ãÌãÚ
ÇáÃäåÑ Ýí ÔÑÍ ãáÊÞì ÇáÃÈÍÑ [ßöÊóÇÈõ ÇáÔøóåóÇÏóÇÊö]
ö ÃóÎøóÑóåóÇ Úóäú ÇáúÞóÖóÇÁö áöÃóäøóåóÇ ßóÇáúæóÓöíáóÉö¡ æóåõæó
ÇáúãóÞúÕõæÏõ æóÔõÑõæØõåóÇ ßóËöíÑóÉñ ÊóÃúÊöí Ýöí ÃóËúäóÇÁö ÇáúãóÓóÇÆöáö
ÍóÊøóì ÞóÇáó ÕóÇÍöÈõ ÇáúÈóÍúÑö: Åäøó ÔóÑóÇÆöØóåóÇ ÃóÍóÏñ æóÚöÔúÑõæäó.
æóÔóÑóÇÆöØõ ÇáÊøóÍóãøõáö ËóáóÇËóÉñ.
æóÔóÑóÇÆöØõ ÇáúÃóÏóÇÁö ÓóÈúÚóÉó ÚóÔóÑó ãöäúåóÇ ÚóÔúÑõ ÔóÑóÇÆöØó ÚóÇãøóÉñ
æóãöäúåóÇ ÓóÈúÚóÉõ ÔóÑóÇÆöØó ÎóÇÕøóÉñ.
æóÔóÑóÇÆöØõ äóÝúÓö ÇáÔøóåóÇÏóÉö ËóáóÇËóÉñ¡ æóÔóÑúØõ ãóßóÇäöåóÇ æóÇÍöÏñ¡
æóÓóÈóÈõ æõÌõæÈöåóÇ ØóáóÈõ Ðöí ÇáúÍóÞøö Ãóæú ÎóæúÝõ ÝóæúÊö ÍóÞøöåöº
ÝóÅöäøó ãóäú ÚöäúÏóåõ ÔóåóÇÏóÉñ áóÇ íóÚúáóãõ ÈöåóÇ ÕóÇÍöÈõ ÇáúÍóÞøö¡
æóÎóÇÝó ÝóæúÊó ÇáúÍóÞøö íóÌöÈõ Úóáóíúåö Ãóäú íóÔúåóÏó Úóáóíúåö ÈöáóÇ
ØóáóÈò¡ ÇäúÊóåóì.
åóÐóÇ áóíúÓó ÈöãõÓóáøóãò áöÃóäøóåõ áóÇ íóÌöÈõ Ãóäú íóÔúåóÏó ÈöÏõæäö
ÇáØøóáóÈö ãõØúáóÞðÇ Èóáú íóÌöÈõ Úóáóíúåö Ãóäú íõÚúáöãó ÕóÇÍöÈó ÇáúÍóÞøö
ÈöÃóäøóåõ íóÔúåóÏõ áóåõ ÝóÅöäú ÏóÚóÇåõ æóÌóÈó Úóáóíúåö¡ æóÅöáøóÇ ÝóáóÇ
íóÌöÈõ Èóáú åõæó ãõÞóíøóÏñ ÈöÃóäú íóßõæäó ÇÏøóÚóì ÚöäúÏó ÇáúÞóÇÖöí
æóáóãú íóÌöÏú ÔóÇåöÏðÇ íõÊöãøõ Èöåö ãõÏøóÚóÇåõ¡ æóÐóáößó ÇáÔøóÇåöÏõ
ÍóÇÖöÑñ íóÌöÈõ Ãóäú íóÔúåóÏó ÝóåóÐóÇ Ýöíåö ØóáóÈñ Íõßúãöíøñ áöÃóäøó
ÇáúãõÏøóÚöíó ãóÇ ÇÏøóÚóì ÚöäúÏó ÇáúÍóÇßöãö ÅáøóÇ æóåõæó íóØúáõÈõ ãóäú
íóÔúåóÏõ áóåõ ÈöÍóÞøöåö ßóãóÇ ÐóßóÑóåõ ÇáúãóÞúÏöÓöíøõ.
æóãóÍóÇÓöäõåóÇ ßóËöíÑóÉñ ãöäúåóÇ ÇãúÊöËóÇáõ ÇáúÃóãúÑö Ýöí Þóæúáå
ÊóÚóÇáóì {ßõæäõæÇ ÞóæøóÇãöíäó áöáøóåö ÔõåóÏóÇÁó ÈöÇáúÞöÓúØö} [ÇáãÇÆÏÉ:
8] .
æóÑõßúäõåóÇ
(2/184)
ÇÓúÊöÚúãóÇáõ áóÝúÙö ÇáÔøóåóÇÏóÉö¡
æóÍõßúãõåóÇ æõÌõæÈõ ÇáúÍõßúãö Úóáóì ÇáúÞóÇÖöí ÈöãóÇ ËóÈóÊó ÈöåóÇ.
æóÝöí ÇáúãóÈúÓõæØö: æóÇáúÞöíóÇÓõ íóÃúÈóì ßóæúäó ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÍõÌøóÉð
ãõáúÒöãóÉð áöÃóäøóåóÇ ÊóÍúÊóãöáõ ÇáÕøöÏúÞó æóÇáúßóÐöÈó¡ æóÇáúãõÍúÊóãöáõ
áóÇ íóßõæäõ ÍõÌøóÉð ÅáøóÇ Ãóäøó åóÐóÇ ÇáúÞöíóÇÓó ÊõÑößó ÈöÇáäøõÕõæÕö
æóÇáúÅöÌúãóÇÚö¡ æóÇáÔøóåóÇÏóÉõ Ýöí ÇááøõÛóÉö ÎóÈóÑñ ÞóÇØöÚñ¡ æóÞóÏú
ÔóåöÏó ßóÚóáöãó æóßóÑõãó¡ æóÞóÏú íõÓóßøóäõ åóÇÄõåõ¡ æóÔóåöÏóåõ
ßóÓóãöÚóåõ ÔõåõæÏðÇ ÍóÖóÑóåõ Ýóåõæó ÔóÇåöÏñ æóÞóæúãñ ÔõåõæÏñ Ãóíú
ÍõÖõæÑñ¡ æóÔóåöÏó áóåõ ÈößóÐóÇ ÔóåóÇÏóÉð Ãóíú ÃóÏøóì ãóÇ ÚöäúÏóåõ Ýóåõæó
ÔóÇåöÏñ¡ æóÇáúÌóãúÚõ ÔõåøóÏñ æóÊóãóÇãõåõ Ýöí ÇáúÈóÍúÑö¡ ÝóáúíõØóÇáóÚú.
