóÈóÞóÇÁõ ÇáËøóæúÈö Úóáóíúåö ÈóÚúÏó Çáúíóãöíäö Åáóì
Ãóäú íóäúÒöÚóåõ áóÇ íóÏúÎõáõ ÊóÍúÊó íóãöíäöåö ÝóáöåóÐóÇ áóãú íóÍúäóËú
æóáöÃóäøó Çáúíóãöíäó áóÇ ÊõÚúÞóÏõ Úóáóì ãóÇ áóÇ íõãúßöäõ ÇáöÇÍúÊöÑóÇÒõ
Úóäúåõ áöÃóäøó ÇáúÅöäúÓóÇäó ÅäøóãóÇ íóÍúáöÝõ áöíóÈóÑøó áóÇ áöíóÍúäóËó
æóãóÚúáõæãñ Ãóäøó ãóÇ Èóíúäó Çáúíóãöíäö æóÇáäøóÒúÚö áóÇ íõãúßöäõ
(2/198)
ÇáöÇÍúÊöÑóÇÒõ Úóäúåõ ÝóßóÇäóÊú Çáúíóãöíäõ
Úóáóì ãóÇ ÓöæóÇåõ Þóæúáõåõ (æóßóÐóáößó ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÑúßóÈõ åóÐöåö
ÇáÏøóÇÈøóÉó æóåõæó ÑóÇßöÈõåóÇ ÝóäóÒóáó ãöäú ÓóÇÚóÊöåö áóãú íóÍúäóËú
æóÅöäú áóÈöËó ÓóÇÚóÉð ÍóäöËó) áöÃóäøó ÇáúÈóÞóÇÁó Úóáóì ÇááøõÈúÓö
æóÇáÑøõßõæÈö áõÈúÓñ æóÑõßõæÈñ ÝóÅöÐóÇ ÊóÑóßó ÇáäøóÒúÚó æóÇáäøõÒõæáó
ÈóÚúÏó íóãöíäöåö ÌõÚöáó ÑóÇßöÈðÇ æóáóÇÈöÓðÇ ÝóÍóäöËó æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ
íóßúÓõæ ÝõáóÇäðÇ ÔóíúÆðÇ æóáóÇ äöíøóÉó áóåõ ÝóßóÓóÇåõ ÞóáóäúÓõæóÉð Ãóæú
ÎõÝøóíúäö Ãóæú äóÚúáóíúäö ÍóäöËó áöÃóäøó åóÐöåö ÇáúÃóÔúíóÇÁó ãöãøóÇ
ÊõßúÓóì æóáöÃóäøóåõ ÍóáóÝó Úóáóì äóÝúíö ÇáúÝöÚúáö ÝóÍóäöËó ÈöæõÌõæÏö
ÇáúíóÓöíÑö ãöäúåõ ßóãóÇ áóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ æóáóÇ íóÔúÑóÈõ æóÚóäú
ãõÍóãøóÏò áóÇ íóÍúäóËõ áöÃóäøó ÇáúßöÓúæóÉó ÚöÈóÇÑóÉñ ÚóãøóÇ íõÌúÒöÆõ Ýöí
ßóÝøóÇÑóÉö Çáúíóãöíäö æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóßúÓõæ ÝõáóÇäðÇ ËóæúÈðÇ
ÝóÃóÚúØóÇåõ ÏóÑóÇåöãó íóÔúÊóÑöí ÈöåóÇ ËóæúÈðÇ áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøóåõ
áóãú íóßúÓõåõ æóÅöäøóãóÇ æóåóÈó ÏóÑóÇåöãó æóÔóÇæóÑóåõ ÝöíãóÇ íóÝúÚóáõ
ßóÐóÇ Ýöí ÇáúßóÑúÎöíøö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÏúÎõáõ åóÐöåö ÇáÏøóÇÑó æóåõæó ÝöíåóÇ áóãú
íóÍúäóËú ÈöÇáúÞõÚõæÏö ÍóÊøóì íóÎúÑõÌó Ëõãøó íóÏúÎõáó) áöÃóäøó ÇáÏøõÎõæáó
áóÇ ÏóæóÇãó áóåõ æóÅöäøóãóÇ åõæó ÇäúÝöÕóÇáñ ãöäú ÇáúÎóÇÑöÌö Åáóì
ÇáÏøóÇÎöáö æóáóíúÓó ÇáúãõßúËõ ÏõÎõæáðÇ ÃóáóÇ ÊóÑóì Ãóäøó ãóäú ÏóÎóáó
ÏóÇÑðÇ íóæúãó ÇáúÎóãöíÓö æóãóßóËó Åáóì íóæúãö ÇáúÌõãõÚóÉö áóÇ íóÞõæáõ
ÏóÎóáúÊåóÇ íóæúãó ÇáúÌõãõÚóÉö æóÓóæóÇÁñ ÏóÎóáóåóÇ ÑóÇßöÈðÇ Ãóæú ãóÇÔöíðÇ
Ãóæú ãóÍúãõæáðÇ ÈöÃóãúÑöåö ÝóÅöäøóåõ íóÍúäóËõ áöÃóäøó ÇÓúãó ÇáÏøõÎõæáö
íóÊóäóÇæóáõ ÇáúÌóãöíÚó ÝóÅöäú ÃõÏúÎöáóåóÇ ãõßúÑóåðÇ áóÇ íóÍúäóËõ
áöÃóäøóåõ áóíúÓó ÈöÏóÇÎöáò æóÅöäøóãóÇ åõæó ãõÏúÎóáñ ÝóÅöäú ÃóÏúÎóáó
ÅÍúÏóì ÑöÌúáóíúåö æóáóãú íõÏúÎöáú ÇáúÃõÎúÑóì áóÇ íóÍúäóËõ áöÃóäøóÇ áóæú
ÌóÚóáúäóÇåõ ÏóÇÎöáðÇ ÈöÅöÍúÏóì ÑöÌúáóíúåö ÌóÚóáúäóÇåõ ÎóÇÑöÌðÇ
ÈöÇáúÃõÎúÑóì ÝóáóÇ íóßõæäõ Ýöí æóÞúÊò æóÇÍöÏò ÏóÇÎöáðÇ æóÎóÇÑöÌðÇ æóÅöäú
ÃóÏúÎóáó ÑóÃúÓóåõ æóáóãú íõÏúÎöáú ÞóÏóãóíúåö áóãú íóÍúäóËú æóáóæú ÍóáóÝó
áóÇ íóÏúÎõáõ Úóáóì ÝõáóÇäò ÝóÏóÎóáó Úóáóíúåö Ýöí ÇáúãóÓúÌöÏö áóÇ
íóÍúäóËõ áöÃóäøó åóÐóÇ áóíúÓó ÈöÏõÎõæáò Úóáóíúåö ÚóÇÏóÉð æóÅöäøóãóÇ
ÇáÏøõÎõæáõ ÇáúãõÚúÊóÇÏõ Ýöí ÇáúÈõíõæÊö ÎóÇÕøóÉð æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ
íóÎúÑõÌõ ãöäú ÇáúãóÓúÌöÏö ÝóÃóãóÑó ÅäúÓóÇäðÇ ÝóÍóãóáóåõ æóÃóÎúÑóÌóåõ
ÍóäöËó æóÅöäú ÃóÎúÑóÌóåõ ãõßúÑóåðÇ áóÇ íóÍúäóËõ æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ
íóÎúÑõÌõ Åáóì ãóßøóÉó ÝóÎóÑóÌó ãöäú ÈóáóÏöåö íõÑöíÏõåóÇ Ëõãøó ÑóÌóÚó
ÍóäöËó áöæõÌõæÏö ÇáúÎõÑõæÌö Úóáóì ÞóÕúÏö ãóßøóÉó æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ
íóÃúÊöí ãóßøóÉó áóãú íóÍúäóËú ÍóÊøóì íóÏúÎõáóåóÇ áöÃóäøó ÇáúÅöÊúíóÇäó
ÚöÈóÇÑóÉñ Úóäú ÇáúæõÕõæáö ÞóÇáó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì {ÝóÃúÊöíóÇ ÝöÑúÚóæúäó}
[ÇáÔÚÑÇÁ: 16] æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÐúåóÈõ Åáóì ãóßøóÉó Ýóåõæó
ßóÇáúÅöÊúíóÇäö æóÞóÇáó ÈóÚúÖõåõãú åõæó ßóÇáúÎõÑõæÌö æóåõæó ÇáúÃóÕóÍøõ
ßóÐóÇ Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÏúÎõáõ ÏóÇÑðÇ ÎóÑóÇÈðÇ áóãú íóÍúäóËú)
áöÃóäøóåõ áóãøóÇ áóãú íõÚóíøöäú ÇáÏøóÇÑó ßóÇäó ÇáúãõÚúÊóÈóÑõ Ýöí
íóãöíäöåö ÏóÇÑðÇ ãõÚúÊóÇÏðÇ ÏõÎõæáõåóÇ æóÓõßúäóÇåóÇ ÅÐú ÇáúÃóíúãóÇäõ
ãóÍúãõæáóÉñ Úóáóì ÇáúÚóÇÏóÉö æóáöåóÐóÇ áóæú ÍóáóÝó áóÇ íóáúÈóÓõ ÞóãöíÕðÇ
ÝóÇÑúÊóÏóì Èöåö áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó ÇáúãóÞúÕõæÏó ÇááøõÈúÓõ
ÇáúãõÚúÊóÇÏõ
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÏúÎõáõ åóÐöåö ÇáÏøóÇÑó ÝóÏóÎóáóåóÇ ÈóÚúÏó
ãóÇ ÇäúåóÏóãóÊú æóÕóÇÑóÊú ÕóÍúÑóÇÁó ÍóäöËó) áöÃóäøóåõ áóãøóÇ ÚóíøóäóåóÇ
ÊóÚóáøóÞó Ðóáößó ÈöÈóÞóÇÁö ÇÓúãöåóÇ æóÇáöÇÓúãõ ÝöíåóÇ ÈóÇÞò ßóãóÇ áóæú
ÇäúåóÏóãóÊú ÓõÞõæÝõåóÇ æóÈóÞöíóÊú ÍöíØóÇäõåóÇ æóÚóáóì åóÐóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó
áóÇ íóáúÈóÓõ åóÐóÇ ÇáúÞóãöíÕó ÈöÚóíúäöåö ÝóÇÑúÊóÏóì Èöåö ÍóäöËó áöÃóäøó
Çáúíóãöíäó æóÞóÚóÊú Úóáóì ÇáöÇÓúãö áóÇ Úóáóì ÇáúãõÚúÊóÇÏö ãöäú
ÇááøõÈúÓö¡ æóÇáúÃóÕúáõ Ýöí åóÐóÇ Ãóäøó ÇáÕøöÝóÉó Ýöí ÇáúÍóÇÖöÑö áóÛúæñ
æóÝöí ÇáúÛóÇÆöÈö ÔóÑúØñ æóÞöíóÇãõ ÇáöÇÓúãö ÔóÑúØñ ÝöíåöãóÇ ÌóãöíÚðÇ
ÈóíóÇäõåõ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÏúÎõáõ åóÐöåö ÇáÏøóÇÑó æóÃóÔóÇÑó ÅáóíúåóÇ
Ãóæú ÏóÇÑðÇ ÈöÚóíúäöåóÇ ÝóÏóÎóáóåóÇ ÈóÚúÏó ãóÇ ÇäúåóÏóãóÊú æóÕóÇÑóÊú
ÕóÍúÑóÇÁó ÍóäöËó áöÃóäøó ÇáöÇÓúãó ÈóÇÞò ÅÐú ÇáÏøóÇÑõ ÇÓúãñ áöáÓøóÇÍóÉö
æóÇáúÈöäóÇÁõ æóÕúÝñ ÝöíåóÇ æóÇáÕøöÝóÉõ Ýöí ÇáúÍóÇÖöÑö áóÛúæñ æóÅöäú
ÌõÚöáóÊú ãóÓúÌöÏðÇ Ãóæú ÍóãøóÇãðÇ Ãóæú ÈõÓúÊóÇäðÇ ÝóÏóÎóáóåõ áóãú
íóÍúäóËú áöÃóäøó ÇáöÇÓúãó ÞóÏú ÒóÇáó Ýóáóæú ÈóäóÇåóÇ ÏóÇÑðÇ ÃõÎúÑóì
ÈóÚúÏóãóÇ ÌóÚóáóåóÇ ãóÓúÌöÏðÇ ÝóÏóÎóáóåóÇ áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøóåóÇ
ÛóíúÑõ ÇáÏøóÇÑö ÇáúÃõæáóì æóÅöäú ÈóäóÇåóÇ ÏóÇÑðÇ ÈóÚúÏó ãóÇ ÕóÇÑóÊú
ÕóÍúÑóÇÁó ÝóÏóÎóáóåóÇ ÍóäöËó æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÏúÎõáõ ÏóÇÑðÇ ÈöÛóíúÑö
ÚóíúäöåóÇ ÝóÏóÎóáó ÏóÇÑðÇ ÞóÏú åõÏöãóÊú æóÕóÇÑóÊú ÕóÍúÑóÇÁó áóãú
íóÍúäóËú áöÃóäøó ÇáÕøöÝóÉó Ýöí ÇáúÛóÇÆöÈö ÔóÑúØñ ÅáøóÇ ÅÐóÇ ßóÇäóÊú
ÍöíØóÇäõåóÇ ÞóÇÆöãóÉð ÍöíäóÆöÐò íóÍúäóËõ æóÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ
íóÏúÎõáõ åóÐóÇ ÇáúÈóíúÊó ÝóÏóÎóáóåõ ÈóÚúÏóãóÇ ÇäúåóÏóãó ÓóÞúÝõåõ ÍóäöËó
áöÃóäøóåõ áóãú íóÒõáú ÛóíúÑõ ÇáúæóÕúÝö æóÅöäú ÒóÇáóÊú ÍöíØóÇäõåõ áóãú
íóÍúäóËú áöÃóäøóåõ ÒóÇáó ÇáöÇÓúãõ æóáóÇ íõÓóãøóì ÈóíúÊðÇ ÈóÚúÏó ÒóæóÇáö
ÇáúÍöíØóÇäö ÈöÎöáóÇÝö ÇáÏøóÇÑö ÞóÇáó ÇáÔøóÇÚöÑõ:
ÇáÏøóÇÑõ ÏóÇÑñ æóÅöäú ÒóÇáóÊú ÍóæóÇÆöØõåóÇ ... æóÇáúÈóíúÊõ áóíúÓó
ÈöÈóíúÊò ÈóÚúÏó ÊóåúÏöíãò
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÏúÎõáõ åóÐóÇ ÇáúÈóíúÊó ÝóÏóÎóáóåõ
ÈóÚúÏóãóÇ ÇäúåóÏóãó áóãú íóÍúäóËú) áöÃóäøó ÇáúÈóíúÊó ÇÓúãñ áöáúãóÈúäöíøö
ÝóÅöÐóÇ ÒóÇáó ÇáúÈöäóÇÁõ áóãú íõÓóãøó ÈóíúÊðÇ æóÅöäú ßóÇäó ÇäúåóÏóãó
ÓóÞúÝõåõ æóÈóÞöíóÊú ÍöíØóÇäõåõ ÝóÏóÎóáó ÍóäöËó áöÃóäøóåõ íõÈóÇÊõ Ýöíåö
æóÇáÓøóÞúÝõ æóÕúÝñ Ýöíåö æóáöÃóäøóåõ ÈöåóÏúãö ÇáÓøóÞúÝö áóãú íóÒõáú
Úóäúåõ ÇÓúãõ ÇáúÈóíúÊö ãóÇ ÏóÇãóÊú ÇáúÍöíØóÇäõ ÈóÇÞöíóÉð æóÅöäøóãóÇ
íõÞóÇáõ: ÈóíúÊñ ÎóÑóÇÈñ æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÏúÎõáõ ÈóíúÊðÇ ÝóÏóÎóáó
ÈóíúÊðÇ áóÇ ÓóÞúÝó áóåõ áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó ÇáúÈöäóÇÁó æóÕúÝñ Ýöíåö
æóÇáúæóÕúÝõ Ýöí ÇáúÛóÇÆöÈö ÔóÑúØñ æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÏúÎõáõ åóÐóÇ
ÇáúÈóíúÊó ÝóÇäúåóÏóãó æóÈóäóì ÈóíúÊðÇ ÂÎóÑó ÝóÏóÎóáóåõ áóãú íóÍúäóËú
áöÃóäøó ÇáöÇÓúãó áóãú íóÈúÞó ÈóÚúÏó ÇáöÇäúåöÏóÇãö
Þóæúáõåõ (æóáóæú) (ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõ
(2/199)
ÒóæúÌóÉó ÝõáóÇäò ÝóØóáøóÞóåóÇ ÝõáóÇäñ)
Ãóíú ØóáóÇÞðÇ ÈóÇÆöäðÇ (Ëõãøó ßóáøóãóåóÇ) (ÍóäöËó) åóÐóÇ ÅÐóÇ ßóÇäó
Çáúíóãöíäõ Úóáóì ÒóæúÌóÉò ãõÚóíøóäóÉò ãõÔóÇÑò ÅáóíúåóÇ ÈöÃóäú ÞóÇáó
ÒóæúÌóÉó ÝõáóÇäò åóÐöåö æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõ ÕóÏöíÞó
ÝõáóÇäò æóÚóíøóäóåõ ÝóÚóÇÏóÇåõ ÝõáóÇäñ Ëõãøó ßóáøóãóåõ ÍóäöËó æóÃóãøóÇ
ÅÐóÇ áóãú íóßõæäóÇ ãõÚóíøóäóíúäö áóãú íóÍúäóËú ÚöäúÏóåõãóÇ.
æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ: íóÍúäóËõ æóÃóãøóÇ ÇáúÚóÈúÏõ ÅÐóÇ áóãú íóßõäú
ãõÚóíøóäðÇ áóãú íóÍúäóËú ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö ÝóÅöäú ßóÇäó ãõÚóíøóäðÇ ÝóßóÐóÇ
ÃóíúÖðÇ áóÇ íóÍúäóËõ ÚöäúÏóåõãóÇ æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ: íóÍúäóËõ
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõ ÚóÈúÏó ÝõáóÇäò Ãóæú áóÇ íóÏúÎõáõ
ÏóÇÑó ÝõáóÇäò ÝóÈóÇÚó ÝõáóÇäñ ÚóÈúÏóåõ Ãóæú ÏóÇÑöåö Ýóßóáøóãó ÇáúÚóÈúÏó
Ãóæú ÏóÎóáó ÇáÏøóÇÑó áóãú íóÍúäóËú) åóÐóÇ ÞóæúáõåõãóÇ.
æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ: íóÍúäóËõ ÞóÇÓóåõ Úóáóì ÕóÏöíÞö ÝõáóÇäò æóÒóæúÌóÉö
ÝõáóÇäò æóáóåõãóÇ Ãóäøó ÇãúÊöäóÇÚóåõ ãöäú ßóáóÇãö ÇáúÚóÈúÏö áöÃóÌúáö
ãóæúáóÇåõ ÅÐú áóæú ÃóÑóÇÏó ÇáúÚóÈúÏó ÈöÚóíúäöåö áóãú íõÖöÝúåõ Åáóì
Çáúãóæúáóì ÝóáóãøóÇ ÃóÖóÇÝó Çáúãöáúßó Ýöíåö Åáóì Çáúãóæúáóì ÒóÇáóÊú
íóãöíäõåõ Úóäúåõ ÈöÒóæóÇáö ãöáúßöåö æóßóÐóÇ ÇáÏøóÇÑõ áóÇ ÊõÚóÇÏóì æóáóÇ
ÊõæóÇáóì ÝóÅöÐóÇ ÍóáóÝó Úóáóì ÏõÎõæáöåóÇ ãóÚó ÇáúÅöÖóÇÝóÉö ÕóÇÑó
ÇáöÇãúÊöäóÇÚõ ÈöÇáúíóãöíäö áöÃóÌúáö ÕóÇÍöÈöåóÇ ÝóÅöÐóÇ ÒóÇáó Çáúãöáúßõ
ÒóÇáóÊú Çáúíóãöíäõ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóáúÈóÓõ ËóæúÈó ÝõáóÇäò
ÃóæøóáðÇ íóÑúßóÈõ ÏóÇÈøóÉó ÝõáóÇäò ÝóÈóÇÚóåõãóÇ ÝóáóÈöÓó ÇáËøóæúÈó
æóÑóßöÈó ÇáÏøóÇÈøóÉó áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøóåõ áóÇ íõãúäóÚõ ãöäúåóÇ ÅáøóÇ
áöãóÚúäðì Ýöí ÇáúãóÇáößö ÝóÕóÇÑó ßóÃóäøóåõ ÞóÇáó: ãóÇ ÏóÇãóÇ ãöáúßðÇ
áöÝõáóÇäò æóßóÐóÇ ÇáúÚóÈúÏõ áóÇ íõÚóÇÏóì æóáóÇ íõæóÇáóì áöÎóÓóÇÓóÊöåö
æóÓõÞõæØö ãóäúÒöáóÊöåö æóÅöäøóãóÇ íõãúäóÚõ ãöäúåõ áöÃóÌúáö ãóæúáóÇåõ
æóáóíúÓó ßóÐóáößó ÇáÕøóÏöíÞõ æóÇáÒøóæúÌóÉõ æóÇáÒøóæúÌõ áöÃóäøó åóÄõáóÇÁö
íõÚóÇÏóæúäó æóíõæóÇáóæúäó áöÃóäúÝõÓöåöãú ÝóÚõáöãó Ãóäøóåõ ÞóÕóÏóåõãú
ÈöÇáúíóãöíäö æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÏúÎõáõ ÏóÇÑó ÝõáóÇäò ÝóÏóÎóáó ÏóÇÑðÇ
íóÓúßõäõåóÇ ÝõáóÇäñ Èöãöáúßò Ãóæú ÅÌóÇÑóÉò Ãóæú ÚóÇÑöíøóÉò ÍóäöËó æóÅöäú
ÍóáóÝó áóÇ íóÊóÒóæøóÌõ ÈöäúÊó ÝõáóÇäò ÝóæõáöÏóÊú áóåõ ÈöäúÊñ ÈóÚúÏó
Çáúíóãöíäö ÝóÊóÒóæøóÌóåóÇ áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó Þóæúáóåõ ÈöäúÊó ÝõáóÇäò
íóÞúÊóÖöí ÈöäúÊðÇ ãóæúÌõæÏóÉð Ýöí ÇáúÍóÇáö æóÅöäú ÞóÇáó ÈöäúÊðÇ
áöÝõáóÇäò Ãóæú ÈöäúÊðÇ ãöäú ÈóäóÇÊö ÝõáóÇäò æóáóÇ ÈóäóÇÊó áóåõ æóÞúÊó
Çáúíóãöíäö Ëõãøó æõáöÏó áóåõ ÈóÚúÏó Çáúíóãöíäö ÈöäúÊñ ÝóÊóÒóæøóÌóåóÇ
ÍóäöËó ÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ãöäú ØóÚóÇãö
ÝõáóÇäò ÝóÃóßóáó ãöäú ØóÚóÇãò ãõÔúÊóÑóßò Èóíúäóåõ æóÈóíúäó ÂÎóÑó Ãóæú
Èóíúäóåõ æóÈóíúäó ÇáúÍóÇáöÝö ÍóäöËó áöÃóäøó ßõáøó ÌõÒúÁò ãöäúåõ íõÓóãøóì
ØóÚóÇãðÇ ÝóÞóÏú Ãóßóáó ãöäú ØóÚóÇãö ÇáúãóÍúáõæÝö Úóáóíúåö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõ ÕóÇÍöÈó åóÐóÇ ÇáØøóíúáóÓóÇäö
ÝóÈóÇÚóåõ Ëõãøó ßóáøóãóåõ ÍóäöËó) áöÃóäøó åóÐöåö ÇáúÅöÖóÇÝóÉó áóÇ
ÊóÍúÊóãöáõ ÅáøóÇ ÇáÊøóÚúÑöíÝó áöÃóäøó ÇáúÅöäúÓóÇäó áóÇ íõÚóÇÏóì
áöãóÚúäðì Ýöí ÇáØøóíúáóÓóÇäö ÝóÕóÇÑó ßóãóÇ ÅÐóÇ ÃóÔóÇÑó Åáóíúåö Þóæúáõåõ
(æóßóÐóáößó ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõ åóÐóÇ ÇáÔøóÇÈøó Ýóßóáøóãóåõ æóÞóÏú
ÕóÇÑó ÔóíúÎðÇ ÍóäöËó) áöÃóäøó ÇáúÍõßúãó ÊóÚóáøóÞó ÈöÇáúãõÔóÇÑö Åáóíúåö
ÅÐú ÇáÕøöÝóÉõ Ýöí ÇáúÍóÇÖöÑö áóÛúæñ æóÅöäú ÞóÇáó: áóÇ Ãõßóáøöãõ ÔóÇÈøðÇ
Ãóæú ÔóíúÎðÇ Ãóæú ÕóÈöíøðÇ ÈöáóÝúÙö ÇáäøóßöÑóÉö ÊóÞóíøóÏó Èöåö Þóæúáõåõ
(æóßóÐóáößó ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ áóÍúãó åóÐóÇ ÇáúÍóãóáö ÝóÕóÇÑó
ßóÈúÔðÇ ÝóÃóßóáóåõ ÍóäöËó) áöÃóäøó íóãöíäóåõ ÊóÚóáøóÞóÊú ÈöÇáúãõÔóÇÑö
Åáóíúåö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ãöäú åóÐöåö ÇáäøóÎúáóÉö) Ýóåõæó
Úóáóì ËóãóÑöåóÇ áöÃóäøóåõ áóÇ íóÊóÃóÊøóì ÃóßúáõåóÇ ÝóßóÇäóÊú Çáúíóãöíäõ
Úóáóì ãóÇ íóÍúÏõËõ ãöäúåóÇ ÝóÅöäú Ãóßóáó ãöäú ÚóíúäöåóÇ áóãú íóÍúäóËú.
æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ: ÅÐóÇ Ãóßóáó ãöäú ËóãóÑöåóÇ Ãóæú ÌõãøóÇÑöåóÇ Ãóæú
ØóáúÚöåóÇ Ãóæú ÏöÈúÓöåóÇ íóÍúäóËõ áöÃóäøó åóÐöåö ÇáúÃóÔúíóÇÁó ãöäúåóÇ
æóÇáúãõÑóÇÏõ ÈöÇáÏøöÈúÓö ÇáøóÐöí áóãú íõØúÈóÎú ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ØõÈöÎó áóãú
íóÍúäóËú ÈöÃóßúáöåö ÝóÅöäú ÔóÑöÈó ãöäú ÎóáøöåóÇ Ãóæú äóÈöíÐöåóÇ áóãú
íóÍúäóËú áöÃóäøó åóÐóÇ ÞóÏú ÊóÛóíøóÑó ÈöÕóäúÚóÉò ÌóÏöíÏóÉò æóÅöäú ÍóáóÝó
áóÇ íóÃúßõáõ ãöäú åóÐóÇ ÇáúßóÑúãö ÔóíúÆðÇ Ýóåõæó Úóäú ÚöäóÈöåö
æóÒóÈöíÈöåö æóÚóÕöíÑöåö æóÇáúßóÑúãõ ÈöãóäúÒöáóÉö ÇáäøóÎúáö æóÅöäú ÍóáóÝó
áóÇ íóÃúßõáõ ãöäú åóÐöåö ÇáÔøóÇÉö Ýóåõæó Úóáóì áóÍúãöåóÇ ÎóÇÕøóÉð Ïõæäó
ãóÇ íõÊøóÎóÐõ ãöäú ÇááøóÈóäö æóÇáÒøóÈóÏö æóÇáúÌõÈúäö æóÇáúÃóÞöØö
æóÛóíúÑöåö áöÃóäøó ÇáÔøóÇÉó ãóÃúßõæáóÉñ Ýöí äóÝúÓöåóÇ ÝóÍõãöáóÊú
Çáúíóãöíäõ Úóáóì áóÍúãöåóÇ Ïõæäó ÛóíúÑöåö ÈöÎöáóÇÝö ÇáäøóÎúáóÉö
ÝóÅöäøóåóÇ ÛóíúÑõ ãóÃúßõæáóÉò Ýöí äóÝúÓöåóÇ ÝóÍõãöáóÊú Çáúíóãöíäõ Úóáóì
ãóÇ íóÍúÏõËõ ãöäúåóÇ æóáóæú äóÙóÑó Åáóì ÚöäóÈò ÝóÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ
ãöäúåõ Ýóåõæó Úóáóì ÇáúÚöäóÈö Ýöí äóÝúÓöåö Ïõæäó ÒóÈöíÈöåö áöÃóäøó
ÇáúÚöäóÈó ãóÃúßõæáñ Ýöí äóÝúÓöåö ÝóÇäúÕóÑóÝó íóãöíäõåõ Åáóíúåö
ßóÇáÔøóÇÉö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ãöäú åóÐóÇ ÇáúÈõÓúÑö ÝóÕóÇÑó
ÑõØóÈðÇ ÝóÃóßóáóåõ áóãú íóÍúäóËú) áöÃóäøó Çáúíóãöíäó ÅÐóÇ ÊóÚóáøóÞóÊú
ÈöÚóíúäò ÈóÞöíóÊú ÈöÈóÞóÇÁö ÇÓúãöåö æóÒóÇáóÊú ÈöÒóæóÇáöåö æóãóÚúáõæãñ
Ãóäøó ÇäúÊöÞóÇáóåõ Åáóì ÇáÑøõØóÈö íõÒöíáõ Úóäúåõ ÇÓúãó ÇáúÈõÓúÑö æóßóÐóÇ
ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ãöäú åóÐóÇ ÇááøóÈóäö ÝóÃóßóáó ãöäú ÌõÈúäò
ÕõäöÚó ãöäúåõ Ãóæú ãóÕúáò Ãóæú ÃóÞöØò Ãóæú ÔöíÑóÇÒö ÇáúãóÕúáõ
ÇáúãóæøóÇåõ æóÇáÔøöíÑóÇÒõ ÇáúÌóÏóÇÈóÉõ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ
ãöäú åóÐöåö ÇáúÈóíúÖóÉö ÝóÃóßóáó ãöäú ÝóÑúÎò ÎóÑóÌó ãöäúåóÇ ÃóæøóáðÇ
íóÐõæÞó åóÐöåö ÇáúÎóãúÑó ÝóÕóÇÑóÊú ÎóáøðÇ ÝóÔóÑöÈó ãöäúåõ áóãú íóÍúäóËú
ÝóÅöäú äóæóì ãóÇ íóßõæäõ ãöäú Ðóáößó ÍóäöËó áöÃóäøóåõ
(2/200)
ÔóÏøóÏó Úóáóì äóÝúÓöåö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÑõØóÈðÇ áóãú íóÍúäóËú) áöÃóäøóåõ
áóíúÓó ÈöÈõÓúÑò Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÑõØóÈðÇ ÝóÃóßóáó
ÈõÓúÑðÇ ãõÐóäøóÈðÇ ÍóäöËó ÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó) æóæóÇÝóÞóåõ ãõÍóãøóÏñ
Ýöí Ðóáößó.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: áóÇ íóÍúäóËõ áöÃóäøóåõ ÇÎúÊóÕøó ÈöÇÓúãò íóÎúÑõÌõ
Èöåö ãöäú ÇÓúãö ÇáÑøõØóÈö æóáóåõãóÇ Ãóäøó ÇáúãõäúÊóÞóì Èöíóãöíäöåö
Ãóßúáõ ÇáÑøõØóÈö æóÇáúÈõÓúÑõ ÇáúãõÐóäøóÈõ Ýöíåö ÇáÑøõØóÈõ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ
ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÈõÓúÑðÇ ÝóÃóßóáó ÑõØóÈðÇ Ýöíåö ÈõÓúÑñ íóÓöíÑñ ÍóäöËó
ÚöäúÏóåõãóÇ áöãóÇ ÐóßóÑúäóÇ æóÚöäúÏó ÃóÈöí íõæÓõÝó áóÇ íóÍúäóËõ áöÃóäøó
ÇáøóÐöí Ýöí ÇáÑøõØóÈö áóÇ íõÓóãøóì ÈõÓúÑðÇ Ýöí ÇáúÛóÇáöÈö æóÃóÈõæ
íõæÓõÝó ÇÚúÊóÈóÑó ÇáúÛóáóÈóÉó ÝóÅöäú ßóÇäóÊú ÇáúÛóáóÈóÉõ áöáúãóÍúáõæÝö
Úóáóíúåö ÍóäöËó æóÅöäú ßóÇäóÊú áöÛóíúÑöåö áóãú íóÍúäóËú ÝóÕóÇÑó åõäóÇ
ÃóÑúÈóÚõ ãóÓóÇÆöáó ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÈõÓúÑðÇ ÝóÃóßóáó ÈõÓúÑðÇ
ãõÐóäøóÈðÇ Ãóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÑõØóÈðÇ ÝóÃóßóáó ÑõØóÈðÇ Èöåö ÈõÓúÑñ
íóÓöíÑñ ÝóÚöäúÏóåõãóÇ íóÍúäóËõ æóÚöäúÏó ÃóÈöí íõæÓõÝó áóÇ íóÍúäóËõ
æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ åóÐóÇ ÇáÑøõØóÈó ÝóÃóßóáóåõ ÈóÚúÏó ãóÇ ÕóÇÑó
ÊóãúÑðÇ áóÇ íóÍúäóËõ áöÃóäøóåõ ÒóÇáó ÇáöÇÓúãõ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ
íóÃúßõáõ åóÐóÇ ÇáúÈõÓúÑó ÝóÃóßóáóåõ ÈóÚúÏó ãóÇ ÕóÇÑó ÑõØóÈðÇ áóÇ
íóÍúäóËõ áöåóÐóÇ ÇáúãóÚúäóì åóÐóÇ ßõáøõåõ Ýöí Çáúíóãöíäö Úóáóì ÇáúÃóßúáö
ÃóãøóÇ Ýöí ÇáÔøöÑóÇÁö ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÔúÊóÑöí ÈõÓúÑðÇ Ãóæú ÑõØóÈðÇ
ÝóÇÔúÊóÑóì ÈõÓúÑðÇ ãõÐóäøóÈðÇ ÝóÅöäøóåõ íõÚúÊóÈóÑõ ÇáúÛóáóÈóÉõ ÅÌúãóÇÚðÇ
ÝóÅöäú ßóÇäóÊú ÇáúÛóáóÈóÉõ áöáúãóÍúáõæÝö Úóáóíúåö ÍóäöËó ÅÌúãóÇÚðÇ
ÝóÃóÈõæ íõæÓõÝó Óóæøóì ÈóíúäóåõãóÇ æóåõãóÇ ÝóÑøóÞóÇ Èóíúäó ÇáúÃóßúáö
æóÇáÔøöÑóÇÁö ÝóÞóÇáóÇ: Åäøó ÇáÔøöÑóÇÁó íõÕóÇÏöÝõ ÇáúÌõãúáóÉó
æóÇáúãóÛúáõæÈõ ÊóÇÈöÚñ ÝóíóÊúÈóÚõ ÇáúÞóáöíáõ Ýöíåö ÇáúßóËöíÑó æóÝöí
ÇáúÃóßúáö íõÕóÇÏöÝõåõ ÔóíúÆðÇ ÝóÔóíúÆðÇ ÝóßóÇäó ßõáøõ æóÇÍöÏò ãöäúåõãóÇ
ãóÞúÕõæÏðÇ ÞóÇáó Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö: ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÔúÊóÑöí ÑõØóÈðÇ
ÝóÇÔúÊóÑóì ßöÈóÇÓóÉó ÈõÓúÑò ÝöíåóÇ ÑõØóÈñ áóÇ íóÍúäóËõ áöÃóäøó
ÇáÔøöÑóÇÁó íõÕóÇÏöÝõ ÇáúÌõãúáóÉó æóÇáúãóÛúáõæÈõ ÊóÇÈöÚñ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ
ÍóáóÝó áóÇ íóÔúÊóÑöí ÔóÚöíÑ Ãóæú Ãóæú áóÇ íóÃúßõáõåõ ÝóÇÔúÊóÑóì ÍöäúØóÉð
ÝöíåóÇ ÍóÈøóÇÊñ ÔóÚöíÑðÇ æóÃóßóáóåóÇ ÝóÅöäøóåõ íóÍúäóËõ Ýöí ÇáúÃóßúáö
Ïõæäó ÇáÔøöÑóÇÁö áöãóÇ ÞõáúäóÇ æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÊóãúÑðÇ æóáóÇ
äöíøóÉó áóåõ ÝóÃóßóáó ÞóÓúÈðÇ Ãóæú ÑõØóÈðÇ áóÇ íóÍúäóËõ ÅáøóÇ Ãóäú
íóäúæöíó Ðóáößó ßóÐóÇ Ýöí ÇáúßóÑúÎöíøö
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ áóÍúãðÇ ÝóÃóßóáó ÇáÓøóãóßó áóãú
íóÍúäóËú) áöÃóäøó ÅØúáóÇÞó ÇÓúãö ÇááøóÍúãö áóÇ íóÊóäóÇæóáõåõ Ýöí
ÇáúÚõÑúÝö æóÇáúÚóÇÏóÉö æóáóÇ ÇÚúÊöÈóÇÑó ÈöÊóÓúãöíóÊöåö áóÍúãðÇ Ýöí
ÇáúÞõÑúÂäö áöÃóäøó ÇáúÃóíúãóÇäó áóÇ ÊõÍúãóáõ Úóáóì ÃóáúÝóÇÙö ÇáúÞõÑúÂäö
ÃóáóÇ ÊóÑóì Ãóäøó ãóäú ÍóáóÝó áóÇ íõÎóÑøöÈõ ÈóíúÊðÇ ÝóÎóÑøóÈó ÈóíúÊó
ÇáúÚóäúßóÈõæÊö ÃóæøóáðÇ íóÑúßóÈõ ÏóÇÈøóÉð ÝóÑóßöÈó ßóÇÝöÑðÇ áóãú
íóÍúäóËú æóÅöäú ßóÇäó ÞóÏú Óóãøóì ÇáúßóÇÝöÑó ÏóÇÈøóÉð Ýöí Þóæúáå
ÊóÚóÇáóì {Åöäøó ÔóÑøó ÇáÏøóæóÇÈøö ÚöäúÏó Çááøóåö ÇáøóÐöíäó ßóÝóÑõæÇ}
[ÇáÃäÝÇá: 55] æóßóÐóÇ ÌóãöíÚõ ãóÇ Ýöí ÇáúÈóÍúÑö Íõßúãõåõ Íõßúãõ
ÇáÓøóãóßö æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ áóÍúãðÇ ÝóÃóíøõ áóÍúãò Ãóßóáóåõ
ãöäú ÓóÇÆöÑö ÇáúÍóíóæóÇäö ÛóíúÑó ÇáÓøóãóßö ÝóÅöäøóåõ íóÍúäóËõ
ãõÍóÑøóãõåõ æóãõÈóÇÍõåõ æóãóØúÈõæÎõåõ æóãóÔúæöíøõåõ æóÚóáóì Ãóíøö ÍóÇáò
Ãóßúáõåõ ÝóÅöäú Ãóßóáó ãóíúÊóÉð Ãóæú áóÍúãó ÎöäúÒöíÑò Ãóæú áóÍúãó