æóÝöí ÇáÊøóÈúíöíäö: åöíó ÅÎúÈóÇÑñ Úóäú ãõÔóÇåóÏóÉò æóÚöíóÇäò áóÇ Úóäú
ÊóÎúãöíäò æóÍõÓúÈóÇäò åóÐóÇ Ýöí ÇááøõÛóÉöº ÝóáöåóÐóÇ ÞóÇáõæÇ: ÅäøóåóÇ
ãõÔúÊóÞøóÉñ ãöäú ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÇáøóÊöí ÊõäúÈöÆõ Úóäú ÇáúãõÚóÇíóäóÉö¡
æóÓõãøöíó ÇáúÃóÏóÇÁõ ÔóåóÇÏóÉð ÅØúáóÇÞðÇ áöÇÓúãö ÇáÓøóÈóÈö Úóáóì
ÇáúãõÓóÈøóÈö¡ ÇäúÊóåóì. æóåõæó ÎöáóÇÝõ ÇáÙøóÇåöÑö¡ æóÅöäøóãóÇ åõæó
ãóÚúäóÇåóÇ ÇáÔøóÑúÚöíøõ ÃóíúÖðÇ ßóãóÇ Ýöí ÇáúÈóÍúÑö.
æóÚóäú åóÐóÇ ÞóÇáó (åöíó) Ãóíú ÇáÔøóåóÇÏóÉõ (ÅÎúÈóÇÑñ) ÔóÑúÚöíøñ
(ÈöÍóÞøò) Ãóíú ÈöãóÇáò Ãóæú ÛóíúÑöåö (áöáúÛóíúÑö) Ãóíú ÍóÕóáó áöÛóíúÑö
ÇáúãõÎúÈöÑö ãöäú ßõáøö ÇáúæõÌõæåö ßóãóÇ åõæó ÇáúãõÊóÈóÇÏóÑõ ÝóíóÎúÑõÌõ
Úóäúåõ ÇáúÅöäúßóÇÑõ ÝóÅöäøóåõ ÅÎúÈóÇÑñ Èöåö áöäóÝúÓöåö Ýöí íóÏöåö¡
æóßóÐóÇ ÏóÚúæóì ÇáúÃóÕöíáö ÝóÅöäøóåõ ÅÎúÈóÇÑñ áöäóÝúÓöåö Ýöí íóÏö
ÛóíúÑöåö æóßóÐóÇ ÏóÚúæóì Çáúæóßöíáö ÝóÅöäøóåõ áóíúÓó ÈöÅöÎúÈóÇÑò
áöáúÛóíúÑö ãöäú ßõáøö ÇáúæõÌõæåö ßóãóÇ Ùõäøó ßóãóÇ Ýöí ÇáúÞõåõÓúÊóÇäöíøö
(Úóáóì ÇáúÛóíúÑö) ÝóÎóÑóÌó ÇáúÅöÞúÑóÇÑõ ÅÐú åõæó ÅÎúÈóÇÑñ Úóáóì äóÝúÓöåö
æóÊóÏúÎõáõ Ýöíåö ÇáÔøóåóÇÏóÉõ ÈöÇáÒøöäóÇÁö æóÇáúÈóíúÚö æóäóÍúæöåöãóÇ
(Úóäú ãõÔóÇåóÏóÉò áóÇ Úóäú Ùóäøò) æóÅöáóíúåö ÇáúÅöÔóÇÑóÉõ
ÇáúãõÕúØóÝóæöíøóÉõ ÍóíúËõ ÞóÇáó: «ÅÐóÇ ÑóÃóíúÊó ãöËúáó ÇáÔøóãúÓö
ÝóÇÔúåóÏú¡ æóÅöáøóÇ ÝóÏóÚú» .
æóÝöí ÇáúÚöäóÇíóÉö¡ æóÝöí ÇÕúØöáóÇÍö Ãóåúáö ÇáúÝöÞúåö ÚöÈóÇÑóÉñ Úóäú
ÅÎúÈóÇÑò ÕóÇÏöÞò Ýöí ãóÌúáöÓö ÇáúÍõßúãö ÈöáóÝúÙóÉö ÇáÔøóåóÇÏóÉö¡
ÝóÇáúÅöÎúÈóÇÑõ ßóÇáúÌöäúÓö íóÔúãóáõåóÇ æóÇáúÃóÎúÈóÇÑó ÇáúßóÇÐöÈóÉó¡
æóÞóæúáõåõ " ÕóÇÏöÞò " íõÎúÑöÌõ ÇáúßóÇÐöÈóÉó æóÞóæúáõåõ Ýöí ãóÌúáöÓö
ÇáúÍõßúãö ÈöáóÝúÙóÉö ÇáÔøóåóÇÏóÉö íõÎúÑöÌõ ÇáúÃóÎúÈóÇÑó ÇáÕøóÇÏöÞóÉó
ÛóíúÑó ÇáÔøóåóÇÏóÇÊö¡ ÇäúÊóåóì. æóíóÑöÏõ Úóáóíúåö Þóæúáõ ÇáúÞóÇÆöáö Ýöí
ãóÌúáöÓö ÇáúÞóÇÖöí: ÃóÔúåóÏõ ÈöÑõÄúíóÉö ßóÐóÇ áöÈóÚúÖö ÇáúÚõÑúÝöíøóÇÊö¡
æóÇáúÃóæúáóì Ãóäú íõÒóÇÏó áöÅöËúÈóÇÊö ÍóÞøò ßóãóÇ Ýöí ÇáúãöäóÍö.
(æóãóäú ÊóÚóíøóäó áöÊóÍóãøõáöåóÇ) Ãóíú ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÈöÃóäú áóÇ íõæÌóÏó
ÛóíúÑõåõ ãöãøóäú åõæó Ãóåúáñ áöáÔøóåóÇÏóÉö (áóÇ íóÓóÚõåõ Ãóäú íóãúÊóäöÚó
ãöäúåõ) Ãóíú ãöäú ÇáÊøóÍóãøõáö ÅÐóÇ ØõáöÈó áöÃóäøó Ýöí ÇáöÇãúÊöäóÇÚö
ãöäú ÇáÊøóÍóãøõáö ãöäú ÊóÖúíöíÚö ÇáúÍõÞõæÞö¡ æóÅöäú áóãú íóÊóÚóíøóäú
áöáÊøóÍóãøõáö ÈöÃóäú íõæÌóÏó ÛóíúÑõåõ Ýóåõæó ãõÎóíøóÑñ (æóíõÝúÊóÑóÖõ
ÃóÏóÇÄõåóÇ) Ãóíú ÃóÏóÇÁõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö (ÈóÚúÏó ÇáÊøóÍóãøõáö ÅÐóÇ
ØõáöÈóÊú) ÇáÔøóåóÇÏóÉõ (ãöäúåõ) Ãóíú ãöäú ÇáÔøóÇåöÏö áöÞóæúáöåö ÊóÚóÇáóì
{æóáÇ íóÃúÈó ÇáÔøõåóÏóÇÁõ ÅöÐóÇ ãóÇ ÏõÚõæÇ} [ÇáÈÞÑÉ: 282] æÞóæúáå
ÊóÚóÇáóì {æóáÇ ÊóßúÊõãõæÇ ÇáÔøóåóÇÏóÉó æóãóäú íóßúÊõãúåóÇ ÝóÅöäøóåõ
ÂËöãñ ÞóáúÈõåõ} [ÇáÈÞÑÉ: 283] æóåóÐóÇ¡ æóÅöäú ßóÇäó äóåúíðÇ Úóäú
ÇáúÅöÈóÇÁö æóÇáúßöÊúãóÇäö áóßöäøó Çáäøóåúíó Úóäú ÇáÔøóíúÁö íóßõæäõ
ÃóãúÑðÇ ÈöÖöÏøöåö ÅÐóÇ ßóÇäó áóåõ ÖöÏøñ æóÇÍöÏñ áöÃóäøó ÇáöÇäúÊöåóÇÁó
áóÇ íóßõæäõ ÅáøóÇ ÈöÇáöÇÔúÊöÛóÇáö Èöåö ÝóßóÇäó ÃóÏóÇÁõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö
ÝóÑúÖðÇ ÞóØúÚðÇ ßóÝóÑöíÖóÉö ÇáöÇäúÊöåóÇÁö Úóäú ÇáúßöÊúãóÇäö ÝóÕóÇÑó
ßóÇáúÃóãúÑö Èöåö Èóáú ÂßóÏõ æóáöåóÐóÇ ÃóÓúäóÏó ÇáúÅöËúãó Åáóì ÇáúÂáóÉö
ÇáøóÊöí æóÞóÚó ÈöåóÇ ÇáúÝöÚúáõ æóåõæó ÇáúÞóáúÈõ áöãóÇ ÚõÑöÝó Ãóäøó
ÅÓúäóÇÏó ÇáúÝöÚúáö Åáóì ãóÍóáøöåö ÃóÞúæóì ãöäú ÇáúÅöÓúäóÇÏö Åáóì ßõáøöåö
ÝóÞóæúáõåõ ÃóÈúÕóÑúÊõåõ ÈöÚóíúäöí ÂßóÏõ ãöäú Þóæúáöåöãú ÃóÈúÕóÑúÊõåõ¡
æóÅöÓúäóÇÏõåõ
(2/185)
Åáóì ÃóÔúÑóÝö ÇáúÌóæóÇÑöÍö Ïóáöíáñ Úóáóì
Ãóäøóåõ ÃóÚúÙóãõ ÇáúÌóÑóÇÆöãö ÈóÚúÏó ÇáúßõÝúÑö¡ Ëõãøó ÃóÏóÇÁõ
ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÅäøóãóÇ íóÌöÈõ ÅÐú ßóÇäó ãóæúÖöÚõ ÇáÔøóÇåöÏö ÞóÑöíÈðÇ ãöäú
ãóæúÖöÚö ÇáúÞóÖóÇÁö¡ æóÅöäú ßóÇäó ÈóÚöíÏðÇ ÈöÍóíúËõ áóÇ íõãúßöäõ Ãóäú
íóÌöíÁó Åáóì ÇáúÞóÇÖöí æóíóÑúÌöÚó ÈóÚúÏóåõ Ýöí íóæúãöåö åóÐóÇ Åáóì
ãóäúÒöáöåö áóÇ íóÃúËóãõ ÈöÊóÑúßöåóÇ¡ æóáóæú ßóÇäó ÔóíúÎðÇ ßóÈöíÑðÇ áóÇ
íóÞúÏöÑõ Úóáóì ÇáúãóÔúíö íóÌõæÒõ áóåõ ÇáÑøõßõæÈõ Úóáóì ãóÑúßóÈö
ÇáúãõÏøóÚöí¡ æóÅöáøóÇ ÝóáóÇ.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö: áóæú ÔóåöÏó ÚöäúÏó ÇáÔøóÇåöÏö ÚóÏúáóÇäö Ãóäøó
ÇáúãõÏøóÚöíó ÞóÈóÖó Ïóíúäóåõ Ãóæú Ãóäøó ÇáÒøóæúÌó ØóáøóÞóåóÇ ËóáóÇËðÇ
Ãóæú Ãóäøó ÇáúãõÔúÊóÑöíó ÃóÚúÊóÞó ÇáúÚóÈúÏó Ãóæú Ãóäøó Çáúæóáöíøó ÚóÝóÇ
Úóäú ÇáúÞóÇÊöáö áóÇ íóÓóÚõåõ Ãóäú íóÔúåóÏó ÈöÇáÏøóíúäö æóÇáäøößóÇÍö
æóÇáúÈóíúÚö æóÇáúÞóÊúáö (ÅáøóÇ Ãóäú íóÞõæãó ÇáúÍóÞøõ ÈöÛóíúÑöåö) ÈöÃóäú
íóßõæäó Ýöí ÇáÕøóßøö ÓöæóÇåõ ãöãøóäú íóÞõæãõ Èöåö ÇáúÍóÞøõ ÝóÍöíäóÆöÐò
áóÇ íõÝúÊóÑóÖõ¡ áöÃóäøó ÇáúÍóÞøó áóÇ íóÖöíÚõ ÈöÇãúÊöäóÇÚöåö æóáöÃóäøóåóÇ
ÝóÑúÖõ ßöÝóÇíóÉò.
¡ æóÝöí ÇáÏøõÑóÑö¡ Ëõãøó Åäøóåõ ÅäøóãóÇ íóÃúËóãõ ÅÐóÇ Úóáöãó Ãóäøó
ÇáúÞóÇÖöíó íóÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊóåõ æóÊóÚóíøóäó Úóáóíúåö ÇáúÃóÏóÇÁõ¡ æóÅöäú
Úóáöãó Ãóäøó ÇáúÞóÇÖöíó áóÇ íóÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊóåõ Ãóæú ßóÇäõæÇ ÌóãóÇÚóÉð
ÝóÃóÏøóì ÛóíúÑõåõ - ãöãøóäú ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõ ÝóÞõÈöáóÊú áóÇ
íóÃúËóãõ¡ æóÅöäú ÃóÏøóì ÛóíúÑõåõ¡ æóáóãú ÊõÞúÈóáú ÔóåóÇÏóÊõåõ íóÃúËóãõ
ãóäú áóãú íõÄóÏøö ÅÐóÇ ßóÇäó ãöãøóäú ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõ áöÃóäøó
ÇãúÊöäóÇÚóåõ íõÄóÏøöí Åáóì ÊóÖúíöíÚö ÇáúÍóÞøö¡ ÞóÇáó ÔóíúÎõ ÇáúÅöÓúáóÇãö
áóæú ÃóÎøóÑó ÇáÔøóÇåöÏõ ÇáÔøóåóÇÏóÉó ÈóÚúÏó ÇáØøóáóÈö ÈöáóÇ ÚõÐúÑò
ÙóÇåöÑò¡ Ëõãøó ÃóÏøóì áóÇ ÊõÞúÈóáõ áöÊóãóßøõäö ÇáÊøõåúãóÉö.