ÅäúÓóÇäò ÍóäöËó Ýöí ÇáúÌóãöíÚö¡ Ðóáößó áöÃóäøóåõ íõÓóãøóì áóÍúãðÇ
æóåóÐóÇ Ýöí Çáúíóãöíäö Úóáóì ÇáúÃóßúáö ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ßóÇäóÊú íóãöíäõåõ
Úóáóì ÇáÔøöÑóÇÁö ÝóÅöäøóåõ íóÞóÚõ Úóáóì ÇááøóÍúãö ÇáøóÐöí íóÌõæÒõ
ÔöÑóÇÄõåõ ßóÐóÇ Ýöí ÇáúÎõÌóäúÏöíøö æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ áóÍúãðÇ
ÝóÃóßóáó ßóÈöÏðÇ Ãóæú ßöÑúÔðÇ Ãóæú ÑóÃúÓðÇ Ãóæú ÇáúßóáóÃó Ãóæú
ÇáÑøóíøóÉó Ãóæú ÇáäøóÔøóÇÔóÉó Ãóæú ÇáúÃóãúÚóÇÁó Ãóæú ÇáØøöÍóÇáó ÍóäöËó
Ýöí åóÐóÇ ßõáøöåö æóÃóãøóÇ ÔóÍúãõ ÇáúÈóØúäö ÝóáóíúÓó ÈöáóÍúãò æóáóÇ
íóÍúäóËõ ÈöÃóßúáöåö ÅáøóÇ Ãóäú íóäúæöíóåõ æóßóÐóÇ ÇáúÃóáúíóÉõ ÍõßúãõåóÇ
Íõßúãõ ÇáÔøóÍúãö æóÅöäú Ãóßóáó ÔóÍúãó ÇáÙøóåúÑö Ãóæú ãóÇ Úóáóì ÇááøóÍúãö
ÍóäöËó áöÃóäøóåõ íõÞóÇáõ áóåõ: áóÍúãñ Óóãöíäñ ÝóÅöäú Ãóßóáó áóÍúãó
ÇáØøõíõæÑö Ãóæú áóÍúãó ÕóíõæÏö ÇáúÈóÑøö ÍóäöËó æóßóÐóÇ áóÍúãõ ÇáÑøóÃúÓö
áöÃóäøó ÇáÑøóÃúÓó ÚõÖúæñ ãöäú ÇáúÍóíóæóÇäö ÈöÎöáóÇÝö ãóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ
íóÔúÊóÑöí áóÍúãðÇ ÝóÇÔúÊóÑóì ÑóÃúÓðÇ ÝóÅöäøóåõ áóÇ íóÍúäóËõ áöÃóäøóåõ
áóÇ íõÞóÇáõ: ÇÔúÊóÑóì áóÍúãðÇ æóÅöäøóãóÇ íõÞóÇáõ ÇÔúÊóÑóì ÑóÃúÓðÇ æóáóæú
ÍóáóÝó áóÇ íóÔúÊóÑöí áóÍúãðÇ æóáóÇ ÔóÍúãðÇ ÝóÇÔúÊóÑóì ÃóáúíóÉð áóãú
íóÍúäóËú áöÃóäøóåóÇ áóíúÓóÊú ÈöáóÍúãò æóáóÇ ÔóÍúãò æóÅöäøóãóÇ åöíó
äóæúÚñ ËóÇáöËñ
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÔúÑóÈõ ãöäú ÏöÌúáóÉó ÝóÔóÑöÈó ãöäúåóÇ
ÈöÅöäóÇÁò áóãú íóÍúäóËú ÍóÊøóì íóßúÑóÚó ÝöíåóÇ ßóÑúÚðÇ ÚöäúÏó ÃóÈöí
ÍóäöíÝóÉó) æóåõæó Ãóäú íõÈóÇÔöÑó ÇáúãóÇÁó ÈöÝöíåö ÝóÅöäú ÃóÎóÐóåõ
ÈöíóÏöåö Ãóæú ÈöÅöäóÇÁò áóãú íóÍúäóËú.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó æóãõÍóãøóÏñ: íóÍúäóËõ ÈöÇáúßóÑúÚö æóÇáöÇÛúÊöÑóÇÝö
ÈöÇáúíóÏö æóÇáúÅöäóÇÁö æóÇáúÃóÕúáõ Ãóäøó Çáúíóãöíäó ÚöäúÏóåõ ÅÐóÇ
ßóÇäóÊú áóåóÇ ÍóÞöíÞóÉñ ãõÓúÊóÚúãóáóÉñ æóãóÌóÇÒñ ãõÊóÚóÇÑóÝñ
ãõÓúÊóÚúãóáñ ÍõãöáóÊú Úóáóì ÇáúÍóÞöíÞóÉö Ïõæäó ÇáúãóÌóÇÒö æóÚöäúÏóåõãóÇ
íõÍúãóáõ ÚóáóíúåöãóÇ ÌóãöíÚðÇ æóãóÚúáõæãñ Ãóäøó ÇáúßóÑúÚó Ýöí
ÇáÏøöÌúáóÉö åõæó ÇáúÍóÞöíÞóÉõ æóåöíó ãõÓúÊóÚúãóáóÉñ ãõÊóÚóÇÑóÝóÉñ
íóÝúÚóáõåóÇ ßóËöíÑñ ãöäú
(2/201)
ÇáäøóÇÓö æóÇáúãóÌóÇÒõ ÃóíúÖðÇ ãõÊóÚóÇÑóÝñ
æóåõæó Ãóäú íóÃúÎõÐó ãöäúåóÇ ÈöÅöäóÇÁò ÝóÍõãöáóÊú ÚöäúÏóåõ Úóáóì
ÇáúÍóÞöíÞóÉö æóÚöäúÏóåõãóÇ Úóáóì ÇáúÃóãúÑóíúäö ÝóÅöäú ÔóÑöÈó ãöäú äóåúÑò
íóÃúÎõÐõ ãöäú ÏöÌúáóÉó áóãú íóÍúäóËú ÅÌúãóÇÚðÇ ÓóæóÇÁñ ßóÑóÚó Ýöíåö Ãóæú
ÔóÑöÈó ãöäúåõ ÈöÅöäóÇÁò áöÃóäøóåõ áóãú íóÔúÑóÈú ãöäú ÏöÌúáóÉó æóÅöäøóãóÇ
ÔóÑöÈó ãöäú ÛóíúÑöåö ßóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÔúÑóÈõ ãöäú åóÐóÇ ÇáúßõæÒö Ãóæú
ãöäú åóÐóÇ ÇáúÅöäóÇÁö ÝóÍóæøóáó ãóÇÁóåõ Åáóì ßõæÒò ÂÎóÑó Ãóæú ÅäóÇÁò
ÂÎóÑó ÝóÅöäøóåõ áóÇ íóÍúäóËõ ÈöÔõÑúÈö Ðóáößó ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ
íóÔúÑóÈõ ãöäú ãóÇÁö ÏöÌúáóÉó ÝóßóÑóÚó Ýöí äóåúÑò íóÃúÎõÐõ ãöäúåóÇ ÍóäöËó
ÅÌúãóÇÚðÇ áöÃóäøó ãóÇÁó ÏöÌúáóÉó ãóæúÌõæÏñ Ýöí ÇáäøóåúÑö ÇáøóÐöí
íóÃúÎõÐõ ãöäúåóÇ æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÔúÑóÈõ ãöäú ãóÇÁö ÏöÌúáóÉó
ÝóÇÓúÊóÞóì áóåõ ãöäú äóåúÑò íóÃúÎõÐõ ãöäúåóÇ ÝóÔóÑöÈóåõ ÍóäöËó áöÃóäøó
íóãöíäóåõ Úóáóì ÇáúãóÇÁö æóåõæó ãóæúÌõæÏñ Ýöí åóÐóÇ ÇáäøóåúÑö
Þóæúáõåõ (æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÔúÑóÈõ ãöäú ãóÇÁö ÏöÌúáóÉó ÝóÔóÑöÈó
ãöäúåóÇ ÈöÅöäóÇÁò ÍóäöËó) áöÃóäøóåõ ÔóÑöÈó ãóÇÁð ãõÖóÇÝðÇ Åáóì ÏöÌúáóÉó
ÝóÍóäöËó æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÔúÑóÈõ ãóÇÁð ãöäú ÏöÌúáóÉó æóáóÇ äöíøóÉó
áóåõ ÝóÔóÑöÈóåõ ãöäúåóÇ ÈöÅöäóÇÁò áóãú íóÍúäóËú ÍóÊøóì íóÖóÚó ÝóÇåõ Ýöí
ÇáÏøöÌúáóÉö áöÃóäøóåõ áóãøóÇ ÐóßóÑó ãöäú æóåöíó áöáÊøóÈúÚöíÖö ÕóÇÑóÊú
Çáúíóãöíäõ Úóáóì ÇáäøóåúÑö Ýóáóãú íóÍúäóËú ÅáøóÇ ÈöÇáúßóÑúÚö æóÅöäú
ÍóáóÝó áóÇ íóÔúÑóÈõ ãöäú åóÐóÇ ÇáúÌõÈøö ÝóÅöäú ßóÇäó ãóãúáõæÁðÇ Ýóåõæó
Úóáóì ÇáúßóÑúÚö áóÇ ÛóíúÑõ ÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó æóãõÍóãøóÏñ Úóáóì ÇáúßóÑúÚö æóÇáöÇÛúÊöÑóÇÝö æóÅöäú
ßóÇäó ÛóíúÑó ãóãúáõæÁò ÝóÚóáóì ÇáöÇÛúÊöÑóÇÝö ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö æóÅöäú
ÍóáóÝó áóÇ íóÔúÑóÈõ ãöäú åóÐóÇ ÇáúÈöÆúÑö Ãóæú ãöäú ãóÇÁö åóÐóÇ ÇáúÈöÆúÑö
Ýóåõæó Úóáóì ÇáöÇÛúÊöÑóÇÝö áöÃóäøó ÇáúÍóÞöíÞóÉó ÛóíúÑõ ãõÊóÚóÇÑóÝóÉò
ÝöíåóÇ ÝóÍõãöáóÊú Çáúíóãöíäõ Úóáóì ÇáúãóÌóÇÒö ÝóÅöäú ÊóßóáøóÝó æóßóÑóÚó
ãöäú ÃóÓúÝóáöåóÇ ÇÎúÊóáóÝõæÇ Ýöíåö æóÇáÕøóÍöíÍõ Ãóäøóåõ áóÇ íóÍúäóËõ
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ãöäú åóÐöåö ÇáúÍöäúØóÉö ÝóÃóßóáó
ãöäú ÎõÈúÒöåóÇ áóãú íóÍúäóËú) ÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó æóÅöäøóãóÇ íóÍúäóËõ
ÅÐóÇ ÞóÖóãóåóÇ áöÃóäøó áóåóÇ ÍóÞöíÞóÉð ãõÓúÊóÚúãóáóÉð ÝóÅöäøóåóÇ ÊõÛúáóì
æóÊõÞúáóì æóÊõÄúßóáõ ÞóÖúãðÇ æóÇáúÍóÞöíÞóÉõ ãõÞóÏøóãóÉñ Úóáóì ÇáúãóÌóÇÒö
æóÚöäúÏóåõãóÇ íóÍúäóËõ ÅÐóÇ ÃóßóáóåóÇ ÎõÈúÒðÇ Ãóæú ÞóÖúãðÇ æóåõæó
ÇáÕøóÍöíÍõ áöÚõãõæãö ÇáúãóÌóÇÒö æóÇáúÎöáóÇÝõ ÝöíãóÇ ÅÐóÇ áóãú íóßõäú
áóåõ äöíøóÉñ ÃóãøóÇ ÅÐóÇ äóæóì Ãóäú íóÃúßõáóåóÇ ÍóÈøðÇ ÝóÃóßóáó ãöäú
ÎõÈúÒöåóÇ áóãú íóÍúäóËú ÅÌúãóÇÚðÇ æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ãöäú åóÐöåö
ÇáúÍöäúØóÉö ÝóÃóßóáó ãöäú ÓóæöíÞöåóÇ áóãú íóÍúäóËú ÚöäúÏó ÃóÈöí
ÍóäöíÝóÉó Úóáóì ÃóÕúáöåö Ãóäøó Çáúíóãöíäó ÊõÍúãóáõ Úóáóì ÇáúÍóÞöíÞóÉö
æóÍóÞöíÞóÊõåóÇ Ãóäú ÊõÄúßóáó ÍóÈøðÇ æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ íóÍúäóËõ ßóãóÇ Ýöí
ÇáúÎõÈúÒö Úóáóì ÃóÕúáöåö æóÃóãøóÇ ÃóÈõæ íõæÓõÝó Ýóãöäúåõãú ãóäú ÞóÇáó
åõæó ãóÚó ãõÍóãøóÏò ßóãóÇ Ýöí ÇáúÎõÈúÒö æóÐóßóÑó Ýöí ÇáúÃóÕúáö Ãóäøóåõ
ãóÚó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó æóÝóÑøóÞó Èóíúäó ÇáúÎõÈúÒö æóÇáÓøóæöíÞö áöÃóäøó
ÇáúÎõÈúÒó íõÓóãøóì ÍöäúØóÉð ãóÌóÇÒðÇ íõÞóÇáõ ÎõÈúÒõ ÍöäúØóÉò
æóÇáÓøóæöíÞõ áóÇ íõÓóãøóì ÈöÐóáößó æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ãöäú
åóÐöåö ÇáúÍöäúØóÉö ÝóÒóÑóÚóåóÇ æóÃóßóáó ãöäú ÛóáøóÊöåóÇ áóãú íóÍúäóËú
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ãöäú åóÐóÇ ÇáÏøóÞöíÞö ÝóÃóßóáó ãöäú
ÎõÈúÒöåö ÍóäöËó) áöÃóäøó ÇáúÚóÇÏóÉó Ãóßúáõåõ åóßóÐóÇ æóáóíúÓó áóåõ
ÍóÞöíÞóÉñ ÊõÚúÑóÝõ ÛóíúÑõ Ðóáößó æóåóÐóÇ ÅÐóÇ áóãú íóßõäú áóåõ äöíøóÉñ
ÝóÅöäú äóæóì Ãóäú íóÃúßõáóåõ ÈöÚóíúäöåö áóãú íóÍúäóËú ÅÐóÇ Ãóßóáó ãöäú
ÎõÈúÒöåö áöÃóäøóåõ äóæóì ÍóÞöíÞóÉó ßóáóÇãöåö Þóæúáõåõ (æóáóæú ÇÓúÊóÝøóåõ
ßóãóÇ åõæó áóãú íóÍúäóËú) áöÃóäøóåõ áóãú ÊóÌúÑö ÇáúÚóÇÏóÉõ
ÈöÇÓúÊöÚúãóÇáöåö ßóÐóáößó áöÃóäøó ãóÇáóåõ ãóÌóÇÒñ ãõÓúÊóÚúãóáñ
æóáóíúÓóÊú áóåõ ÍóÞöíÞóÉñ ãõÓúÊóÚúãóáóÉñ ÊóäóÇæóáóÊú Çáúíóãöíäõ
ÇáúãóÌóÇÒó ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö æóÇáÏøóÞöíÞõ ÈöåóÐöåö ÇáúãóäúÒöáóÉö æóßóÐóÇ
áóæú ÍóáóÝó áóÇ íóáúÈóÓõ åóÐóÇ ÇáúÛóÒúáó ÝóÊóÚóãøóãó Èöåö ÞóÈúáó Ãóäú
íõäúÓóÌó áóãú íóÍúäóËú áöãóÇ ÐóßóÑúäóÇ æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ åóÐóÇ
ÇááøóÈóäó Ãóæú åóÐóÇ ÇáúÚóÓóáó Ãóæú åóÐóÇ ÇáúÎóáøó ÝóÃóßóáóåõ ÈöÎõÈúÒò
Ãóæú ÊóãúÑò ÍóäöËó æóÅöäú ÔóÑöÈóåõ áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó ÇáÔøõÑúÈó áóÇ
íõÓóãøóì ÃóßúáðÇ æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ åóÐóÇ ÇáúÎõÈúÒó ÝóÌóÝøóÝóåõ
æóÏóÞøóåõ æóÔóÑöÈóåõ áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó åóÐóÇ ÔõÑúÈñ æóáóíúÓó
ÈöÃóßúáò æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÚöäóÈðÇ ÝóÌóÚóáó íóãõÕøõåõ æóíóÑúãöí
ÈöËõÝúáöåö æóíóÈúáóÚõ ãóÇÁóåõ áóãú íóÍúäóËú Ýöí ÇáúÃóßúáö æóáóÇ Ýöí
ÇáÔøõÑúÈö áöÃóäøó åóÐóÇ áóíúÓó ÈöÃóßúáò æóáóÇ ÈöÔõÑúÈò æóÅöäøóãóÇ åõæó
ãóÕøñ æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÓõßøóÑðÇ ÝóÌóÚóáó Ýöí Ýöíåö ÓõßøóÑóÉð
æóÌóÚóáó íóÈúáóÚõ ãóÇÁóåóÇ ÍóÊøóì ÐóÇÈóÊú áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøóåõ Íöíäó
ÃóæúÕóáóåóÇ Åáóì ÌóæúÝöåö æóÕóáóÊú æóåöíó ãöãøóÇ áóÇ íóÊóÃóÊøóì ÝöíåóÇ
ÇáúãóÖúÛõ æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÐõæÞõ ÇáúãóÇÁó ÝóÊóãóÖúãóÖó áöáúæõÖõæÁö
áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó ÇáúãóÞúÕõæÏó Èöåö ÇáÊøóØúåöíÑõ Ïõæäó ãóÚúÑöÝóÉö
ÇáØøóÚúãö æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ØóÚóÇãðÇ ÝóÃóßóáó ÎõÈúÒðÇ Ãóæú
áóÍúãðÇ Ãóæú ÊóãúÑðÇ æóÝóÇßöåóÉð ÍóäöËó áöÃóäøó ÇáØøóÚóÇãó ßõáøõ ãóÇ
íõØúÚóãõ æóíõÄúßóáõ ÈöäóÝúÓöåö Ãóæú ãóÚó ÛóíúÑöåö æóÇáúÅöÏóÇãõ íõÓóãøóì
ØóÚóÇãðÇ ÝóíóÍúäóËõ Èöåö æóÅöäú Ãóßóáó ÃóåúáöíáóÌóÉð Ãóæú ãóÍúãõæÏóÉð
áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøóåõ áóÇ íõÓóãøóì ØóÚóÇãðÇ æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ
ØóÚóÇãðÇ ãöäú ØóÚóÇãö ÝõáóÇäò ÝóÃóßóáó ãöäú Îóáøöåö Ãóæú ÒóíúÊöåö Ãóæú
ãöáúÍöåö Ãóæú ÃóÎóÐó ãöäúåõ ÔóíúÆðÇ íóÃúßõáõåõ ÈöØóÚóÇãö äóÝúÓöåö ÍóäöËó
æóÅöäú ÃóÎóÐó ãöäú äóÈöíÐöåö Ãóæú ãóÇÆöåö ÝóÃóßóáó Èöåö ÎõÈúÒðÇ áóãú
íóÍúäóËú æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÓóãúäðÇ ÝóÃóßóáó ÓóæöíÞðÇ ãóáúÊõæÊðÇ
ÈöÓóãúäò æóáóÇ äöíøóÉó áóåõ ÝóÅöäú ßóÇäó
(2/202)
ÇáÓøóæöíÞõ ÈöÍóíúËõ ÅÐóÇ ÚõÕöÑó ÓóÇáó
ãöäúåõ ÇáÓøóãúäõ ÍóäöËó æóÅöáøóÇ ÝóáóÇ
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõ ÝõáóÇäðÇ Ýóßóáøóãóåõ æóåõæó
ÈöÍóíúËõ íóÓúãóÚõ ÅáøóÇ Ãóäøóåõ äóÇÆöãñ ÍóäöËó) áöÃóäøóåõ ÞóÏú ßóáøóãóåõ
æóæóÕóáó Åáóì ÓóãúÚöåö ÅáøóÇ Ãóäøóåõ áóãú íóÝúåóãú áöäóæúãöåö ßóãóÇ áóæú
ßóáøóãóåõ æóåõæó ÛóÇÝöáñ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ äóÇÏóÇåõ æóåõæó ÈöÍóíúËõ íóÓúãóÚõ
ÅáøóÇ Ãóäøóåõ áóãú íóÝúåóãú áöÛóÝúáóÊöåö æóßóÐóÇ áóæú ÏóÞøó Úóáóíúåö
ÇáúÈóÇÈó ÝóÞóÇáó ÇáúÍóÇáöÝõ: ãóäú åóÐóÇ Ãóæú ÃóäúÊó ÝóÅöäøóåõ íóÍúäóËõ
áöÃóäøóåõ ãõßóáøöãñ áóåõ æóáóæú äóÇÏóÇåõ ÇáúãóÍúáõæÝõ Úóáóíúåö ÝóÞóÇáó
áóåõ: áóÈøóíúßó ÍóäöËó ßóÐóÇ Ýöí ÇáäøöåóÇíóÉö æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÄõãøõ
ÃóÍóÏðÇ ÝóÇÝúÊóÊóÍó ÇáÕøóáóÇÉó áöäóÝúÓöåö ÝóÌóÇÁó Þóæúãñ ÝóÇÞúÊóÏõæÇ
Èöåö ÍóäöËó ÞóÖóÇÁð áóÇ ÏöíóÇäóÉð áöÃóäøóåõ Ýöí ÇáÙøóÇåöÑö Ãóãøóåõãú
ÝóÍóäöËó ÞóÖóÇÁð áóßöäøóåõ áóãú íóÞúÕöÏú ÅãóÇãóÊóåõãú Ýóáóãú íóÍúäóËú
ÏöíóÇäóÉð Åäú Ãóãøóåõãú Ýöí ÕóáóÇÉö ÇáúÌöäóÇÒóÉö Ãóæú Ýöí ÓóÌúÏóÉö
ÇáÊøöáóÇæóÉö áóãú íóÍúäóËú áóÇ ÞóÖóÇÁð æóáóÇ ÏöíóÇäóÉð Ýöí ßõáøö
ÇáúæõÌõæÏö áöÃóäøó Çáúíóãöíäó ÚöäúÏó ÇáúÅöãóÇãóÉö ÊõÕúÑóÝõ Åáóì
ÇáÕøóáóÇÉö ÇáúãóÚúåõæÏóÉö ÇáúÝóÑöíÖóÉö æóÇáäøóÇÝöáóÉö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõåõ ÅáøóÇ ÈöÅöÐúäöåö ÝóÃóÐöäó áóåõ
æóáóãú íóÚúáóãú ÈöÅöÐúäöåö ÍóÊøóì ßóáøóãóåõ ÍóäöËó) åóÐóÇ ÚöäúÏóåõãóÇ.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó áóÇ íóÍúäóËõ æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõ ÝõáóÇäðÇ
ÍóÊøóì íóÃúÐóäó áóåõ ÒóíúÏñ ÝóãóÇÊó ÒóíúÏñ ÞóÈúáó Ãóäú íóÃúÐóäó áóåõ
ÝóÚöäúÏóåõãóÇ íóÓúÞõØõ íóãöíäõåõ ÝóÅöäú ßóáøóãóåõ ÈóÚúÏó Ðóáößó áóÇ
íóÍúäóËõ æóÚöäúÏó ÃóÈöí íõæÓõÝó ãóÊóì ßóáøóãóåõ ÍóäöËó æóáóæú ÞóÇáó Åäú
ÖóÑóÈúÊõß ÝóÚóÈúÏöí ÍõÑøñ ÝóÖóÑóÈóåõ ÈóÚúÏó ãóæúÊöåö áóÇ íóÍúäóËõ
æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóßúÓõæåõ Ýóåõæó Úóáóì ÇáúÍóíóÇÉö ÃóíúÖðÇ ÍóÊøóì
áóæú ßóÝøóäóåõ áóÇ íóÍúäóËõ ÅáøóÇ Ãóäú íóäúæöíó ÈöÇáúßõÓúæóÉö ÇáÓøóÊúÑó
æóÅöäú ÞóÇáó: Åäú ÛóÓøóáúÊõß ÝóÚóÈúÏöí ÍõÑøñ ÝóÛóÓøóáóåõ ÈóÚúÏó ãóæúÊöåö
ÍóäöËó æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõåõ ÃóæøóáðÇ íóÏúÎõáõ Úóáóíúåö ÝóÝóÚóáó
Ðóáößó ÈóÚúÏó ãóæúÊöåö áóÇ íóÍúäóËõ
Þóæúáõåõ (æóÅöÐóÇ ÇÓúÊóÍúáóÝó ÇáúæóÇáöí ÑóÌõáðÇ áöíõÚúáöãóåõ Èößõáøö
ÏóÇÚöÑò ÎóÈöíËò ÏóÎóáó ÇáúÈóáóÏó Ýóåõæó Úóáóì ÍóÇáö æöáóÇíóÊöåö
ÎóÇÕøóÉð) áöÃóäøó ÇáúãóÞúÕõæÏó ãöäúåõ ÏóÝúÚõ ÔóÑøöåö ÈöÒóÌúÑöåö ÝóáóÇ
íõÝöíÏõ ÝóÇÆöÏóÊõåõ ÈóÚúÏó æöáóÇíóÊöåö æóÇáÒøóæóÇáõ ÈöÇáúãóæúÊö æóßóÐóÇ
ÈöÇáúÚóÒúáö Ýöí ÙóÇåöÑö ÇáÑøöæóÇíóÉö ÝóÅöäú ÚõÒöáó Ëõãøó ÚóÇÏó æóÇáöíðÇ
áóãú ÊóÚõÏú Çáúíóãöíäõ æóÊóÈúÞóì Çáúíóãöíäõ ãóÇ áóãú íóãõÊú ÇáúæóÇáöí
Ãóæú íõÚúÒóáõ æóÕõæÑóÊõåõ ÇÓúÊóÍúáóÝó ÑóÌõáðÇ áóíóÑúÝóÚóäøó Åáóíúåö
ßõáøó ãóäú Úóáöãó Èöåö ãöäú ÝóÇÓöÞò Ãóæú ÓóÇÑöÞò Ýöí ãóÍóáøóÊöåö Ýóáóãú
íóÚúáóãú ÔóíúÆðÇ ãöäú Ðóáößó ÍóÊøóì ÚõÒöáó ÇáúÚóÇãöáõ ãöäú Úóãóáöåö
Ëõãøó Úóáöãó ÝóáóíúÓó Úóáóíúåö Ãóäú íóÑúÝóÚóåõ æóÞóÏú ÎóÑóÌó ãöäú
íóãöíäöåö. æóÈóØóáóÊú Úóäúåõ Çáúíóãöíäõ ÝóÅöäú ÚóÇÏó ÇáúÚóÇãöáõ ÈóÚúÏó
ÚóÒúáöåö áóãú íóßõäú Úóáóíúåö ÃóíúÖðÇ Ãóäú íóÑúÝóÚóåõ Åáóíúåö æóÞóÏú
ÈóØóáóÊú Èöíóãöíäöåö ÇáÏøóÇÚöÑõ ÈöÇáúÚóíúäö ÇáúãõåúãóáóÉö ÇáúÝóÇÌöÑõ
ÇáúÎóÈöíËõ
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÑúßóÈõ ÏóÇÈøóÉó ÝõáóÇäò ÝóÑóßöÈó ÏóÇÈøóÉó
ÚóÈúÏöåö áóãú íóÍúäóËú) ÇáúãõÑóÇÏõ ÚóÈúÏõåõ ÇáúãóÃúÐõæäõ ÓóæóÇÁñ ßóÇäó
ãóÏúíõæäðÇ Ãóãú áóÇ æóåõæó ÞóæúáõåõãóÇ.
æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ: áöÃóäøó ÇáÏøóÇÈøóÉó ãöáúßõ Çáúãóæúáóì æóÅöäú
ÃõÖöíÝóÊú Åáóì ÇáúÚóÈúÏö áöÃóäøó ÇáúÚóÈúÏó æóãóÇ Ýöí íóÏöåö áöãóæúáóÇåõ
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÏúÎõáõ åóÐöåö ÇáÏøóÇÑó ÝóæóÞóÝó Úóáóì
ÓóØúÍöåóÇ Ãóæú ÏóÎóáó ÏöåúáöíÒóåóÇ ÍóäöËó) áöÃóäøó ÓóØúÍóåóÇ ãöäúåóÇ
ÃóáóÇ ÊóÑóì Ãóäøó ÇáúãõÚúÊóßöÝó áóÇ íóÝúÓõÏõ ÇÚúÊößóÇÝõåõ ÈöÕõÚõæÏöåö
Åáóì ÓóØúÍö ÇáúãóÓúÌöÏö æóßóÐóÇ ÇáÏøöåúáöíÒõ ãöäú ÇáÏøóÇÑö áöÃóäøó
ÇáÏøóÇÑó ãóÇ ÇÔúÊóãóáóÊú Úóáóíúåö ÇáÏøóÇÆöÑóÉõ æóÞöíáó: Ýöí ÚõÑúÝöäóÇ
áóÇ íóÍúäóËõ ÈöÇáÕøõÚõæÏö Åáóì ÇáÓøóØúÍö ßóÐóÇ Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö Þóæúáõåõ
(ÝóÅöäú æóÞóÝó Úóáóì ØóÇÞö ÇáúÈóÇÈö ÈöÍóíúËõ ÅÐóÇ ÛõáöÞó ÇáúÈóÇÈõ ßóÇäó
ÎóÇÑöÌðÇ áóãú íóÍúäóËú) æóÅöäú ßóÇäó ÏóÇÎöáó ÇáúÈóÇÈö ÅÐóÇ ÛõáöÞó ÍóäöËó
æóÅöäú ÃóÏúÎóáó ÅÍúÏóì ÑöÌúáóíúåö æóáóãú íõÏúÎöáú ÇáúÃõÎúÑóì Åäú ßóÇäóÊú
ÇáÏøóÇÑõ ãõäúåóÈöØóÉð ÍóäöËó æóÅöäú ßóÇäóÊú ãõÓúÊóæöíóÉð áóÇ íóÍúäóËõ
æóÝöí ÇáúßóÑúÎöíøö áóÇ íóÍúäóËõ ÓóæóÇÁñ ßóÇäóÊú ãõäúåóÈöØóÉð Ãóæú
ãõÓúÊóæöíóÉð æóåõæó ÇáÕøóÍöíÍõ æóÅöäú ÃóÏúÎóáó ÑóÃúÓóåõ æóáóãú íõÏúÎöáú
ÞóÏóãóíúåö Ãóæú ÊóäóÇæóáó ãöäúåóÇ ÔóíúÆðÇ ÈöíóÏöåö áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó
åóÐóÇ áóíúÓó ÈöÏõÎõæáò ÃóáóÇ ÊóÑóì Ãóäøó ÇáÓøóÇÑöÞó áóæú ÝóÚóáóåõ áóãú
íõÞúØóÚú
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÇáÔøöæóÇÁó Ýóåõæó Úóáóì ÇááøóÍúãö
Ïõæäó ÇáúÈóÇÐöäúÌóÇäö æóÇáúÌóÒóÑö) áöÃóäøó ÇáÔøöæóÇÁó íõÑóÇÏõ Èöåö
(2/203)
ÇááøóÍúãõ ÍóÊøóì áóæú Ãóßóáó ÓóãóßðÇ
ãóÔúæöíøðÇ áóÇ íóÍúäóËõ ÝóÅöäú äóæóì ßõáøó ãóÇ íõÔúæóì ãöäú ÈóíúÖò Ãóæú
ÛóíúÑöåö Ýóåõæó Úóáóì ãóÇ äóæóì áöÃóäøóåõ ÔóÏøóÏó Úóáóì äóÝúÓöåö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÇáØøóÈöíÎó Ýóåõæó Úóáóì ãóÇ
íõØúÈóÎõ ãöäú ÇááøóÍúãö) ÇÚúÊöÈóÇÑðÇ áöáúÚõÑúÝö ÝóÅöäú Ãóßóáó ÓóãóßðÇ
ãóØúÈõæÎðÇ áóãú íóÍúäóËú æóÅöäú Ãóßóáó áóÍúãðÇ ãóÞúáöíøðÇ áóÇ ãóÑóÞó
Ýöíåö áóãú íóÍúäóËú ÝóÅöäú ØóÈóÎó áóÍúãðÇ áóåõ ãóÑóÞñ æóÃóßóáó ãöäú
ãóÑóÞöåö ÍóäöËó áöÃóäøó ÇáúãóÑóÞó Ýöíåö ÃóÌúÒóÇÁõ ÇááøóÍúãö.
æóÝöí ÇáúíóäóÇÈöíÚö ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ãöäú åóÐóÇ ÇááøóÍúãö
ÔóíúÆðÇ ÝóÃóßóáó ãöäú ãóÑóÞöåö áóãú íóÍúäóËú ÅáøóÇ Ãóäú íóäúæöíó
ÇáúãóÑóÞó æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÇáØøóÈöíÎó ÝóÃóßóáó ÔóÍúãðÇ
ãóØúÈõæÎðÇ ÍóäöËó ÝóÅöäú ØóÈóÎó ÚóÏóÓðÇ ÈöæóÏóßò Ãóæú ÈöÔóÍúãò Ãóæú
ÃóáúíóÉò Ýóåõæó ØóÈöíÎñ æóÅöäú ØóÈóÎóåõ ÈöÓóãúäò Ãóæú ÒóíúÊò áóãú íóßõäú
ØóÈöíÎðÇ æóáóÇ íóßõæäõ ÇáúÃõÑúÒõ ØóÈöíÎðÇ
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÇáÑøõÁõæÓó Ýóíóãöíäõåõ Úóáóì ãóÇ
íõßúÈóÓõ Ýöí ÇáÊøóäóÇäöíÑö æóíõÈóÇÚ Ýöí ÇáúãöÕúÑö) ÇáúßóÈúÓõ åõæó
ÇáÖøóãøõ æóßóÇäó Þóæúáõ ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó ÇáúÃóæøóáõ Úóáóì ÑõÁõæÓö
ÇáúÅöÈöá æóÇáúÈóÞóÑö æóÇáúÛóäóãö ÎóÇÕøóÉð Ëõãøó ÑóÌóÚó Úóäú ÑõÁõæÓö
ÇáúÅöÈöáö æóÌóÚóáóåóÇ Úóáóì ÑõÁõæÓö ÇáúÈóÞóÑö æóÇáúÛóäóãö ÎóÇÕøóÉð.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó æóãõÍóãøóÏñ åöíó Úóáóì ÑõÁõæÓö ÇáúÛóäóãö ÎóÇÕøóÉð
æóÝöí ÇáúÎõÌóäúÏöíøö ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÔúÊóÑöí ÑóÃúÓðÇ Ýóåõæó ÚöäúÏó
ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó Úóáóì ÑõÁõæÓö ÇáúÈóÞóÑö æóÇáúÛóäóãö æóÚöäúÏóåõãóÇ Úóáóì
ÑõÁõæÓö ÇáúÛóäóãö áóÇ ÛóíúÑõ æóáóÇ íóÞóÚõ Úóáóì ÑõÁõæÓö ÇáúÅöÈöáö
ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö æóåóÐóÇ Ýöí ÇáÔøöÑóÇÁö ÃóãøóÇ Ýöí ÇáúÃóßúáö íóÞóÚõ Úóáóì
Çáúßõáøö æóáóÇ íóÏúÎõáõ Ýöí Çáúíóãöíäö ÑõÁõæÓõ ÇáúÌóÑóÇÏö æóÇáÓøóãóßö
æóÇáúÚóÕóÇÝöíÑö ÅÌúãóÇÚðÇ áóÇ Ýöí ÇáúÃóßúáö æóáóÇ Ýöí ÇáÔøöÑóÇÁö æóßóÐóÇ
ÑõÁõæÓõ ÇáúÅöÈöáö áóÇ ÊóÏúÎõáõ ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ
ÈóíúÖðÇ æóáóÇ äöíøóÉó áóåõ Ýóåõæó Úóáóì ÈóíúÖö ÇáØøóíúÑö ßõáøöåö
ÇáúÅöæóÒøö æóÇáÏøóÌóÇÌö æóÛóíúÑöåö æóáóÇ íóÍúäóËõ Ýöí ÈóíúÖö ÇáÓøóãóßö
ÅáøóÇ Ãóäú íóäúæöíóåõ
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÎõÈúÒðÇ Ýóíóãöíäõåõ Úóáóì ãóÇ
íóÚúÊóÇÏõ Ãóåúáõ ÇáúãöÕúÑö Ãóßúáóåõ ÎõÈúÒðÇ) ãöËúáõ ÇáúÍöäúØóÉö
æóÇáÔøóÚöíÑö æóÇáÐøõÑóÉö æóÇáÏøóÎóäö æóßõáøö ãóÇ íõÎúÈóÒõ ÚóÇÏóÉð Ýöí
ÇáúÈöáóÇÏö Þóæúáõåõ (ÝóÅöäú Ãóßóáó ÇáúÞóØóÇÆöÝó Ãóæú ÎõÈúÒó ÇáúÃõÑúÒö
ÈöÇáúÚöÑóÇÞö áóãú íóÍúäóËú) áöÃóäøóåõ ÛóíúÑõ ãõÚúÊóÇÏò ÚöäúÏóåõãú æóÅöäú
Ãóßóáóåõ Ýöí ØóÈóÑöÓúÊóÇäó Ãóæú Ýöí ÈóáóÏò ÚóÇÏóÊõåõãú íóÃúßõáõæäó
ÇáúÃõÑúÒó ÎõÈúÒðÇ ÍóäöËó
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÈöíÚõ æóáóÇ íóÔúÊóÑöí æóáóÇ íõÄóÌøöÑõ
Ýóæóßøóáó ãóäú ÝóÚóáó Ðóáößó áóãú íóÍúäóËú) ÅáøóÇ Ãóäú íóäúæöíó Ðóáößó
áöÃóäøó ÍõÞõæÞó åóÐöåö ÇáúÃóÔúíóÇÁö ÊóÑúÌöÚõ Åáóì ÇáúÚóÇÞöÏö Ïõæäó
ÇáúÂãöÑö ÝóÃóãøóÇ ÅÐóÇ äóæóì Ðóáößó ÍóäöËó áöÃóäøóåõ ÔóÏøóÏó Úóáóì
äóÝúÓöåö æóÅöäú ßóÇäó Çáúæóßöíáõ åõæó ÇáúÍóÇáöÝõ áöÃóäøóåõ ÇáúÊóÒóãó
ÍõÞõæÞó åóÐóÇ ÇáúÚóÞúÏö æóÅöäú ßóÇäó ÇáúÍóÇáöÝõ ãöãøóäú ÌóÑóÊú ÚóÇÏóÊõåõ
Ãóäú áóÇ íóÊóæóáøóì Ðóáößó ÈöäóÝúÓöåö ãöËúáõ ÇáÓøõáúØóÇäö æóäóÍúæöåö
ÝóÃóãóÑó ÛóíúÑóåõ Ãóäú íóÝúÚóáó Ðóáößó ÍóäöËó áöÃóäøó íóãöíäóåõ Úóáóì
ÇáúÂãöÑö Èöåö ÝóÅöäú äóæóì Ãóäú áóÇ íóÊóæóáøóÇåõ ÈöäóÝúÓöåö Ïöíäó Ýöí
ÇáúÞóÖóÇÁö áöÃóäøóåõ äóæóì ÍóÞöíÞóÉó ßóáóÇãöåö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÊóÒóæøóÌõ Ãóæú áóÇ íõØóáøöÞõ Ãóæú áóÇ
íõÚúÊöÞõ Ýóæóßøóáó ãóäú ÝóÚóáó Ðóáößó ÍóäöËó) æóßóÐóÇ ÇáúÎõáúÚõ
æóÇáúßöÊóÇÈóÉõ æóÇáÕøõáúÍõ ãöäú Ïóãö ÇáúÚóãúÏö æóÇáúåöÈóÉö æóÇáÕøóÏóÞóÉö
æóÇáúßöÓúæóÉö æóÇáäøóÝóÞóÉö áöÃóäøó Çáúæóßöíáó Ýöí åóÐöåö ÇáúÃóÔúíóÇÁö
ÓóÝöíÑñ æóãõÚóÈøöÑñ æóáöåóÐóÇ áóÇ íõÖöíÝõåõ Åáóì äóÝúÓöåö áóÇ íóÞõæáõ:
ÊóÒóæøóÌúÊ æóÅöäøóãóÇ íóÞõæáõ: ÒóæøóÌúÊ ÝõáóÇäðÇ æóØóáøóÞúÊ ÇãúÑóÃóÉó
ÝõáóÇäò æóÍõÞõæÞõ ÇáúÚóÞúÏö ÑóÇÌöÚóÉñ Åáóì ÇáúÂãöÑö áóÇ Åáóíúåö ÝóÅöäú
ÞóÇáó ÇáúÂãöÑõ äóæóíúÊ Ãóäú Âáöí Ðóáößó ÈöäóÝúÓöí áóÇ íõÏóíøóäõ Ýöí
ÇáúÞóÖóÇÁö æóíõÏóíøóäõ ÝöíãóÇ Èóíúäóåõ æóÈóíúäó Çááøóåö ÊóÚóÇáóì æóáóæú
ÍóáóÝó áóÇ íóÖúÑöÈõ ÚóÈúÏóåõ ÃóæøóáðÇ íóÐúÈóÍõ ÔóÇÊóå ÝóÃóãóÑó ÅäúÓóÇäðÇ
ÝóÝóÚóáó Ðóáößó ÍóäöËó æóÅöäú ÞóÇáó: äóæóíúÊ Ãóäú Ãóáöíóåõ ÈöäóÝúÓöí
Ïöíäó Ýöí ÇáúÞóÖóÇÁö.