(æóÓóÊúÑõåóÇ) Ãóíú ÓóÊúÑõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö (Ýöí ÇáúÍõÏõæÏö ÃóÝúÖóáõ) ãöäú
ÃóÏóÇÆöåóÇ íóÚúäöí Ãóäøóåõ íõÎóíøóÑõ Èóíúäó Ãóäú íõÙúåöÑóåóÇ áöãóÇ Ýöíåö
ãöäú ÅÒóÇáóÉö ÇáúÝóÓóÇÏö Ãóæú ÞöáøóÊöåö æóÈóíúäó Ãóäú íóÓúÊõÑóåóÇ¡
æóåõæó ÃóÍúÓóäõ «áöÞóæúáöåö - Úóáóíúåö ÇáÕøóáóÇÉõ æóÇáÓøóáóÇãõ -
áöáøóÐöí ÔóåöÏó ÚöäúÏóåõ áóæú ÓóÊóÑúÊå ÈöËóæúÈöß áóßóÇäó ÎóíúÑðÇ áóß» .
æóÝöí ÇáúÍóÏöíËö «ãóäú ÓóÊóÑó Úóáóì ãõÓúáöãò ÓóÊóÑó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì
Úóáóíúåö Ýöí ÇáÏøõäúíóÇ æóÇáúÂÎöÑóÉö» æóÞóÏú ÕóÍøó Ãóäøó ÇáäøóÈöíøó -
Úóáóíúåö ÇáÕøóáóÇÉõ æóÇáÓøóáóÇãõ - áóÞøóäó ÇáúãõÞöÑøó ÈöÇáÒøöäóÇÁö
áöÏóÑúÁö ÇáúÍóÏøö Úóäúåõ ÝóÔõåöÑó æóßóÝóì Èöåö ÞõÏúæóÉð¡ æóßóÐóáößó
äõÞöáó Úóäú ÇáúÎõáóÝóÇÁö ÇáÑøóÇÔöÏöíäó¡ æóÃóãøóÇ Þóæúáå ÊóÚóÇáóì {æóãóäú
íóßúÊõãúåóÇ ÝóÅöäøóåõ ÂËöãñ ÞóáúÈõåõ} [ÇáÈÞÑÉ: 283] ÝóÐóáößó Ýöí ÍõÞõæÞö
ÇáúÚöÈóÇÏö¡ æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö ÊóÝúÕöíáñ¡ ÝóáúíõØóÇáóÚú.
(æóíóÞõæáõ) ÇáÔøóÇåöÏõ (Ýöí) ÔóåóÇÏóÉö (ÇáÓøóÑöÞóÉö) ÃóÔúåóÏõ Ãóäøóåõ
(ÃóÎóÐó) ãóÇáóåõ áöÆóáøóÇ íóáúÒóãó ÊóÑúßõ ÇáúæóÇÌöÈö (áóÇ ÓóÑóÞó)
áöáÊøóÍóÑøõÒö Úóäú æõÌõæÈö ÇáúÍóÏøö æóÖóíóÇÚö ÇáúãóÇáö¡ áöÃóäøó
ÇáúÞóØúÚó æóÇáÖøóãóÇäó áóÇ íóÌúÊóãöÚóÇäö ÝóÇÚúÊõÈöÑó Ýöí ÇáÓøóÑöÞóÉö
ÇáÓøóÊúÑõ ãóÚó ÇáÔøóåóÇÏóÉö.
æóÍõßöíó Ãóäøó åóÇÑõæäó ÇáÑøóÔöíÏó ßóÇäó ãóÚó ÌóãóÇÚóÉö ÇáúÝõÞóåóÇÁö
æóÝöíåöãú ÃóÈõæ íõæÓõÝó ÝóÇÏøóÚóì ÑóÌõáñ Úóáóì ÂÎóÑó ÃóÎúÐó ãóÇáöåö ãöäú
ÈóíúÊöåö ÝóÃóÞóÑøó ÈöÇáúÃóÎúÐö ÝóÓóÃóáó ÇáúÝõÞóåóÇÁó ÝóÃóÝúÊóæúÇ
ÈöÞóØúÚö íóÏöåö¡ ÝóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó: áóÇ áöÃóäøóåõ áóãú íõÞöÑøó
ÈöÇáÓøóÑöÞóÉö¡ æóÅöäøóãóÇ ÃóÞóÑøó ÈöÇáúÃóÎúÐö¡ ÝóÇÏøóÚóì ÇáúãõÏøóÚöí
Ãóäøóåõ ÓóÑóÞó¡ ÝóÃóÞóÑøó ÈöåóÇ ÝóÃóÝúÊóæúÇ ÈöÇáúÞóØúÚö¡ æóÎóÇáóÝóåõãú
ÃóÈõæ íõæÓõÝó¡ ÝóÞóÇáõæÇ áóåõ: áöãó ÞóÇáó: áöÃóäøóåõ áóãøóÇ ÃóÞóÑøó
ÃóæøóáðÇ ÈöÇáúÃóÎúÐö ËóÈóÊó ÇáÖøóãóÇäõ Úóáóíúåö¡ æóÓóÞóØó ÇáúÞóØúÚõ
ÝóáóÇ íõÞúÈóáõ ÅÞúÑóÇÑõåõ ÈóÚúÏóåõ ÈöãóÇ íõÓúÞöØõ ÇáÖøóãóÇäó Úóäúåõ
ÝóÊóÚóÌøóÈõæÇ ãöäúåõ.
(æóÔõÑöØó áöáÒøöäóÇÁö ÃóÑúÈóÚóÉõ ÑöÌóÇáò) ãöäú ÇáÔøõåõæÏö áöÞóæúáöåö
ÊóÚóÇáóì {æóÇááÇÊöí íóÃúÊöíäó ÇáúÝóÇÍöÔóÉó ãöäú äöÓóÇÆößõãú
ÝóÇÓúÊóÔúåöÏõæÇ Úóáóíúåöäøó ÃóÑúÈóÚóÉð ãöäúßõãú} [ÇáäÓÇÁ: 15]
æóáöÞóæúáöåö ÊóÚóÇáóì {Ëõãøó áóãú íóÃúÊõæÇ ÈöÃóÑúÈóÚóÉö ÔõåóÏóÇÁó}
[ÇáäæÑ: 4] æóáóÝúÙõ ÃóÑúÈóÚóÉò äóÕøñ Ýöí ÇáúÚóÏóÏö æóÇáÐøõßõæÑóÉö ßóãóÇ
Ýöí ÇáúÈóÍúÑö.