æóÝöí ÇáúåöÏóÇíóÉö ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÖúÑöÈõ æóáóÏóåõ ÝóÃóãóÑó ÅäúÓóÇäðÇ
ÝóÖóÑóÈóåõ áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó ãóäúÝóÚóÉó ÖóÑúÈö ÇáúæóáóÏö ÚóÇÆöÏóÉñ
Åáóì ÇáúæóáóÏö æóåõæó ÇáÊøóÃúÏöíÈõ æóÇáÊøóËúÞöíÝõ Ýóáóãú íõäúÓóÈú
ÝöÚúáõåõ Åáóì ÇáúÂãöÑö ÈöÎöáóÇÝö ÇáúÃóãúÑö ÈöÖóÑúÈö ÇáúÚóÈúÏö áöÃóäøó
ãóäúÝóÚóÊóåõ ÇáöÇÆúÊöãóÇÑõ ÈöÃóãúÑöåö ÝóíõÖóÇÝõ ÇáúÝöÚúáõ Åáóíúåö æóÅöäú
ÍóáóÝó áóÇ íõÒóæøöÌõ ÇÈúäóÊóåõ ÇáÕøóÛöíÑóÉó ÝóÃóãóÑó ÑóÌõáðÇ
íõÒóæøöÌõåóÇ Ãóæú ÒóæøóÌóåóÇ ÑóÌõáñ ÈöÛóíúÑö ÃóãúÑöåö ÝóÃóÌóÇÒó
ÝóÅöäøóåõ íóÍúäóËõ áöÃóäøó ÍõÞõæÞó ÇáúÚóÞúÏö ÈöÇáúÚóÇÞöÏö ÝóÊóÚóáøóÞóÊú
ÈöÇáúãõÌöíÒö æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íõÄóÎøöÑõ Úóäú ÝõáóÇäò ÍóÞøóåõ ÔóåúÑðÇ
Ýóáóãú íõÄóÎøöÑúåõ ÔóåúÑðÇ Èóáú ÓóßóÊó Úóäú ÊóÞóÇÖöíåö ÍóÊøóì ãóÖóì
ÇáÔøóåúÑõ áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó ÇáÊøóÃúÎöíÑó åõæó ÇáÊøóÃúÌöíáõ æóÊóÑúßõ
ÇáÊøóÞóÇÖöí áóíúÓó ÈöÊóÃúÌöíáò.
æóáóæú Ãóäøó ÇãúÑóÃóÉð ÈößúÑðÇ ÍóáóÝóÊú Ãóäú ÊóÃúÐóäó Ýöí ÊóÒúæöíÌöåóÇ
æóåöíó ÈößúÑñ ÝóÒóæøóÌóåóÇ ÃóÈõæåóÇ ÝóÓóßóÊóÊú ÝóÅöäøóåóÇ
(2/204)
áóÇ ÊóÍúäóËõ æóÇáäøößóÇÍõ áóÇÒöãñ áóåóÇ
áöÃóäøó ÇáÓøõßõæÊó áóíúÓó ÈöÅöÐúäò æóÅöäøóãóÇ Þöíóã ãóÞóÇãó ÇáúÅöÐúäö
ÈöÇáÓøõäøóÉö æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóåóÈõ áóåõ ÔóíúÆðÇ Ãóæú áóÇ íóÊóÕóÏøóÞõ
Úóáóíúåö ÝóæóåóÈó áóåõ Ãóæú ÊóÕóÏøóÞó Úóáóíúåö Ýóáóãú íóÞúÈóáú ÍóäöËó
æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íõÚöíÑ Ëõãøó ÞóÇáó: ÃóÚóÑúÊõß ÍóäöËó ÓóæóÇÁñ
ÞóÈöáó Ãóãú áóÇ áöÃóäøó Çáúãöáúßó åõäóÇ ãöäú ÌóÇäöÈò æóÇÍöÏò áóÇ ãöäú
ÌóÇäöÈóíúäö ÈöÎöáóÇÝö ãóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÈöíÚõ Ãóæú áóÇ íõÄóÌøöÑõ
Ãóæú áóÇ íõßóÇÊöÈõ ÝóÝóÚóáó ÝóÅöäøóåõ áóÇ íóÍúäóËõ ÍóÊøóì íóÞúÈóáó
ÇáúÂÎóÑõ áöÃóäøó ÇáúãóÞúÕõæÏó ÈöÐóáößó ÍõÕõæáõ ÇáúÚöæóÖóíúäö æóÐóáößó
áóÇ íóßõæäõ ÅáøóÇ ÈöÇáúÅöíÌóÇÈö æóÇáúÞóÈõæáö æóÅöäú ÈóÇÚó ÈóíúÚðÇ Ýöíåö
ÎöíóÇÑñ áöáúÈóÇÆöÚö Ãóæú áöáúãõÔúÊóÑöí ÍóäöËó ÚöäúÏó ãõÍóãøóÏò áöæõÌõæÈö
ÇáÔøóÑúØö æóåõæó ÇáúÈóíúÚõ æóáóãú íóÍúäóËú ÚöäúÏó ÃóÈöí íõæÓõÝó æóÃóãøóÇ
ÇáúÞöÑóÇÖõ ÝóÝöíåö ÑöæóÇíóÊóÇäö Úóäú ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó Ýöí ÑöæóÇíóÉò
ßóÇáúÈóíúÚö æóÝöí ÑöæóÇíóÉò ßóÇáúåöÈóÉö æóÇáØøóÍóÇæöíøõ ÌóÚóáóåõ
ßóÇáúÈóíúÚö æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÊóÒóæøóÌõ æóáóÇ íõÕóáøöí Ýóåõæó Úóáóì
ÇáÕøóÍöíÍö ãöäú Ðóáößó Ïõæäó ÇáúÝóÇÓöÏö áöÃóäøó ÇáäøößóÇÍó áóÇ íõãúáóßõ
ÈöÝóÇÓöÏöåö ÈöÎöáóÇÝö ÇáúÈóíúÚö áöÃóäøó ÇáúÛóÑóÖó ãöäúåõ Çáúãöáúßõ
æóåõæó íóÞóÚõ ÈöÝóÇÓöÏöåö æóßóÐóÇ ÇáÕøóáóÇÉõ ÇáúÛóÑóÖõ ãöäúåóÇ
ÇáÊøóÞóÑøõÈõ Åáóì Çááøóåö ÊóÚóÇáóì æóÐóáößó áóÇ íõæÌóÏõ ÈöÇáúÝóÇÓöÏö
æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íõÕóáøöí ÝóßóÈøóÑó æóÏóÎóáó Ýöí ÇáÕøóáóÇÉö áóãú
íóÍúäóËú ÍóÊøóì íóÑúßóÚó æóíóÓúÌõÏó æóÅöäú ÞóÇáó æóÇóááøóåö áóÇ ÃõÕóáøöí
ÕóáóÇÉð áóãú íóÍúäóËú ÍóÊøóì íõÕóáøöíó ÑóßúÚóÊóíúäö æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ
íõÕóáøöí ÕóáóÇÉð ÝóÕóáøóì ÕóáóÇÉó ÇáúÌöäóÇÒóÉö áóÇ íóÍúäóËõ æóáóæú
ÍóáóÝó áóÇ íõÕóáøöí ÇáÙøõåúÑó áóãú íóÍúäóËú ÍóÊøóì íóÊóÔóåøóÏó Ýöí
ÇáÑøóÇÈöÚóÉö æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÕõæãõ ÝóÃóÕúÈóÍó äóÇæöíðÇ áöáÕøóæúãö
æóÕóÇãó ÓóÇÚóÉð Ëõãøó ÃóÝúØóÑó ÍóäöËó æóÃóäú ÞóÇáó: áóÇ ÃóÕõæãõ ÕóæúãðÇ
áóãú íóÍúäóËú ÍóÊøóì íóÕõæãó íóæúãðÇ ßóÇãöáðÇ
: Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÌúáöÓõ Úóáóì ÇáúÃóÑúÖö ÝóÌóáóÓó Úóáóì
ÈöÓóÇØò Ãóæú ÍóÕöíÑò áóãú íóÍúäóËú) áöÃóäøóåõ áóÇ íõÓóãøóì ÌóÇáöÓðÇ
Úóáóì ÇáúÃóÑúÖö ÈöÎöáóÇÝö ãóÇ ÅÐóÇ ÍóÇáó Èóíúäóåõ æóÈóíúäóåóÇ áöÈóÇÓõåõ
áöÃóäøóåõ ÊóÈóÚñ áóåõ ÝóáóÇ íõÚúÊóÈóÑõ ÍóÇÆöáðÇ æóáöÃóäøó ÇáúÌóÇáöÓó
Úóáóì ÇáúÃóÑúÖö åõæó ãóäú ÈóÇÔóÑóåóÇ æóáóãú íóÍõáú Èóíúäóåõ æóÈóíúäóåóÇ
ÍóÇÆöáñ ãõäúÝóÕöáñ Úóäúåõ Þóæúáõåõ (æóãóäú) (ÍóáóÝó áóÇ íóÌúáöÓõ Úóáóì
ÓóÑöíÑò) Ãóíú Úóáóì åóÐóÇ ÇáÓøóÑöíÑö (ÝóÌóáóÓó Úóáóì ÓóÑöíÑò ÝóæúÞóåõ
ÈöÓóÇØñ) Ãóæú ÍóÕöíÑñ (ÍóäöËó) áöÃóäøóåõ íõÚóÏøõ ÌóÇáöÓðÇ Úóáóíúåö
æóãóÚúäóì Þóæúáöåö Úóáóì ÓóÑöíÑò Ãóíú Úóáóì åóÐóÇ ÇáÓøóÑöíÑö æóáöåóÐóÇ
ÞóÇáó ÈóÚúÏó Ðóáößó ÝóÌóÚóáó ÝóæúÞóåõ ÓóÑöíÑðÇ ÂÎóÑó áóÇ íõÊóÕóæøóÑõ
ÂÎóÑõ ãöäú ÛóíúÑö Ãóäú íóÓúÈöÞóåõ ãöËúáõåõ Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÌóÚóáó
ÝóæúÞóåõ ÓóÑöíÑðÇ ÂÎóÑó ÝóÌóáóÓó Úóáóíúåö áóãú íóÍúäóËú) åóÐóÇ ÅÐóÇ
ßóÇäóÊú íóãöíäõåõ Úóáóì ÓóÑöíÑò ãõÚóÑøóÝò ÈöÃóäú ÞóÇáó Úóáóì åóÐóÇ
ÇáÓøóÑöíÑö áóÇ íóÍúäóËõ áöÃóäøóåõ áóãú íóÞúÚõÏú Úóáóì åóÐóÇ ÇáÓøóÑöíÑö
ÇáúãóÍúáõæÝö Úóáóíúåö æóÅöäøóãóÇ ÞóÚóÏó Úóáóì ÛóíúÑöåö ÝóáóÇ íóÍúäóËõ
ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ßóÇäóÊú íóãöíäõåõ Úóáóì ÓóÑöíÑò ãõäóßøóÑò ÝóÅöäøóåõ íóÍúäóËõ
æóÚóáóì åóÐóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóäóÇãõ Úóáóì åóÐóÇ ÇáÓøóØúÍö ÝóÈóäóì
Úóáóíúåö ÓóØúÍðÇ ÂÎóÑó ÝóÌóáóÓó Úóáóì ÇáËøóÇäöí áóÇ íóÍúäóËõ áöãóÇ
ÈóíøóäøóÇ æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÌúáöÓõ Åáóì åóÐóÇ ÇáúÍóÇÆöØö ÝóåõÏöãó
Ëõãøó Èóäóì ÈöäóÞúÖöåö áóãú íóÍúäóËú ÈöÇáúÌõáõæÓö Åáóíúåö áöÃóäøóåõ
áóãøóÇ ÇäúåóÏóãó ÒóÇáó ÇáöÇÓúãõ Úóäúåõ æóåóÐóÇ ÍóÇÆöØñ ÂÎóÑõ áóãú
íóÍúáöÝú Úóáóíúåö æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóßúÊõÈõ ÈöåóÐóÇ ÇáúÞóáóãö
ÝóßóÓóÑóåõ ãöäú ÇáúãóæúÖöÚö ÇáøóÐöí ÈóÑóÇåõ Ëõãøó ÈóÑóÇåõ ËóÇäöíðÇ áóãú
íóÍúäóËú ÅÐóÇ ßóÊóÈó Èöåö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóäóÇãõ Úóáóì ÝöÑóÇÔò ÝóäóÇãó Úóáóíúåö
æóÝóæúÞóåõ ÞöÑóÇãñ ÍóäöËó) áöÃóäøóåõ ÊóÈóÚñ áöáúÝöÑóÇÔö ÝóíõÚóÏøõ
äóÇÆöãðÇ Úóáóíúåö æóÇáúÞöÑóÇãõ ÇáúãóÌúáöÓõ Þóæúáõåõ (ÝóÅöäú ÌóÚóáó
ÝóæúÞóåõ ÝöÑóÇÔðÇ ÂÎóÑó áóãú íóÍúäóËú) åóÐóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÌúáöÓõ
Úóáóì åóÐóÇ ÇáúÝöÑóÇÔö æóÅöäøóãóÇ áóÇ íóÍúäóËõ áöÃóäøó ãöËúáó ÇáÔøóíúÁö
áóÇ íóßõæäõ ÊóÈóÚðÇ áóåõ æóåóÐóÇ Þóæúáõ ãõÍóãøóÏò æóåõæó ÇáÕøóÍöíÍõ
æóÚóäú ÃóÈöí íõæÓõÝó íóÍúäóËõ áöÃóäøó Ðóáößó íõÝúÚóáõ áöÒöíóÇÏóÉö
ÇáÊøóæúØöÆóÉö ÝóÕóÇÑó äóÇÆöãðÇ Úóáóì ÇáúÝöÑóÇÔö ÇáúãóÍúáõæÝö Úóáóíúåö
ßóãóÇ áóæú ÍóáóÝó áóÇ íóáúÈóÓõ åóÐóÇ ÇáúÞóãöíÕó ÝóáóÈöÓóåõ ÝóæúÞó
ÞóãöíÕò ÂÎóÑó Ãóäøóåõ íóÍúäóËõ áöÐóáößó ßóÐóÇ åóÐóÇ
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó íóãöíäðÇ æóÞóÇáó: Åäú ÔóÇÁó Çááøóåõ ãõÊøóÕöáðÇ
Èöíóãöíäöåö ÝóáóÇ ÍöäúËó Úóáóíúåö) ÓóæóÇÁñ ßóÇäó ÇáöÇÓúÊöËúäóÇÁõ
ãõÞóÏøóãðÇ Ãóæú ãõÄóÎøóÑðÇ ÈóÚúÏó Ãóäú íóßõæäó ãóæúÕõæáðÇ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ
ÞóÇáó ÅÐóÇ ÔóÇÁó Çááøóåõ Ãóæú ÅáøóÇ Ãóäú íóÔóÇÁó Çááøóåõ Ãóæú ÈöÞóÖóÇÁö
Çááøóåö Ãóæú ÈöÞõÏúÑóÉö Çááøóåö Ãóæú ÈöãóÇ ÃóÍóÈøó Çááøóåõ Ãóæú ÃóÑóÇÏó
Çááøóåõ Ãóæú Åäú ÃóÚóÇäóäöí Çááøóåõ Ãóæú ÈöãóÚõæäóÉö Çááøóåö íõÑöíÏõ
ÇáöÇÓúÊöËúäóÇÁó Ýóåõæó ãõÓúÊóËúäò ÝöíãóÇ Èóíúäóåõ æóÈóíúäó Çááøóåö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóíóÃúÊöíóäå Åäú ÇÓúÊóØóÇÚó Ýóåõæó Úóáóì
ÇÓúÊöØóÇÚóÉö ÇáÕøöÍøóÉö Ïõæäó ÇáúÞõÏúÑóÉö) íóÚúäöí ÇÓúÊöØóÇÚóÉó ÇáúÍóÇáö
æóãóÚúäóÇåõ ÅÐóÇ áóãú íóãúÑóÖú Ãóæú íóÌöÆú ÃóãúÑñ íóãúäóÚõåõ ãöäú
ÅÊúíóÇäöåö Ýóáóãú íóÃúÊöåö ÍóäöËó ÝóÅöäú äóæóì ÇÓúÊöØóÇÚóÉó ÇáúÞóÖóÇÁö
ãöäú ÞöÈóáö Çááøóåö ÊóÚóÇáóì Ïöíäó ÝöíãóÇ Èóíúäóåõ æóÈóíúäó Çááøóåö
ÊóÚóÇáóì æóáóÇ íõÏóíøóäõ Ýöí ÇáúÞóÖóÇÁö æóÞöíáó: íõÏóíøóäõ Ýöí
ÇáúÞóÖóÇÁö ÃóíúÖðÇ áöÃóäøóåõ äóæóì ÍóÞöíÞóÉó ßóáóÇãöåö æóíóßúÝöíåö Ýöí
ÇáúÅöÊúíóÇäö Ãóäú íóÕöáó Åáóì ãóäúÒöáöåö
(2/205)
áóÞöíóåõ Ãóãú áóÇ æóßóÐóÇ ÚöíóÇÏóÉõ
ÇáúãóÑöíÖö ÅÐóÇ ÍóáóÝó ÈöÃóäú íóÚõæÏóåõ ÝóÚóÇÏóåõ æóáóãú íõÄúÐöäú áóåõ
ÈóÑøó Ýöí íóãöíäöåö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõ ÝõáóÇäðÇ ÍöíäðÇ Ãóæú ÒóãóÇäðÇ Ãóæú
ÇáúÍöíäó Ãóæú ÇáÒøóãóÇäó Ýóåõæó Úóáóì ÓöÊøóÉö ÃóÔúåõÑò) åóÐóÇ ÅÐóÇ áóãú
íóßõäú áóåõ äöíøóÉñ ÃóãøóÇ ÅÐóÇ äóæóì ÔóíúÆðÇ Ýóåõæó Úóáóì ãóÇ äóæóì
æóÅöäú ÞóÇáó: ÏóåúÑðÇ Ãóæú ÇáÏøóåúÑó ÞóÇáó ÃóÈõæ ÍóäöíÝóÉó: Åäú ßóÇäó
áóåõ äöíøóÉõ Ýóåõæó Úóáóì ãóÇ äóæóì æóÅöäú áóãú íóßõäú áóåõ äöíøóÉñ
ÝóãóÇ ÃóÏúÑöí ãóÇ ÇáÏøóåúÑõ æóÚöäúÏóåõãóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó: ÏóåúÑðÇ Ýóåõæó