æóÃõæÑöÏó: Åäøóßõãú áóÇ ÊóÞõæáõæäó ÈöÇáúãóÝúåõæãö Ýóãöäú Ãóíúäó áóßõãú
ÚóÏóãõ ÌóæóÇÒö ÇáúÃóÞóáøö ÃóÌóÇÈó
(2/186)
ÇáÒøóíúáóÚöíøõ Ãóäøóåõ ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö
æóÃóæúÑóÏó ÇáúãõÚóÇÑóÖóÉó Èóíúäó åóÐöåö æóÈóíúäó Þóæúáöåö
{æóÇÓúÊóÔúåöÏõæÇ ÔóåöíÏóíúäö} [ÇáÈÞÑÉ: 282] ÇáúÂíóÉó æóÃóÌóÇÈó Ýöí
ÇáúÝóÊúÍö ÈöÃóäøóåóÇ ãõÈöíÍóÉñ æóÊöáúßó ãóÇäöÚóÉñ¡ æóÇáÊøóÞúÏöíãõ
áöáúãóÇäöÚö¡ æóÌúåõ åóÐóÇ ÇáöÇÔúÊöÑóÇØö Ãóäøóåõ - ÊóÚóÇáóì - íõÍöÈøõ
ÇáÓøóÊúÑó Úóáóì ÚöÈóÇÏöåö¡ æóÃóæúÚóÏó ÈöÇáúÚóÐóÇÈö áöãóäú ÃóÍóÈøó
ÅÔóÇÚóÉó ÇáúÝóÇÍöÔóÉö Úóáóì ÇáúãõÄúãöäöíäó¡ æóÝöí ÇÔúÊöÑóÇØö ÇáúÃóÑúÈóÚö
æóæóÕúÝö ÇáÐøõßõæÑóÉö ÊóÍúÞöíÞõ ãóÚúäóì ÇáÓøóÊúÑö.
(æó) ÔõÑöØó (áöáúÞöÕóÇÕö æóÈóÞöíøóÉö ÇáúÍõÏõæÏö) æóßóÐóÇ áöÅöÓúáóÇãö
ßóÇÝöÑò ÐóßóÑò¡ æóÑöÏøóÉö ãõÓúáöãò ßóãóÇ Ýöí ÇáÊøóäúæöíÑö (ÑóÌõáóÇäö)
áöÞóæúáöåö ÊóÚóÇáóì {æóÇÓúÊóÔúåöÏõæÇ ÔóåöíÏóíúäö ãöäú ÑöÌóÇáößõãú}
[ÇáÈÞÑÉ: 282] ÝóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáäøöÓóÇÁö áöÞóæúáö ÇáÒøõåúÑöíøö
ãóÖóÊú ÇáÓøõäøóÉõ ãöäú áóÏõäú ÑóÓõæáö Çááøóåö - Úóáóíúåö ÇáÕøóáóÇÉõ
æóÇáÓøóáóÇãõ - æóÇáúÎóáöíÝóÊóíúäö ãöäú ÈóÚúÏöåö Ãóäú áóÇ ÔóåóÇÏóÉó
áöáäøöÓóÇÁö Ýöí ÇáúÍõÏõæÏö æóÇáúÞöÕóÇÕö æóáöÔõÈúåóÉö ÇáúÈóÏóáöíøóÉö
áöÃóäøóåóÇ ÞóÇÆöãóÉñ ãóÞóÇãó ÔóåóÇÏóÊöåöãú¡ æóÇáúÍóÇáõ Ãóäøó ÇáúÍõÏõæÏó
æóÇáúÞöÕóÇÕó ÊóäúÏóÑöÆõ ÈöÇáÔøõÈõåóÇÊö.
(æó) ÔõÑöØóÊú (áöáúæöáóÇÏóÉö¡ æóÇáúÈóßóÇÑóÉö¡ æóÚõíõæÈö ÇáäøöÓóÇÁö
ãöãøóÇ áóÇ íóØøóáöÚõ Úóáóíúåö ÇáÑøöÌóÇáõ ÇãúÑóÃóÉñ) ÍõÑøóÉñ ãõÓúáöãóÉñ
áöÞóæúáöåö - Úóáóíúåö ÇáÕøóáóÇÉõ æóÇáÓøóáóÇãõ - «ÔóåóÇÏóÉõ ÇáäøöÓóÇÁö
ÝöíãóÇ áóÇ íóÓúÊóØöíÚõ ÇáÑøöÌóÇáõ ÇáäøóÙóÑó Åáóíúåö» æóÇáúÌóãúÚõ
ÇáúãõÍóáøóì ÈöÇááøóÇãö íõÑóÇÏõ Èöåö ÇáúÌöäúÓõ ÝóíóÊóäóÇæóáõ ÇáúÃóÞóáøó¡
æóåõæó ÇáúæóÇÍöÏõ¡ æóåõæó ÍõÌøóÉñ Úóáóì ÇáÔøóÇÝöÚöíøö Ýöí ÇÔúÊöÑóÇØö
ÇáúÃóÑúÈóÚö æóåõæó Þóæúáõ ÚóØóÇÁò ÈöäóÇÁð Úóáóì Ãóäøó ßõáøó
ÇãúÑóÃóÊóíúäö ãóÞóÇãõ ÑóÌõáò æóÇÍöÏò æóÚóáóì ãóÇáößò Ýöí ÇÔúÊöÑóÇØö
ÇãúÑóÃóÊóíúäö¡ æóåõæó Þóæúáõ ÇáËøóæúÑöíøö áöÃóäøóåõ áóãøóÇ ÓóÞóØó
ÇÚúÊöÈóÇÑõ ÇáÐøõßõæÑóÉö ÈóÞöíó ÇáúÚóÏóÏõ ãõÚúÊóÈóÑðÇ¡ æóÝöíåö ÅÔóÇÑóÉñ
Åáóì Ãóäøó ÇáÑøóÌõáó áóæú ÔóåöÏó áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõ æóåõæó
ãóÍúãõæáñ Úóáóì ãóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó: ÊóÚóãøóÏúÊõ ÇáäøóÙóÑó ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÔóåöÏó
ÈöÇáúæöáóÇÏóÉö¡ æóÞóÇáó: ÝóÇÌóÃúÊõåóÇ ÝóÇÊøóÝóÞó äóÙóÑöí ÚóáóíúåóÇ
ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõ ÅÐóÇ ßóÇäó ÚóÏúáðÇ ßóãóÇ Ýöí ÇáúãóÈúÓõæØö åóÐóÇ
ÅÐóÇ ÊóÃóíøóÏóÊú ÇáÔøóåóÇÏóÉõ ÈöÇáúÃóÕúáö áöÃóäøóåóÇ áóæú ÞóÇáóÊú: åöíó