Úóáóì ÓöÊøóÉö ÃóÔúåõÑò æóÅöäú ÞóÇáó: ÇáÏøóåúÑó Ýóåõæó Úóáóì ÇáúÃóÈóÏö
æóãöäú ÃóÕúÍóÇÈöäóÇ ãóäú ÞóÇáó: áóÇ ÎöáóÇÝó Ýöí ÇáÏøóåúÑö Ãóäøóåõ
ÇáúÃóÈóÏõ æóåõæó ÇáÕøóÍöíÍõ ÃóãøóÇ ÇáúÍöíäõ æóÇáÒøóãóÇäõ ÝóÊóÇÑóÉð
íóßõæäóÇäö áöÃóÞóáøö ÇáúÃóæúÞóÇÊö ßóÞóæúáöåö ÊóÚóÇáóì {ÝóÓõÈúÍóÇäó
Çááøóåö Íöíäó ÊõãúÓõæäó æóÍöíäó ÊõÕúÈöÍõæäó} [ÇáÑæã: 17] æóÃóÑóÇÏó Èöåö
ÕóáóÇÉó ÇáúÚóÕúÑö æóÕóáóÇÉó ÇáÕøõÈúÍö æóáóÇ íóÌõæÒõ Ãóäú íóßõæäó Ðóáößó
ãõÑóÇÏó ÇáúÍóÇáöÝö ÅÐú áóæú ÃóÑóÇÏóåõ áóÇãúÊóäóÚó ãöäú ßóáóÇãöåö
ÈöÛóíúÑö íóãöíäò æóÊóÇÑóÉð íóÞóÚõ Úóáóì ÃóÑúÈóÚöíäó ÓóäóÉð ÞóÇáó Çááøóåõ
ÊóÚóÇáóì {åóáú ÃóÊóì Úóáóì ÇáÅöäúÓóÇäö Íöíäñ ãöäó ÇáÏøóåúÑö} [ÇáÅäÓÇä:
1] íóÚúäöí ÃóÑúÈóÚöíäó ÓóäóÉð æóáóÇ íóÌõæÒõ Ãóäú íóßõæäó Ðóáößó ãõÑóÇÏó
ÇáúÍóÇáöÝö ÃóíúÖðÇ ÅÐú áóæú ÃóÑóÇÏóåõ áóÞóÇáó ÃóÈóÏðÇ æóÊóÇÑóÉð íóÞóÚõ
Úóáóì ÓöÊøóÉö ÃóÔúåõÑò ÞóÇáó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì Ýöí ÇáäøóÎúáóÉö {ÊõÄúÊöí
ÃõßõáóåóÇ ßõáøó Íöíäò} [ÅÈÑÇåíã: 25] Ãóíú ßõáøó ÓöÊøóÉö ÃóÔúåõÑò áöÃóäøó
ãöäú æóÞúÊö ÇäúÞöØóÇÚö ÇáÑøõØóÈö Åáóì æóÞúÊö ÎõÑõæÌö ÇáØøóáúÚö ÓöÊøóÉó
ÃóÔúåõÑò æóåóÐóÇ ÃóæúÓóØõ ãóÇ Þöíáó: Ýöí ÇáúÍöíäö ÝóßóÇäó Ãóæúáóì ÞóÇáó
- Úóáóíúåö ÇáÓøóáóÇãõ - «ÎóíúÑõ ÇáúÃõãõæÑö ÃóæúÓóØõåóÇ» æóßóÐóÇ
ÇáÒøóãóÇäõ íõÓúÊóÚúãóáõ ÇÓúÊöÚúãóÇáó ÇáúÍöíäö íõÞóÇáõ ãóÇ ÑóÃóíúÊå
ãõäúÐõ ÒóãóÇäò æóãõäúÐõ Íöíäò ÈöãóÚúäóì æóÇÍöÏò Þóæúáõåõ (æóßóÐóáößó
ÇáÏøóåúÑõ ÚöäúÏó ÃóÈöí íõæÓõÝó æóãõÍóãøóÏò) íóÚúäöí ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ
íõßóáøöãõåõ ÏóåúÑðÇ ÝóÚöäúÏóåõãóÇ íóÞóÚõ Úóáóì ÓöÊøóÉö ÃóÔúåõÑò æóÃóãøóÇ
ÃóÈõæ ÍóäöíÝóÉó Ýóáóãú íõÞóÏøöÑú Ýöíåö ÊóÞúÏöíÑðÇ æóåóÐóÇ ÇáöÇÎúÊöáóÇÝõ
Ýöí ÇáúãõäóßøóÑö åõæó ÇáÕøóÍöíÍõ ÃóãøóÇ ÇáúãõÚóÑøóÝõ ÈöÇáúÃóáúÝö
æóÇááøóÇãö ÝóÇáúãõÑóÇÏõ Èöåö ÇáúÃóÈóÏõ Ýöí Þóæúáöåöãú ÇáúãóÔúåõæÑõ Úóáóì
íóÚúäöí ÌóãöíÚó ÚõãõÑöåö æóÚóäú ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó Ãóäøó ÇáÏøóåúÑó
æóÏóåúÑðÇ ÓóæóÇÁñ áóÇ íõÚúÑóÝõ ÊóÝúÓöíÑõåõ æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõåõ
ÍõÞúÈðÇ Ýóåõæó Úóáóì ËóãóÇäöíäó ÓóäóÉð æóÅöäú ÞóÇáó Åáóì ÈóÚöíÏò Ýóåõæó
ÔóåúÑñ ÝóÕóÇÚöÏðÇ æóÅöäú ÞóÇáó: Åáóì ÞóÑöíÈò ÝóãóÇ Ïõæäö ÇáÔøóåúÑ æóáóæú
ÞóÇáó áóÇ Ãõßóáøöãõåõ ÚóÇÌöáðÇ Ýóåõæó Úóáóì ÃóÞóáøó ãöäú ÔóåúÑò
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõåõ ÃóíøóÇãðÇ Ýóåõæó Úóáóì ËóáóÇËóÉö
ÃóíøóÇãò) ÇÚúÊöÈóÇÑðÇ áöÃóÞóáøö ÇáúÌóãúÚö æóÅöäú ÞóÇáó ÃóíøóÇãðÇ
ßóËöíÑóÉð ÞóÇáó ÃóÈõæ ÍóäöíÝóÉó Ýóåõæó Úóáóì ÚóÔóÑóÉö ÃóíøóÇãò
æóÚöäúÏóåõãóÇ åõæó Úóáóì ÃóíøóÇãö ÇáúÃõÓúÈõæÚö æóÅöäú ÞóÇáó: ÈöÖúÚó
ÚóÔóÑóÉó íóæúãðÇ Ýóåõæó Úóáóì ËóáóÇËóÉó ÚóÔóÑó áöÃóäøó ÇáúÈöÖúÚó ãöäú
ËóáóÇËóÉò Åáóì ÊöÓúÚóÉò ÝóíõÍúãóáõ Úóáóì ÃóÞóáøöåóÇ Þóæúáõåõ (æóáóæú
ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõåõ ÇáúÃóíøóÇãó Ýóåõæó Úóáóì ÚóÔóÑóÉö ÃóíøóÇãò ÚöäúÏó
ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó æóÚöäúÏóåõãóÇ Úóáóì ÃóíøóÇãö ÃõÓúÈõæÚò) æóÅöäú ÍóáóÝó
áóÇ íõßóáøöãõåõ ÇáÔøõåõæÑó Ýóåõæó Úóáóì ÚóÔóÑóÉö ÃóÔúåõÑò ÚöäúÏó ÃóÈöí
ÍóäöíÝóÉó æóÚöäúÏóåõãóÇ Úóáóì ÇËúäóíú ÚóÔóÑó ÔóåúÑðÇ æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ
íõßóáøöãõåõ ÇáúÌõãóÚó Ãóæú ÇáÓøöäöíäó Ýóåõæó Úóáóì ÚóÔúÑö ÌõãóÚò
æóÚóÔúÑö Óöäöíäó ÝóÕóÇÚöÏðÇ ÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó æóÚöäúÏóåõãóÇ Úóáóì
ÌóãöíÚö ÇáúÚõãõÑö æóÅöäú ÞóÇáó áóÇ Ãõßóáøöãõåõ Óöäöíäó Ýóåõæó Úóáóì
ËóáóÇËö Óöäöíäó ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö æóÅöäú ÞóÇáó ÌõãóÚðÇ Ýóåõæó ËóáóÇËõ
ÌõãóÚò ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö Ëõãøó ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõåõ ÇáúÌõãóÚó Ãóæú
ÌõãóÚðÇ Ýóáóåõ Ãóäú íõßóáøöãóåõ Ýöí ÛóíúÑö íóæúãö ÇáúÌõãõÚóÉö Ýöí
Þóæúáöåöãú ÌóãöíÚðÇ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ äóÐóÑó Õóæúãó ÇáúÌõãóÚö áóãú íóáúÒóãúåõ
Õóæúãõ ãóÇ ÈóíúäóåóÇ Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõåõ ÇáÔøõåõæÑó
Ýóåõæó Úóáóì ÚóÔóÑóÉö ÃóÔúåõÑò ÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó æóÚöäúÏóåõãóÇ
Úóáóì ÇËúäóíú ÚóÔóÑó ÔóåúÑðÇ) æóÞóÏú ÈóíøóäøóÇåõ ÞóÇáó Ýöí ÇáúæóÇÞöÚóÇÊö
ÅÐóÇ ÞóÇáó áöÇãúÑóÃóÊöåö: æóÇóááøóåö áóÇ Ãõßóáøöãõß ãóÇ ÏóÇãó ÃóÈóæóÇß
Íóíøóíúäö ÝóãóÇÊó ÃóÍóÏõåõãóÇ Ëõãøó ßóáøóãóåóÇ áóÇ íóÍúäóËõ æóáóæú
ÍóáóÝó áóÇ íõßóáøöãõ ÝõáóÇäðÇ ÝóßóÊóÈó Åáóíúåö ßöÊóÇÈðÇ Ãóæú ÃóÑúÓóáó
Åáóíúåö ÑóÓõæáðÇ Ýóßóáøóãóåõ ÇáÑøóÓõæáõ Ãóæú ÃóæúãóÃó Åáóíúåö Ãóæú
ÃóÔóÇÑó Åáóíúåö áóÇ íóÍúäóËõ æóÇáúßóáóÇãõ íóÞóÚõ Úóáóì ÇáäøõØúÞö Ïõæäó
åóÐöåö ÇáúÃóÔúíóÇÁö æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íõÍóÏøöËõ ÝõáóÇäðÇ Ýóåõæó
Úóáóì åóÐóÇ
Þóæúáõåõ (æóÅöÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÝúÚóáõ ßóÐóÇ ÊóÑóßóåõ ÃóÈóÏðÇ) áöÃóäøó
íóãöíäóåõ æóÞóÚóÊú Úóáóì ÇáäøóÝúíö æóÇáäøóÝúíõ áóÇ íõÊóÎóÕøóÕõ ÈöÒóãóÇäò
Ïõæäó ÒóãóÇäò ÝóÍõãöáó Úóáóì ÇáÊøóÃúÈöíÏö Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó
áóíóÝúÚóáóäøó ßóÐóÇ ÝóÝóÚóáóåõ ãóÑøóÉð æóÇÍöÏóÉð ÈóÑøó Ýöí íóãöíäöåö)
áöÃóäøó ÇáúãóÞúÕõæÏó ÅíÌóÇÏõ ÇáúÝöÚúáö æóÞóÏú
(2/206)
æóÌóÏóåõ æóÅöäøóãóÇ íóÍúäóËõ ÈöæõÞõæÚö
ÇáúíóÃúÓö ãöäúåõ æóÐóáößó ÈöãóæúÊöåö Ãóæú ÈöÝóæúÊö ãóÍóáøö ÇáúÝöÚúáö
Þóæúáõåõ (æóãóäú) (ÍóáóÝó áóÇ ÊóÎúÑõÌõ ÇãúÑóÃóÊõåõ ÅáøóÇ ÈöÅöÐúäöåö
ÝóÃóÐöäó áóåóÇ ãóÑøóÉð æóÇÍöÏóÉð ÝóÎóÑóÌóÊú) æóÑóÌóÚóÊú (Ëõãøó ÎóÑóÌóÊú
ãóÑøóÉð ÃõÎúÑóì ÈöÛóíúÑö ÅÐúäöåö) (ÍóäöËó Ãóæú áóÇ ÈõÏøó ãöäú ÇáúÅöÐúäö
Ýöí ßõáøö ÎõÑõæÌò) ÝóÅöäú äóæóì ÇáúÅöÐúäó ãóÑøóÉð æóÇÍöÏóÉð íõÕóÏøóÞõ
ÏöíóÇäóÉð áóÇ ÞóÖóÇÁð æóÝöí ÇáúßóÑúÎöíøö íõÕóÏøóÞõ ÏöíóÇäóÉð Ãóæú
ÞóÖóÇÁð æóÇáúÍöíáóÉõ Ýöí ÚóÏóãö ÇáúÍöäúËö Ãóäú íóÞõæáó: ÃóÐöäúÊ áóß
ÈöÇáúÎõÑõæÌö Ýöí ßõáøö ãóÑøóÉò Ãóæú ÃóÐöäúÊ áóß ßõáøóãóÇ ÎóÑóÌúÊ æóÅöäú
ÍóáóÝó áóÇ ÊóÎúÑõÌõ ÇãúÑóÃóÊõåõ ÅáøóÇ ÈöÅöÐúäöåö ÝóÃóÐöäó áóåóÇ ãöäú
ÍóíúËõ áóÇ ÊóÓúãóÚõ ÝóÎóÑóÌóÊú ÈóÚúÏó ÇáúÅöÐúäö ÍóäöËó ÚöäúÏóåõãóÇ.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó áóÇ íóÍúäóËõ æóÞóæúáõåõ æóáóÇ ÈõÏøó ãöäú ÇáúÅöÐúäö
Ýöí ßõáøö ÎõÑõæÌò Ãóæú íóÞõæáõ ÃóÐöäúÊ áóß ßõáøóãóÇ ÎóÑóÌúÊ Þóæúáõåõ
(æóÅöäú ÞóÇáó ÅáøóÇ Ãóäú ÂÐóäó áóß ÝóÃóÐöäó áóåóÇ ãóÑøóÉð æóÇÍöÏóÉð
ÝóÎóÑóÌóÊú Ëõãøó ÎóÑóÌóÊú ÈóÚúÏó Ðóáößó ÈöÛóíúÑö ÅÐúäöåö áóãú íóÍúäóËú)
æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó ÍóÊøóì ÃóÑúÖóì Ãóæú ÅáøóÇ Ãóäú ÃóÑúÖóì ÝóÅöäú äóæóì
ÇáúÅöÐúäó Ýöí ßõáøö ãóÑøóÉò Ýóåõæó Úóáóì ãóÇ äóæóì Ýöí Þóæúáöåöãú
ÌóãöíÚðÇ áöÃóäøóåõ ÔóÏøóÏó Úóáóì äóÝúÓöåö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÊóÛóÏøóì ÝóÇáúÛóÏóÇÁõ åõæó ÇáúÃóßúáõ ãöäú
ØõáõæÚö ÇáúÝóÌúÑö Åáóì ÇáÙøõåúÑö æóÇáúÚóÔóÇÁõ ãöäú ÕóáóÇÉö ÇáÙøõåúÑö
Åáóì äöÕúÝö Çááøóíúáö) áöÃóäøóåõ ãóÃúÎõæÐñ ãöäú Ãóßúáö ÇáúÚóÔöíøö ÞóÇáó
ÇáúÎõÌóäúÏöíøõ æóåóÐóÇ Ýöí ÚõÑúÝöåöãú ÃóãøóÇ Ýöí ÚõÑúÝöäóÇ ÝóæóÞúÊõ
ÇáúÚóÔóÇÁö ãöäú ÈóÚúÏö ÕóáóÇÉö ÇáúÚóÕúÑö Ëõãøó ÇáúÛóÏóÇÁõ æóÇáúÚóÔóÇÁõ
ÚöÈóÇÑóÉñ Úóäú ÇáúÃóßúáö ÇáøóÐöí íõÞúÕóÏõ Èöåö ÇáÔøöÈóÚõ Ýöí ÇáúÚóÇÏóÉö
Ýöí ßõáøö ÈóáóÏò Ýöí ÛóÇáöÈö ÚóÇÏóÊöåöãú ÍóÊøóì Ãóäøó Ãóåúáó ÇáúÍóÖóÑö
ÅÐóÇ ÍóáóÝõæÇ Úóáóì ÊóÑúßö ÇáúÛóÏóÇÁö ÝóÔóÑöÈõæÇ ÇááøóÈóäó áóãú
íóÍúäóËõæÇ áöÃóäøóåõãú áóÇ íóÞúÕöÏõæäó ÇáÔøöÈóÚó ãöäú Ðóáößó Ýöí
ÇáúÚóÇÏóÉö æóáóæú ßóÇäó åóÐóÇ Ýöí ÇáúÈóÇÏöíóÉö ÍóäöËõæÇ áöÃóäøóåõ
ÛóÏóÇÁñ ÚöäúÏóåõãú æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íóÊóÛóÏøóì ÝóÃóßóáó ÝóÇßöåóÉð Ãóæú
ÊóãúÑðÇ ÍóÊøóì ÔóÈöÚó áóãú íóÍúäóËú æóßóÐóÇ áóÍúãðÇ ÈöÛóíúÑö ÎõÈúÒò
áöÃóäøó ÇáúÛóÏóÇÁó Ýöí ÛóíúÑö ÇáúÈóæóÇÏöí áóÇ íóßõæäõ ÅáøóÇ Úóáóì
ÇáúÎõÈúÒö æóÚóäú ÃóÈöí íõæÓõÝó Ýöí Ãóßúáö ÇáúÃõÑúÒö æóÇáúåóÑöíÓóÉö
æóÇáúÝóÇáõæÐóÌö ÇáúÍöäúËõ æóÚóäúåõ ÃóíúÖðÇ Ýöí ÇáúåóÑöíÓóÉö æóÇáúÍóáúæóì
áóÇ íóÍúäóËõ æóÛóÏóÇÁõ ßõáøö ÈóáóÏò ãóÇ íóÊóÚóÇÑóÝõæäóåõ æóíõÔúÊóÑóØõ
Ýöí ÇáúÛóÏóÇÁö Ãóäú íóßõæäó ÃóßúËóÑó ãöäú äöÕúÝö ÇáÔøöÈóÚö æóáóæú ÍóáóÝó
áóÇ íóÊóÕóÈøóÍõ ÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ: ÇáÊøóÕóÈøõÍõ ãóÇ Èóíúäó ØõáõæÚö
ÇáÔøóãúÓö æóÈóíúäó ÇÑúÊöÝóÇÚö ÇáÖøõÍóì ÇáúÃóßúÈóÑö.