ÈößúÑñ íõÄóÌøöáõ ÇáúÞóÇÖöí Ýöí ÇáúÚöäøöíäö ÓóäóÉð áöÃóäøó ÔóåóÇÏóÊóåóÇ
ÊóÃóíøóÏóÊú ÈöÇáúÃóÕúáö åõæó ÇáúÈóßóÇÑóÉõ¡ æóáóæú ÞóÇáóÊú: åöíó ËóíøöÈñ
áóÇ ÊõÞúÈóáõ áöÃóäøóåóÇ ÊóÌóÑøóÏóÊú Úóäú ÇáúãõÄóíøöÏö¡ æóßóÐóÇ Ýöí ÑóÏøö
ÇáúãóÈöíÚö ÅÐú ÇÔúÊóÑóÇåóÇ ÈöÔóÑúØö ÇáúÈóßóÇÑóÉö ÝóÅöäú Þõáúäó: ÅäøóåóÇ
ËóíøöÈñ íõÍóáøóÝõ ÇáúÈóÇÆöÚõ áöíóäúÖóãøó äõßõæáõåõ Åáóì Þóæúáöåöäøó¡
æóÇáúÚóíúÈõ íóËúÈõÊõ ÈöÞóæúáöåöäøó ÝóíõÍóáøóÝõ ÇáúÈóÇÆöÚõ ßóãóÇ Ýöí
ÇáúåöÏóÇíóÉö ÝóÅöäú ÞõáúÊó áóæú ËóÈóÊó ÇáúÚóíúÈõ ÈöÞóæúáöåöäøó áóÇ
íõÍóáøóÝõ ÇáúÈóÇÆöÚõ Èóáú ÊõÑóÏøõ Úóáóíúåö ÇáúÌóÇÑöíóÉõ¡ ÝóßóíúÝó
íóßõæäõ ÊóÍúáöíÝõ ÇáúÈóÇÆöÚö äóÊöíÌóÉð áöËõÈõæÊö ÇáúÚóíúÈö æóËõÈõæÊõ
ÇáúÚóíúÈö ÅäøóãóÇ åõæó ãõËúÈöÊñ áöáÑøóÏøö áóÇ áöáÊøóÍúáöíÝö¿
ÞõáúÊõ ãóÚúäóÇåõ ÇáúÚóíúÈõ íóËúÈõÊõ ÈöÞóæúáöåöäøó Ýöí ÍóÞøö ÓóãóÇÚö
ÇáÏøóÚúæóì æóÍóÞøö ÇáÊøóÍúáöíÝö ÍóÊøóì Åäøóåõäøó áóæú áóãú íóÞõáúäó:
ÅäøóåóÇ ËóíøöÈñ áóíúÓó áöáúãõÔúÊóÑöí æöáóÇíóÉõ ÇáÊøóÍúáöíÝö.
(æóßóÐóÇ) ÔóÑúØõ ÔóåóÇÏóÉö ÇãúÑóÃóÉò æóÇÍöÏóÉò (áöÇÓúÊöåúáóÇáö
ÇáúãóæúáõæÏö Ýöí ÍóÞøö ÇáÕøóáóÇÉö) Úóáóíúåö ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö áöÃóäøóåóÇ
ãöäú ÃõãõæÑö ÇáÏøöíäö (áóÇ) Ýöí ÍóÞøö (ÇáúÅöÑúËö) ÚöäúÏó ÇáúÅöãóÇãö
áöÃóäøóåõ ãöãøóÇ íóØøóáöÚõ Úóáóíúåö ÇáÑøöÌóÇáõ (æóÚöäúÏóåõãóÇ Ýöí ÍóÞøö
ÇáúÅöÑúËö ÃóíúÖðÇ) Ãóíú ßóãóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåóÇ áóåõ Ýöí ÍóÞøö
ÇáÕøóáóÇÉö áöÃóäøóåõ ÕóæøóÊó ÚöäúÏó ÇáúæöáóÇÏóÉö æóáóÇ íóÍúÖõÑõåóÇ
ÇáÑøöÌóÇáõ ÚóÇÏóÉð¡ ÝóÕóÇÑó ßóÔóåóÇÏóÊöåöäøó Úóáóì äóÝúÓö ÇáúæöáóÇÏóÉö
æóÈöÞóæúáöåöãóÇ ÞóÇáó ÇáÔøóÇÝöÚöíøõ æóãóÇáößñ æóÃóÍúãóÏõ æóåõæó ÃóÑúÌóÍõ
ßóãóÇ Ýöí ÇáúÝóÊúÍö.
(æó) ÔõÑöØó (áöÛóíúÑö Ðóáößó) ÇáúãóÐúßõæÑö ãöäú ÇáúÍõÏõæÏö æóÇáúÞöÕóÇÕö¡
æóãóÇ áóÇ íóØøóáöÚõ Úóáóíúåö ÇáÑøöÌóÇáõ (ÑóÌõáóÇäö Ãóæú ÑóÌõáñº
æóÇãúÑóÃóÊóÇäö ãóÇáðÇ ßóÇäó)
(2/187)
ÇáúÍóÞøõ (Ãóæú ÛóíúÑó ãóÇáò ßóÇáäøößóÇÍö
æóÇáÑøóÖóÇÚö æóÇáØøóáóÇÞö æóÇáúæóßóÇáóÉö æóÇáúæóÕöíøóÉö) æóÇáÑøóÌúÚóÉö
æóÇÓúÊöåúáóÇßö ÕóÈöíøò áöáúÅöÑúËö æóÇáúÚóÊóÇÞö æóÇáäøóÓóÈö.
æóÞóÇáó ÇáÔøóÇÝöÚöíøõ: áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáäøöÓóÇÁö ãóÚó ÇáÑøöÌóÇáö
ÅáøóÇ Ýöí ÇáúÃóãúæóÇáö æóÊóæóÇÈöÚöåóÇ¡ ßóÇáúÃóÌóáö¡ æóÔóÑúØö ÇáúÎöíóÇÑö
áöÃóäøó ÇáúÃóÕúáó ÚóÏóãõ ÞóÈõæáö ÔóåóÇÏóÊöåöäøó áöäõÞúÕóÇäö ÇáúÚóÞúáö
æóÞõÕõæÑö ÇáúæöáóÇíóÉö æóÇÎúÊöáóÇáö ÇáÖøóÈúØö¡ æóáóßöäú ÞõÈöáóÊú Ýöí
ÇáúÃóãúæóÇáö ÖóÑõæÑóÉð ÈöÇÚúÊöÈóÇÑö ßóËúÑóÉö æõÌõæÏöåóÇ æóÞöáøóÉö
ÎóØóÑöåóÇ ÝóíõÞúÊóÕóÑõ ÚóáóíúåóÇ æóÈöåö ÞóÇáó ãóÇáößñ æóÃóÍúãóÏõ Ýöí
ÑöæóÇíóÉò¡ æóáóäóÇ ãóÇ Ñõæöíó Ãóäøó ÚõãóÑó æóÚóáöíøðÇ - ÑóÖöíó Çááøóåõ
ÊóÚóÇáóì ÚóäúåõãóÇ - ÃóÌóÇÒóÇ ÔóåóÇÏóÉó ÇáäøöÓóÇÁö ãóÚó ÇáÑøöÌóÇáö Ýöí
ÇáäøößóÇÍö æóÇáúÝõÑúÞóÉö.
æóÇáúÃóÕúáõ ÞóÈõæáõ ÔóåóÇÏóÊöåöäøó áöæõÌõæÏö ãóÇ ÊóÈúÊóäöí ÃóåúáöíøóÉó
ÇáÔøóåóÇÏóÉö æóåöíó ÇáúãõÔóÇåóÏóÉõ æóÇáÖøóÈúØõ æóÇáúÃóÏóÇÁõ¡ æóãóÇ
íóÊóÚóÑøóÖõ áóåõäøó ãöäú ÞöáøóÉö ÇáÖøóÈúØö ÈöÒöíóÇÏóÉö ÇáäøöÓúíóÇäö
ÇäúÌóÈóÑó ÈöÖóãøö ÇáúÃõÎúÑóì ÅáóíúåóÇ Ýóáóãú íóÈúÞó ÈóÚúÏó Ðóáößó ÅáøóÇ
ÇáÔøõÈúåóÉõ æóáöåóÐóÇ ÊõÞúÈóáõ ÝöíãóÇ íóäúÏóÑöÆõ ÈöÇáÔøõÈõåóÇÊö¡
æóåóÐöåö ÇáúÍõÞõæÞõ ÊóËúÈõÊõ ÈöÇáÔøõÈõåóÇÊö¡ æóÅöäøóãóÇ áóÇ ÊõÞúÈóáõ
ÔóåóÇÏóÉõ ÃóÑúÈóÚò ãöäú ÛóíúÑö ÑóÌõáò ßóíú áóÇ íóßúËõÑó ÎõÑõæÌõåõäøó
ßóãóÇ Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö æóÛóíúÑöåóÇ.
æóÞóÇáó ÕóÇÍöÈõ ÇáúÚöäóÇíóÉö: æóáóãú íóÐúßõÑú ÇáúÌóæóÇÈó Úóäú Þóæúáöåö
áöäõÞúÕóÇäö ÇáúÚóÞúáö æóÞõÕõæÑö ÇáúæöáóÇíóÉö¡ æóÇáúÌóæóÇÈõ Úóäú
ÇáúÃóæøóáö Ãóäøóåõ áóÇ äõÞúÕóÇäó Ýöí ÚóÞúáöåöäøó ÝöíãóÇ åõæó ãóäóÇØõ
ÇáÊøóßúáöíÝö¡ æóÈóíóÇäõ Ðóáößó Ãóäøó áöáäøóÝúÓö ÇáúÅöäúÓóÇäöíøóÉö
ÃóÑúÈóÚó ãóÑóÇÊöÈó.
ÇáúÃõæáóì ÇÓúÊöÚúÏóÇÏõ ÇáúÚóÞúáö¡ æóíõÓóãøóì ÇáúÚóÞúáó ÇáúåóíõæáóÇäöíøó
æóåõæó ÍóÇÕöáñ áöÌóãöíÚö ÃóÝúÑóÇÏö ÇáúÅöäúÓóÇäö Ýöí ãóÈúÏóÃö
ÝöØúÑóÊöåöãú.
æóÇáËøóÇäöíóÉõ Ãóäøó ÊóÍúÕöíáó ÇáúÈóÏöíåöíøóÇÊö ÈöÇÓúÊöÚúãóÇáö
ÇáúÍóæóÇÓøö Ýöí ÇáúÌõÒúÆöíøóÇÊö ÝóíóÊóåóíøóÃõ áöÇßúÊöÓóÇÈö
ÇáúÝößúÑöíøóÇÊö ÈöÇáúãõÝóßøöÑóÉö æóíõÓóãøóì ÇáúÚóÞúáó ÈöÇáúãóáóßóÉö
æóåõæó ãóäóÇØõ ÇáÊøóßúáöíÝö.
æóÇáËøóÇáöËóÉõ Ãóäøó ÊóÍóÕøõáó ÇáäøóÙóÑöíøóÇÊö ÇáúãóÝúÑõæÛö ÚóäúåóÇ
ãóÊóì ÔóÇÁó ãöäú ÛóíúÑö ÇÝúÊöÞóÇÑò Åáóì ÇßúÊöÓóÇÈò æóíõÓóãøóì ÇáúÚóÞúáó
ÈöÇáúÝöÚúáö¡ æóÇáÑøóÇÈöÚóÉõ åõæó Ãóäú íóÓúÊóÍúÖöÑóåóÇ æóíóáúÊóÝöÊó
ÅáóíúåóÇ ãõÔóÇåóÏóÉð æóíõÓóãøóì ÇáúÚóÞúáó ÈöÇáúãõÓúÊóÝóÇÏö æóáóíúÓó åõæó
ãóäóÇØó ÇáÊøóßúáöíÝö¡ æóÅöäøóãóÇ åõæó ÇáúÚóÞúáõ ÈöÇáúãóáóßóÉö æóåõæó
Ýöíåöäøó äõÞúÕóÇäñ ÈöãõÔóÇåóÏóÉö ÍóÇáöåöäøó Ýöí ÊóÍúÕöíáö
ÇáúÈóÏöíåöíøóÇÊö ÈöÇÓúÊöÚúãóÇáö ÇáúÍóæóÇÓøö Ýöí ÇáúÌõÒúÆöíøóÇÊö
æóÈöÇáÊøóäúÈöíåö¡ Åäú ÔöÆúÊó ÞõáúÊó ÝóÅöäøóåõ áóæú ßõäøó Ýöí Ðóáößó
äõÞúÕóÇäñ áóßóÇäó ÊóßúáöíÝõåõäøó Ïõæäó ÊóßúáöíÝö ÇáÑøöÌóÇáö Ýöí
ÇáúÃóÑúßóÇäö æóáóíúÓó ßóÐóáößó¡ æóÞóæúáõåõ - Úóáóíúåö ÇáÓøóáóÇãõ - åõäøó
äóÇÞöÕóÇÊõ ÇáúÚóÞúáö¡ ÇáúãõÑóÇÏõ Èöåö ÇáúÚóÞúáõ ÈöÇáúÝöÚúáö æóáöÐóáößó
áóãú íóÕúáõÍúäó áöáúæöáóÇíóÉö æóÇáúÎöáóÇÝóÉö æóÇáúÅöãóÇÑóÉö æóÈöåóÐóÇ
ÙóåóÑó ÇáúÌóæóÇÈõ Úóäú ÇáËøóÇäöí ÃóíúÖðÇ Èöåö ÝóÊóÃóãøóáú¡ ÇäúÊóåóì.