(Þóæúáõåõ æóÇáÓøóÍõæÑõ ãöäú äöÕúÝö Çááøóíúáö Åáóì ØõáõæÚö ÇáúÝóÌúÑö)
æóÝöí ÇáúßóÑúÎöíøö ãöäú ÈóÚúÏö äöÕúÝö Çááøóíúáö æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ
íóÃúÊóÏöãõ ÝóÇáúÅöÏóÇãõ ßõáøõ ÔóíúÁò íõÕúÈóÛõ Èöåö ÇáúÎõÈúÒõ æóíõÄúßóáõ
ãóÚóåõ ãõÎúÊóáöØðÇ Èöåö ßóÇááøóÈóäö æóÇáúÎóáøö æóÇáÒøóíúÊö æóÇáúãóÑóÞö
æóÇáúÚóÓóáö.
æóÃóãøóÇ ãóÇ áóÇ íõÕúÈóÛõ Èöåö ÝóáóíúÓó ÈöÅöÏóÇãò ÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó
æóÃóÈöí íõæÓõÝó ÅáøóÇ Ãóäú íóäúæöíóåõ ãöËúáõ ÇáÔøöæóÇÁö æóÇáúÌõÈúäö
æóÇáúÈóíúÖö æóÇááøóÍúãö ÛóíúÑö ÇáúãóØúÈõæÎö.
æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ: åõæó ÅÏóÇãñ æóÅöäú áóãú íóäúæöåö æóÇáúãöáúÍõ ÅÏóÇãñ
ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö áöÃóäøóåõ áóÇ íõÄúßóáõ ÈöÇäúÝöÑóÇÏöåö ÈöÎöáóÇÝö ÇááøóÍúãö
æóãóÇ íõÖóÇåöíåö ÝóÅöäøóåõ íõÄúßóáõ æóÍúÏóåõ ÅáøóÇ Ãóäú íóäúæöíóåõ
æóÅöäú ËõÑöÏó ÎõÈúÒñ ÈöãóÇÁò æóãöáúÍò áóãú íóßõäú ÅÏóÇãðÇ áöÃóäøóåõ
ÎöáóÇÝõ ÇáúÚõÑúÝö æóÃóãøóÇ ÇáÓøóãúäõ ÝóÐóßóÑó ÇáúÎõÌóäúÏöíøõ Ãóäøóåõ
áóíúÓó ÈöÅöÏóÇãò ÚöäúÏóåõãóÇ.
æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ: åõæó ÅÏóÇãñ æóÇáúÝóÇßöåóÉõ áóíúÓóÊú ÈöÅöÏóÇãò
ÅÌúãóÇÚðÇ æóÇáúÈóÞúáõ æóÇáúÈöØøöíÎõ æóÇáúÚöäóÈõ áóíúÓó ÈöÅöÏóÇãò
æóÇáÊøóãúÑõ æóÇáúÌóæúÒõ áóíúÓó ÈöÅöÏóÇãò áöÃóäøó ÇáÊøóãúÑó íõÝúÑóÏõ
ÈöÇáúÃóßúáö Ýöí ÇáúÛóÇáöÈö æóÚóäú ÃóÈöí íõæÓõÝó æóãõÍóãøóÏò Ãóäøó
ÇáÊøóãúÑó ÅÏóÇãñ áöÃóäøó ÇáäøóÈöíøó - Úóáóíúåö ÇáÓøóáóÇãõ - «ÃóÎóÐó
áõÞúãóÉð ÈöíóÏöåö æóÊóãúÑóÉð ÈöíóÏöåö ÇáúÃõÎúÑóì æóÞóÇáó: åóÐöåö ÅÏóÇãñ»
åóÐöåö ßóÐóÇ Ýöí ÇáúßóÑúÎöíøö æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÝóÇßöåóÉð
Ýóåõæó Úóáóì ËóáóÇËóÉö ÃóæúÌõåò Ýöí æóÌúåò íóÍúäóËõ ÅÌúãóÇÚðÇ æóåõæó ãóÇ
ÅÐóÇ Ãóßóáó ÇáúãöÔúãöÔó Ãóæú ÇáúÝöÑúÓößó Ãóæú ÇáÓøóÝóÑúÌóáó Ãóæú
ÇáúÅöÌøóÇÕó Ãóæú ÇáÊøöíäó Ãóæú ÇáúÈöØøöíÎó Ãóæú äóÍúæóåóÇ æóßóÐóÇ ÞóÕóÈõ
ÇáÓøõßøóÑö æóÝöí æóÌúåò áóÇ íóÍúäóËõ ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö æóåõæó ãóÇ ÅÐóÇ
Ãóßóáó ÇáúÞöËøóÇÁó Ãóæú ÇáúÎöíóÇÑó Ãóæú ÇáúÌóÒóÑó æóäóÍúæó Ðóáößó æóÝöí
æóÌúåò ÇÎúÊóáóÝõæÇ Ýöíåö æóåõæó ÇáÑøõãøóÇäõ æóÇáÑøõØóÈõ æóÇáúÚöäóÈõ
ÝóÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó áóÇ íóÍúäóËõ Èöåö áöÃóäøó ÇáúÝóÇßöåóÉó ÚöäúÏóåõ
ãóÇ íóÞúÕöÏõ ÈöÃóßúáöåö ÇáÊøóÝóßøõåó Ïõæäó ÇáÔøöÈóÚö æóÇáÑøõØóÈõ
íõÄúßóáõ áöáÔøöÈóÚö æóÇáÑøõãøóÇäõ áóÇ íõÞúÕóÏõ Ãóßúáõåõ æóÅöäøóãóÇ
íõãóÕøõ.
æóßóÐóÇ ÇáúÚöäóÈõ æóÚöäúÏóåõãóÇ ßõáøõ Ðóáößó ÝóÇßöåóÉñ áöÃóäøóåõ ãöäú
ÃóÚóÒøö ÇáúÝóæóÇßöåö æóÇáÊøóäóÚøõãõ Èöåö íóÝõæÞõ ÇáÊøóäóÚøõãó ÈöÛóíúÑöåö
æóáöÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó Þóæúáå ÊóÚóÇáóì {ÝöíåöãóÇ ÝóÇßöåóÉñ æóäóÎúáñ
æóÑõãøóÇäñ} [ÇáÑÍãä: 68] ÝóÚóØóÝóåõãóÇ Úóáóì ÇáúÝóÇßöåóÉö æóÞóÇáó Ýöí
ÂíóÉò ÃõÎúÑóì {ÍóÈøðÇ} [ÚÈÓ: 27] {æóÚöäóÈðÇ æóÞóÖúÈðÇ} [ÚÈÓ: 28]
{æóÒóíúÊõæäðÇ æóäóÎúáÇ} [ÚÈÓ: 29] Ëõãøó ÞóÇáó æóÝóÇßöåóÉð ÝóÚóØóÝó
ÇáúÝóÇßöåóÉó Úóáóì ÇáúÚöäóÈö æóÇáÑøõØóÈö æóÇáúãóÚúØõæÝõ ÛóíúÑõ
ÇáúãóÚúØõæÝö Úóáóíúåö ÝóÅöäú äóæóì ÈóÏóáóåõ áóÇ Âßõáõ ÝóÇßöåóÉó
ÇáúÚöäóÈö æóÇáÑøõØóÈö æóÇáÑøõãøóÇäö ÍóäöËó ÅÌúãóÇÚðÇ áöÃóäøóåõ ÔóÏøóÏó
Úóáóì äóÝúÓöåö æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÇáúÍóáúæóì Ýóåõæó Úóáóì ßõáøö
ÔóíúÁò Íõáúæò áóíúÓó Ýöí ÌöäúÓöåö ÍóÇãöÖñ ßóÇáúÎóÈöíÕö æóÇáúÚóÓóáö
æóÇáÓøõßøóÑö ÝóÅöäú Ãóßóáó ÚöäóÈðÇ ÍõáúæðÇ Ãóæú ÑõãøóÇäðÇ ÍõáúæðÇ Ãóæú
ÈöØøöíÎðÇ
(2/207)
áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó Ýöí ÌöäúÓö
ÇáúÚöäóÈö æóÇáÑøõãøóÇäö ãóÇ åõæó ÍóÇãöÖñ æóßóÐóÇ ÇáÒøóÈöíÈõ áóíúÓó ãöäú
ÇáúÍóáúæóì áöÃóäøóåõ Ýöí ÌöäúÓöåö ÍóÇãöÖñ ÝóÅöäú Ãóßóáó ÊöíäðÇ Ãóæú
ÑõØóÈðÇ ÝóÚóäú ãõÍóãøóÏò íóÍúäóËõ áöÃóäøóåõ áóíúÓó Ýöí ÌöäúÓöåö ÍóÇãöÖñ
æóÅöäú ÍóáóÝó áóÇ íóÃúßõáõ ÍóáóÇæóÉð Ýóåõæó ãöËúáõ ÇáúÍóáúæóì Ãóæú Åäú
ÍóáóÝó áóÇ íóáúÈóÓõ ÍõáöíøðÇ ÝóáóÈöÓó ÎóÇÊóãðÇ ãöäú ÇáúÝöÖøóÉö áóãú
íóÍúäóËú áöÃóäøóåõ Ýöí ÇáúÚõÑúÝö áóíúÓó ÈöÍõáöíøò ÍóÊøóì ÃõÈöíÍó
áöáÑøöÌóÇáö æóÅöäú ßóÇäó ãöäú ÇáÐøóåóÈö ÍóäöËó áöÃóäøóåõ Íõáöíøñ ÍóÊøóì
áóÇ íõÈóÇÍó áöáÑøöÌóÇáö æóÅöäú áóÈöÓó ÚõÞóÏó áõÄúáõÄò ÛóíúÑó ãõÑóÕøóÚò
áóÇ íóÍúäóËõ ÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó æóÚöäúÏóåõãóÇ íóÍúäóËõ æóÇáúÝóÊúæóì
Úóáóì ÞóæúáöåöãóÇ áöÃóäøóåõ Íõáöíøñ ÞóÇáó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì {íõÍóáøóæúäó
ÝöíåóÇ ãöäú ÃóÓóÇæöÑó ãöäú ÐóåóÈò æóáõÄúáõÄðÇ} [ÇáÍÌ: 23]
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÍóáóÝó áóíóÞúÖöíóäøó Ïóíúäóåõ Åáóì ÞóÑöíÈò Ýóåõæó Ïõæäó
ÇáÔøóåúÑö) åóÐóÇ ÅÐóÇ áóãú íóßõäú áóåõ äöíøóÉñ ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ßóÇäóÊú
Ýóåõæó Úóáóì ãóÇ äóæóì ãóÇ áóãú íõßóÐøöÈúåõ ÇáÙøóÇåöÑõ æóßóÐóÇ
áóÃóÞúÖöíóäøóßó ÚóÇÌöáðÇ æóáóæú ÍóáóÝó áóíõÚúØöíóäøóåõ ÍóÞøóåõ ÅÐóÇ
Õóáøóì ÇáÙøõåúÑó Ýóáóåõ æóÞúÊõ ÇáÙøõåúÑö Åáóì ÂÎöÑöåö æóáóæú ÍóáóÝó
áóíõÚúØöíóäøóåõ Ýöí Ãóæøóáö ÇáÔøóåúÑö ÇáÏøóÇÎöáö Ýóáóåõ Ãóäú íõÚúØöíóåõ
ÞóÈúáó Ãóäú íóãúÖöíó äöÕúÝõåõ ÝóÅöäú ãóÖóì äöÕúÝõåõ ÞóÈúáó Ãóäú
íõÚúØöíóåõ ÍóäöËó Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÞóÇáó Åáóì ÈóÚöíÏò Ýóåõæó ÃóßúËóÑõ
ãöäú ÇáÔøóåúÑö) áöÃóäøó ãóÇ Ïõæäóåõ íõÚóÏøõ ÞóÑöíÈðÇ Þóæúáõåõ (æóãóäú
ÍóáóÝó áóÇ íóÓúßõäõ åóÐöåö ÇáÏøóÇÑó ÝóÎóÑóÌó ãöäúåóÇ ÈöäóÝúÓöåö æóÊóÑóßó
Ãóåúáóåõ æóãóÊóÇÚóåõ ÝöíåóÇ ÍóäöËó) áöÃóäøóåõ íõÚóÏøõ ÓóÇßöäðÇ ÈöÈóÞóÇÁö
Ãóåúáöåö æóãóÊóÇÚöåö ÝöíåóÇ ÚõÑúÝðÇ æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÓúßõäõ Ýöí
ÈóáóÏò ÝóÎóÑóÌó ãöäúåõ æóÊóÑóßó Ãóåúáóåõ Ýöíåö áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøóåõ
áóÇ íõÞóÇáõ áöãóäú ÈöÇáúÈóÕúÑóÉö Ãóäøóåõ ÓóÇßöäñ Ýöí ÇáúßõæÝóÉö
ÈöÎöáóÇÝö ÇáÏøóÇÑö ÞóÇáó Ýöí ÇáúßóÑúÎöíøö ÅÐóÇ ÍóáóÝó áóÇ íóÓúßõäõ
åóÐöåö ÇáÏøóÇÑó ÝóÅöäøóåõ áóÇ íóÈóÑøó ÍóÊøóì íóäúÊóÞöáó ÚóäúåóÇ
ÈöäóÝúÓöåö æóÃóåúáöåö æóÃóæúáóÇÏöåö ÇáøóÐöíäó ãóÚóåõ æóãóÊóÇÚöåö ÝóÅöäú
áóãú íóÝúÚóáú Ðóáößó æóáóãú íóÃúÎõÐú Ýöí ÇáäøõÞúáóÉö ãöäú ÓóÇÚóÊöåö
æóåõæó íõãúßöäõåõ ÍóäöËó ÞóÇáó Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö æóáóÇ ÈõÏøó ãöäú äóÞúáö
ßõáøö ÇáúãóÊóÇÚö ÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó ÍóÊøóì áóæú ÈóÞöíó ÝöíåóÇ æóÊóÏñ
ÍóäöËó.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: íõÚúÊóÈóÑõ äóÞúáõ ÇáúÃóßúËóÑö áöÃóäøó äóÞúáó
Çáúßõáøö ÞóÏú íóÊóÚóÐøóÑõ.
æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ: íõÚúÊóÈóÑõ äóÞúáõ ãóÇ íóÞõæãõ Èöåö ßóÊúÎõÏóÇ ÈóíúÊöåö
Ãóíú ÃóËóÇËõ ÈóíúÊöåö áöÃóäøó ãóÇ æóÑóÇÁó Ðóáößó áóíúÓó ãöäú ÇáÓøõßúäóì
æóåóÐóÇ ÃóÑúÝóÞõ ÈöÇáäøóÇÓö æóíóäúÈóÛöí Ãóäú íóäúÊóÞöáó Åáóì ãóæúÖöÚò
ÂÎóÑó ÈöáóÇ ÊóÃóÎøõÑò ÍóÊøóì íóÈóÑøó ÝóÅöäú ÊóäóÞøóáó Åáóì ÇáÓøößøóÉö
Ãóæú Åáóì ÇáúãóÓúÌöÏö ÞóÇáõæÇ: áóÇ íóÈóÑøõ ÝóÅöäú ßóÑöåóÊú ÇáúãóÑúÃóÉõ
ÇáöÇäúÊöÞóÇáó ãóÚóåõ ÝóÎóÑóÌó åõæó æóáóãú íóÚõÏú áóãú íóÍúäóËú æóßóÐóÇ
ÅÐóÇ æóÌóÏó ÇáúÈóíúÊó ãóÛúáõæÞðÇ æóáóãú íóÞúÏöÑú Úóáóì ÝóÊúÍöåö ÝóÎóÑóÌó
æóÊóÑóßó ãóÊóÇÚóåõ áóãú íóÍúäóË æóßóÐóÇ áóæú ßóÇäóÊú Çáúíóãöíäõ Ýöí
ÌóæúÝö Çááøóíúáö Ýóáóãú íõãúßöäúåõ ÇáúÎõÑõæÌõ ÍóÊøóì íõÕúÈöÍó Ãóæú
ßóÇäóÊú ÃóãúÊöÚóÊõåõ ßóËöíÑóÉð ÝóÎóÑóÌó æóåõæó íóäúÞõáõåóÇ ÈöäóÝúÓöåö
æóíõãúßöäõåõ ÇÓúÊöÆúÌóÇÑõ ÇáÏøóæóÇÈøö æóÇáúÍóãøóÇáöíäó Ýóáóãú íóÝúÚóáú
áóãú íóÍúäóËú æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÎóÑóÌó áöÏóÇÈøóÉò íóØúáõÈõåóÇ áöíóäúÞõáó
ÚóáóíúåóÇ ÇáúãóÊóÇÚó áóãú íóÍúäóËú
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóíóÕúÚóÏóäøó ÇáÓøóãóÇÁó Ãóæú áóíóÞúáöÈóäøó
åóÐóÇ ÇáúÍóÌóÑó ÐóåóÈðÇ ÇäúÚóÞóÏóÊú íóãöíäõåõ æóÍóäöËó ÚóÞöíÈóåóÇ) Ãóíú
ÈóÚúÏó ÝóÑóÇÛöåö ãöäú Çáúíóãöíäö æóÞóÇáó ÒõÝóÑõ: áóÇ íóäúÚóÞöÏõ
íóãöíäõåõ áöÃóäøóåõ ãõÓúÊóÍöíáñ ÚóÇÏóÉð ÝóÃóÔúÈóåó ÇáúãõÓúÊóÍöíáó
ÍóÞöíÞóÉð æóáóäóÇ Ãóäøó ÇáúÈöÑøó ãõÊóÕóæøóÑñ ÍóÞöíÞóÉð áöÃóäøó
ÇáÕøõÚõæÏó Åáóì ÇáÓøóãóÇÁö ÛóíúÑõ ãõÓúÊóÍöíáò æóÞóÏú ÕóÚöÏóÊú
ÇáúÃóäúÈöíóÇÁõ æóÇáúãóáóÇÆößóÉõ - Úóáóíúåöãú ÇáÓøóáóÇãõ - æóÅöäøóãóÇ
íóäúÞõÕõ ÞõÏúÑóÉõ ÛóíúÑöåöãú æóåóÐóÇ ÅÐóÇ ÃóØúáóÞó Çáúíóãöíäó ÃóãøóÇ
ÅÐóÇ æóÞøóÊóåóÇ áóÇ íóÍúäóËõ ÍóÊøóì íóãúÖöíó ÇáúæóÞúÊõ ßóãóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó:
áóÃóÕúÚóÏóäøó ÇáÓøóãóÇÁó Çáúíóæúãó ÝóÅöäøóåõ íóÍúäóËõ ÚöäúÏó ÛõÑõæÈö
ÇáÔøóãúÓö ÚöäúÏóåõãóÇ.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: íóÍúäóËõ Ýöí ÇáúÍóÇáö áöÃóäøóåõ ÅÐóÇ áóãú
íõÊóÑóÞøóÈú Ýöí Çáúíóãöíäö ÈöÑøñ ÍóäöËó Ýöí ÇáúÍóÇáö æóáóæú ÍóáóÝó
áóíóÔúÑóÈóäøó ÇáúãóÇÁó ÇáøóÐöí Ýöí åóÐóÇ ÇáúßõæÒö æóáóÇ ãóÇÁó Ýöíåö áóãú
íóÍúäóËú ÚöäúÏó ÃóÈöí ÍóäöíÝóÉó æóãõÍóãøóÏò æóÒõÝóÑó áöÃóäøóåõ áóíúÓó
åõäóÇßó ãóÇÁñ ãóÚúÞõæÏñ Úóáóíúåö áóÇ ãóæúÌõæÏñ æóáóÇ ãõÊóæóåøóãñ Ýóáóãú
íóäúÚóÞöÏú íóãöíäõåõ æóáóíúÓó åóÐóÇ ßóãóäú ÍóáóÝó áóíóÕúÚóÏóäøó
ÇáÓøóãóÇÁó Ãóæú áóíóÞúáöÈóäøó åóÐóÇ ÇáúÍóÌóÑó ÐóåóÈðÇ áöÃóäøó åóÐöåö
ÇáúÃóÝúÚóÇáó ãõÊóæóåøóãñ æõÌõæÏõåóÇ áöÃóäøóåóÇ ÞóÏú ÊóÏúÎõáõ ÊóÍúÊó
ÞõÏúÑóÉö ÞóÇÏöÑò áöÃóäøó ÇáúãóáóÇÆößóÉó íóÕúÚóÏõæäó ÇáÓøóãóÇÁó Ýöí ßõáøö
æóÞúÊò ÅäøóãóÇ íóäúÞõÕõ ÞõÏúÑóÉõ ÛóíúÑöåöãú ÝóÅöÐóÇ ßóÇäóÊú Çáúíóãöíäõ
ãõÊóæóåøóãðÇ æõÌõæÏõåóÇ ÇäúÚóÞóÏóÊú ÈöÎöáóÇÝö ãóÓúÃóáóÊöäóÇ.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: íóÍúäóËõ Ýöí ÇáúÍóÇáö áöÃóäøó ÚóÏóãó ÇáúãóÇÁö
íõÄóßøöÏõ ÔóÑúØó ÇáúÍöäúËö åóÐóÇ ÅÐóÇ áóãú íõÄóÞøöÊú ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó
áóÃóÔúÑóÈóäøó ÇáúãóÇÁó ÇáøóÐöí Ýöí åóÐóÇ ÇáúßõæÒö Çáúíóæúãó æóáóÇ ãóÇÁó
Ýöíåö Ýóåõãú ßóÐóáößó ÃóíúÖðÇ ÚöäúÏóåõãú áóÇ íóÍúäóËõ æóÚöäúÏó ÃóÈöí
íõæÓõÝó íóÍúäóËõ Ýöí ÇáúÍóÇáö áöÃóäøó ãöäú ÃóÕúáöåö Ãóäøó Çáúíóãöíäó
ÇáúãõÄóÞøóÊóÉó ÅÐóÇ áóãú íóÊóÑóÞøóÈú áóåóÇ ÈöÑøñ ãõäúÚóÞöÏóÉñ Ýöí
ÇáúÍóÇáö ÝóßóÃóäøóåõ ÞóÇáó: áóÃóÔúÑóÈóäøó ÇáúãóÇÁó ÇáÓøóÇÚóÉó æóáóÇ
ãóÇÁó Ýöíåö ÝóíóÍúäóËõ Ýöí ÇáúÍóÇáö åóÐóÇ ßõáøõåõ ÅÐóÇ ÍóáóÝó æóáóãú
íóßõäú Ýöí ÇáúßõæÒö ãóÇÁñ ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó: áóÃóÔúÑóÈóäøó ÇáúãóÇÁó
ÇáøóÐöí Ýöí åóÐóÇ ÇáúßõæÒö æóÝöíåö ãóÇÁñ ÝóÇäúÕóÈøó ÍóäöËó ÅÌúãóÇÚðÇ
áöÃóäøó Çáúíóãöíäó ÊóäóÇæóáóÊú ãóÚúÞõæÏðÇ Úóáóíúåö ãóæúÌõæÏðÇ ÝóÅöÐóÇ
ÇäúÚóÞóÏóÊú íóãöíäõåõ Ëõãøó ÚõÏöãó ÔóÑúØõ ÇáúÈöÑøö ÝóÍóäöËó ÝóÅöäú
æóÞøóÊó ÝóÞóÇáó: áóÃóÔúÑóÈóäøó ÇáúãóÇÁó ÇáøóÐöí Ýöí åóÐóÇ ÇáúßõæÒö
Çáúíóæúãó æóÝöíåö ãóÇÁñ ÝóÇäúÕóÈøó ÞóÈúáó ÇáúÛõÑõæÈö áóãú íóÍúäóËú
ÚöäúÏóåõãóÇ áöÃóäøó Çáúíóãöíäó áóãú íóäúÚóÞöÏú áöÃóäøó ÇáúãõÄóÞøóÊóÉó
íóÊóÚóáøóÞõ ÇäúÚöÞóÇÏõåóÇ ÈöÂÎöÑö ÇáúæóÞúÊö ÚöäúÏóåõãóÇ ÝóßóÃóäøóåõ
ÞóÇáó ÚöäúÏó ÇáúÛõÑõæÈö: áóÃóÔúÑóÈóäøó ÇáúãóÇÁó ÇáøóÐöí
(2/208)
Ýöí åóÐóÇ ÇáúßõæÒö æóáóÇ ãóÇÁó Ýöíåö áöÃóäøó íóãöíäóåõ áóÇ ÊóäúÚóÞöÏõ
ÚöäúÏóåõãóÇ.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: íóÍúäóËõ ÚöäúÏó ÇáúÛõÑõæÈö æóÃóãøóÇ áóæú ÇäúÕóÈøó
ÈóÚúÏó ÇáúÛõÑõæÈö íóÍúäóËõ ÅÌúãóÇÚðÇ áöÃóäøó Çáúíóãöíäó ÇäúÚóÞóÏóÊú
ÈöÇáöÇÊøöÝóÇÞö Ëõãøó ÚõÏöãó ÔóÑúØõ ÇáúÈöÑøö ÝóÍóäöËó
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóíóÞúÖöíóäøó ÝõáóÇäðÇ Ïóíúäóåõ Çáúíóæúãó
ÝóÞóÖóÇåõ Ëõãøó æóÌóÏó ÝõáóÇäñ ÈóÚúÖóåõ ÒõíõæÝðÇ Ãóæú äóÈóåúÑóÌóÉó Ãóæú
ãõÓúÊóÍóÞøóÉð áóãú íóÍúäóËú) áöÃóäøó ÇáÒøöíóÇÝóÉó ÚóíúÈñ æóÇáúÚóíúÈõ áóÇ
íõÚúÏöãõ ÇáúÌöäúÓó æóáöåóÐóÇ áóæú ÊóÌóæøóÒó ÈöåóÇ ÕóÇÑó ãõÓúÊóæúÝöíðÇ
æóÞóÈúÖõ ÇáúãõÓúÊóÍóÞøóÉö ÕóÍöíÍñ æóáóÇ íóÑúÊóÝöÚõ ÈöÑóÏøöåóÇ ÇáúÈöÑøõ
ÇáúãõÊóÍóÞøöÞõ¡ ÇáÒøõíõæÝõ ãóÇ ÑóÏøóåõ ÈóíúÊõ ÇáúãóÇáö æóåöíó ÏóÑóÇåöãõ
ÝöíåóÇ ÛöÔøñ æóÇáäøóÈóåúÑóÌóÉõ ãóÇ ÖõÑöÈó Ýöí ÛóíúÑö ÏóÇÑö ÇáÖøóÑúÈö
Þóæúáõåõ (æóÅöäú æóÌóÏóåóÇ ÓóÊøõæÞóÉð Ãóæú ÑóÕóÇÕðÇ ÍóäöËó) áöÃóäøóåõãóÇ
áóíúÓóÇ ãöäú ÌöäúÓö ÇáÏøóÑóÇåöãö¡ ÇáÓøóÊøõæÞóÉõ ÕõÝúÑñ ãõãóæøóåñ
ÈöÇáúÝöÖøóÉö æóåöíó ÇáúãõÔóÈøóåóÉõ ÞóÇáó Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö: æóÅöäú
ÈóÇÚóåõ ÈöÏóíúäöåö ÚóÈúÏðÇ æóÞóÈóÖóåõ ÈóÑøó Ýöí íóãöíäöåö áöÃóäøó
ÞóÖóÇÁó ÇáÏøóíúäö ØóÑöíÞõåõ ÇáúãõÞóÇÕøóÉõ æóÞóÏú ÊóÍóÞøóÞóÊú ÈöãõÌóÑøóÏö
ÇáúÈóíúÚö æóÅöäú æóåóÈó áóåõ ÇáÏøóíúäó áóãú íóÈóÑøó áöÚóÏóãö
ÇáúãõÞóÇÕøóÉö áöÃóäøó ÇáúÞóÖóÇÁó ÝöÚúáõåõ æóÇáúåöÈóÉõ ÅÓúÞóÇØñ ãöäú
ÕóÇÍöÈö ÇáÏøóíúäö Ýóáóãú íõæÌóÏú ÔóÑúØõ ÇáúÈöÑøö
Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóÇ íóÞúÈöÖõ Ïóíúäóåõ ÏöÑúåóãðÇ Ïõæäó ÏöÑúåóãò
ÝóÞóÈóÖó ÈóÚúÖóåõ áóãú íóÍúäóËú ÍóÊøóì íóÞúÈöÖó ÌóãöíÚóåõ ãõÊóÝóÑøöÞðÇ)
áöÃóäøó ÇáÔøóÑúØó ÞóÈúÖõ Çáúßõáøö áóßöäøóåõ ÈöæóÕúÝö ÇáÊøóÝúÑöíÞö ÃóáóÇ
ÊóÑóì Ãóäøóåõ ÃóÖóÇÝó ÇáúÞóÈúÖó Åáóì Ïóíúäò ãóÚúÑõæÝò ãõÖóÇÝò Åáóíúåö
ÝóíóäúÕóÑöÝõ Åáóì ßõáøöåö ÝóáóÇ íóÍúäóËõ ÅáøóÇ Èöåö æóáöÃóäøó íóãöíäóåõ
æóÞóÚóÊú Úóáóì ÌóãöíÚö Ïóíúäöåö Ãóäú áóÇ íóÞúÈöÖóåõ ãõÊóÝóÑøöÞðÇ ÝóÅöäú
ÃóÎóÐó ÈóÚúÖóåõ áóãú íóßõäú ÂÎöÐðÇ áöÌóãöíÚöåö ãõÊóÝóÑøöÞðÇ ÝóáóÇ
íóÍúäóËõ æóÅöäú ÃóÎóÐó ÈóÞöíøóÊóåõ æóÞóÏú ßóÇäó ÃóÎóÐó ÈóÚúÖóåõ
ãõÊóÝóÑøöÞðÇ ÍóäöËó áöÃóäøóåõ ÚóÏöãó ÔóÑúØó ÇáúÈöÑøö æóáóæú ßóÇäó ÞóÇáó:
Åäú ÞóÈóÖúÊ ãöäúåõ ÏöÑúåóãðÇ Ïõæäó ÏöÑúåóãò ÝóÚóÈúÏöí ÍõÑøñ ÝóÞóÈóÖó
ÈóÚúÖóåõ æóãóÖóì ÍóäöËó áöÃóäøó ãöäú áöáÊøóÈúÚöíÖö ÝóßóÃóäøóåõ ÞóÇáó:
Åäú ÃóÎóÐúÊ ÈóÚúÖóåõ ÏöÑúåóãðÇ Ïõæäó ÏöÑúåóãò æóÞóÏú ÝóÚóáó ÍóäöËó
ãõÊóÝóÑøöÞðÇ áöÃóäøóåõ ÚóÏöãó ÔóÑúØó ÇáúÈöÑøö æóÅöäú ÞóÇáó: Åäú ÞóÈóÖúÊ
Çáúíóæúãó ÏöÑúåóãðÇ Ïõæäó ÏöÑúåóãò ÝóÃóÎóÐó Ýöí Ãóæøóáö ÇáäøóåóÇÑö
ÈóÚúÖóåõ æóÃóÎóÐó ÇáúÈóÇÞöíó Ýöí ÂÎöÑö ÇáäøóåóÇÑö ÍóäöËó áöÃóäøó
íóãöíäóåõ æóÞóÚóÊú Úóáóì Ãóäú íóÃúÎõÐóåõ ãõÊóÝóÑøöÞðÇ Ýöí Çáúíóæúãö
æóÞóÏú ÃóÎóÐóåõ ÝóÍóäöËó æóáóæú ÌóÚóáó íóÒöäõåõ ÃóæøóáðÇ ÝóÃóæøóáðÇ áóãú
íóÍúäóËú áöÃóäøó åóÐóÇ áóÇ íõÚóÏøõ ãõÊóÝóÑøöÞðÇ áöÃóäøóåõ åóßóÐóÇ
ÊõÓúÊóæúÝóì ÇáÏøõíõæäõ æóáóæú ÍóáóÝó áóÇ íõÝóÇÑöÞõ ÛóÑöíãóåõ ÍóÊøóì
íóÓúÊóæúÝöíó ãöäúåõ ãóÇáóåõ Úóáóíúåö ÝóåóÑóÈó Ãóæú ÛóÇáóÈóåõ Úóáóì
äóÝúÓöåö Ãóæú ãóäóÚóåõ ÅäúÓóÇäñ ãöäúåõ Ãóæú ÍóÇáó Èóíúäóåõ æóÈóíúäóåõ
áóãú íóÍúäóËú áöÃóäøó íóãöíäóåõ æóÞóÚóÊú Úóáóì ÝöÚúáö äóÝúÓöåö æóáóãú
íõæÌóÏú ãöäúåõ ãõÝóÇÑóÞóÊõåõ ÈöäóÝúÓöåö ÝóÅöäú ÞóÇáó: áóÇ íõÝóÇÑöÞõäöí
ÍóÊøóì ÃóÓúÊóæúÝöíó ãöäúåõ ÍóÞøöí ÝóæóÌóÏó Ðóáößó ãöäúåõ ÍóäöËó
áöÃóäøóåõ ÍóáóÝó Úóáóì ÝöÚúáö ÛóíúÑöåö æóÞóÏú æõÌöÏó ÔóÑúØõ ÇáúÍöäúËö
ÝóÍóäöËó ßóÐóÇ Ýöí ÔóÑúÍöåö.
Þóæúáõåõ (æóÅöäú ÞóÈóÖó Ïóíúäóåõ Ýöí æóÒúäóíúäö áóãú íóÊóÔóÇÛóáú
ÈóíúäóåõãóÇ ÅáøóÇ ÈöÚóãóáö ÇáúæóÒúäö áóãú íóÍúäóËú æóáóíúÓó Ðóáößó
ÈöÊóÝúÑöíÞò) áöÃóäøóåõ ÞóÏú íóÊóÚóÐøóÑõ ÞóÈúÖõ Çáúßõáøö ÏõÝúÚóÉð
æóÇÍöÏóÉð ÝóíóÕöíÑõ åóÐóÇ ÇáúÞóÏúÑõ ãõÓúÊóËúäðì ãöäúåõ æóáöÃóäøó
ÇáÏøõíõæäó åóßóÐóÇ ÊõÞúÈóÖõ Þóæúáõåõ (æóãóäú ÍóáóÝó áóíóÃúÊöíóäøó
ÇáúÈóÕúÑóÉó Ýóáóãú íóÃúÊöåóÇ ÍóÊøóì ãóÇÊó ÍóäöËó Ýöí ÂÎöÑö ÌõÒúÁò ãöäú
ÃóÌúÒóÇÁö ÍóíóÇÊöåö) áöÃóäøó ÇáúÈöÑøó ÞóÈúáó Ðóáößó ãóÑúÌõæøñ ÞóÇáó Ýöí
ÇáúíóäóÇÈöíÚö: ÍóÊøóì Ãóäøóåõ ÅÐóÇ ÍóáóÝó ÈöØóáóÇÞö ÇãúÑóÃóÊöåö ÝóáóÇ
ãöíÑóÇËó áóåóÇ ÅÐóÇ áóãú íóÏúÎõáú ÈöåóÇ æóáóÇ ÚöÏøóÉó ÚóáóíúåóÇ æóÅöäú
ßóÇäó ÞóÏú ÏóÎóáó ÈöåóÇ ÝóáóåóÇ ÇáúãöíÑóÇËõ æóÚóáóíúåóÇ ÇáúÚöÏøóÉõ
ÃóÈúÚóÏõ ÇáúÃóÌóáóíúäö ÈöãóäúÒöáóÉö ÇáúÝóÇÑøö æóáóæú ãóÇÊóÊú åöíó áóãú
ÊóØúáõÞú áöÃóäøó ÔóÑúØó ÇáúÈöÑøö áóãú íóÊóÚóÐøóÑú ÈöãóæúÊöåóÇ ÞóÇáó Ýöí
ÇáúßóÑúÎöíøö: ÅÐóÇ ÞóÇáó áóåóÇ: ÃóäúÊö ØóÇáöÞñ Åäú áóãú ÊóÃúÊö
ÇáúÈóÕúÑóÉó æóãóÇÊó ÇáÒøóæúÌõ ÞóÈúáó Ãóäú ÊóÃúÊöíóåóÇ áóãú ÊóØúáõÞú
æóÅöäú ãóÇÊóÊú åöíó ÞóÈúáó ÇáÒøóæúÌö Ýöí ÂÎöÑö ÌõÒúÁò ãöäú ÃóÌúÒóÇÁö
ÍóíóÇÊöåóÇ æóáóãú íóÑöËú ÇáÒøóæúÌõ ãöäúåóÇ áöÃóäøóåõ ÃóÓúÞóØó ÍóÞøóåõ
ÈöÇáØøóáóÇÞö æóÇóááøóåõ ÃóÚúáóãõ |