(æóÔõÑöØó áöáúßõáøö ÇáúÍõÑøöíøóÉõ) ÝóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúÚóÈúÏö
(æóÇáúÅöÓúáóÇãõ) ÝóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúßóÇÝöÑö Úóáóì ÇáúãõÓúáöãö
æóãóÇ Ýöí ÇáúÝóÊúÍö ãöäú Ãóäøó ÇáÐøöãøöíøó Ãóåúáñ áöáÔøóåóÇÏóÉö Ýöí
ÇáúÌõãúáóÉö ãóÍúãõæáñ ÝöíãóÇ ÅÐóÇ ÔóåöÏó ÇáúßóÇÝöÑõ Úóáóì ãöËúáöåö
(æóÇáúÚóÏóÇáóÉõ) æóåöíó ßóæúäõ ÍóÓóäóÇÊö ÇáÑøóÌõáö ÃóßúËóÑó ãöäú
ÓóíøöÆóÇÊöåö æóåöíó ÇáöÇäúÒöÌóÇÑõ ÚóãøóÇ íóÚúÊóÞöÏõåõ ÍóÑóÇãðÇ Ýöí
Ïöíäöåö æóåóÐóÇ íóÊóäóÇæóáõ ÇáöÇÌúÊöäóÇÈó ãöäú ÇáúßóÈóÇÆöÑö æóÊóÑúßó
ÇáúÅöÕúÑóÇÑö Úóáóì ÇáÕøóÛóÇÆöÑö.
æóÚóäú ÃóÈöí íõæÓõÝó Ãóäøó ÇáúÝóÇÓöÞó Åäú ßóÇäó æóÌöíåðÇ ÐóÇ ãõÑõæÁóÉò
ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõ¡ æóÇáúÃóæøóáõ ÃóÕóÍøõ ÅáøóÇ Ãóäøó ÇáúÞóÇÖöíó áóæú
ÞóÖóì ÈöÔóåóÇÏóÉö ÇáúÝóÇÓöÞö íóÕöÍøõ ÚöäúÏóäóÇ ÎöáóÇÝðÇ áöáÔøóÇÝöÚöíøö
æóáóäóÇ Ãóäøó ÇáúÚóÏóÇáóÉó ÔóÑúØõ æõÌõæÈö ÇáúÚóãóáö ÈöÇáÔøóåóÇÏóÉö áóÇ
ÔóÑúØõ ÃóåúáöíøóÉö ÇáÔøóåóÇÏóÉö áöÃóäøó ÇáúÝóÇÓöÞó Ãóåúáñ áöáúÞóÖóÇÁö
æóÇáÔøóåóÇÏóÉö ÅáøóÇ Ãóäøóåõ íóãúäóÚõ ÇáúÎóáöíÝóÉõ ãöäú ÇáúÞóÖóÇÁö
ÇáúÝóÇÓöÞó ÝóÍöíäóÆöÐò áóÇ íóäúÝõÐõ
(2/188)
ÇáúÞóÖóÇÁõ ÈöÔóåóÇÏóÉö ÇáúÝóÇÓöÞö.
(æó) ÔõÑöØó (áóÝúÙõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö) Ãóíú áóÝúÙõ ÃóÔúåóÏõ Ýöí ÌóãöíÚö ãóÇ
ÊóÞóÏøóãó áöæõÑõæÏö ÚöÈóÇÑóÉö ÇáäøóÕøö ßóÐóáößó æóáößóæúäöåö ãöäú
ÃóáúÝóÇÙö Çáúíóãöíäö ÝóßóÇäó ÇáöÇãúÊöäóÇÚõ Úóäú ÇáúßóÐöÈö ÈöåóÐóÇ
ÇááøóÝúÙö ÃóÔóÏøó (ÝóáóÇ ÊóÕöÍøõ) ÇáÔøóåóÇÏóÉõ (áóæú ÞóÇáó ÃóÚúáóãõ Ãóæú
ÃóÊóíóÞøóäõ) ãóßóÇäó ÃóÔúåóÏõ ãõÎóÇáöÝðÇ áöãóÇ äóØóÞó Èöåö ÇáúßöÊóÇÈõ.
æóÇÚúáóãú Ãóäøó ßõáøó ãóæúÖöÚò áóÇ íõÔúÊóÑóØõ Ýöíåö áóÝúÙõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö
ßóØóåóÇÑóÉö ÇáúãóÇÁö æóÇáúãóæúÊö æóåöáóÇáö ÑóãóÖóÇäó áóÇ íóßõæäõ
ÇáúæóÇÞöÚõ Ýöíåö ãöäú ÞóÈöíáö ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÇáÔøóÑúÚöíøóÉö Èóáú ãöäú
ÞóÈöíáö ÇáúÅöÎúÈóÇÑö (æóáóÇ íóÓúÃóáõ ÞóÇÖò Úóäú ÔóÇåöÏò) ßóíúÝó åõæó
(ÈöáóÇ ØóÚúäö ÇáúÎóÕúãö) ÚöäúÏó ÇáúÅöãóÇãö ÚóãóáðÇ ÈöÙóÇåöÑö ÚóÏóÇáóÉö
ÇáúãõÓúáöãö áöÞóæúáöåö - Úóáóíúåö ÇáÕøóáóÇÉõ æóÇáÓøóáóÇãõ -
«ÇáúãõÓúáöãõæäó ÚõÏõæáñ ÈóÚúÖõåõãú Úóáóì ÈóÚúÖò ÅáøóÇ ãóÍúÏõæÏðÇ Ýöí
ÞóÐúÝò» ÝóÅöäú ØóÚóäó ÇáúÎóÕúãõ íóÓúÃóáõ ÇáúÞóÇÖöí Ýöí ÇáÓøöÑøö
æóíõÒóßøöí Ýöí ÇáúÚóáóÇäöíóÉö (ÅáøóÇ Ýöí ÍóÏøò æóÞóæóÏò) ÝóÅöäøóåõ
íóÓúÃóáõ ÇáúÞóÇÖöí Ýöí ÇáÓøöÑøö æóíõÒóßøöí Ýöí ÇáúÚóáóÇäöíóÉö ÝöíåöãóÇ
ØóÚóäó ÇáúÎóÕúãõ Ãóæú áóÇ ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö áöÃóäøóåõ íõÍúÊóÇáõ
áöÅöÓúÞóÇØöåöãóÇ ÝóíõÔúÊóÑóØõ ÇáöÇÓúÊöÞúÕóÇÁõ ÝöíåöãóÇ (æóÚöäúÏóåõãóÇ
íóÓúÃóáõ Ýöí ÓóÇÆöÑö ÇáúÍõÞõæÞö ÓöÑøðÇ æóÚóáóäðÇ) æóÅöäú áóãú íóØúÚóäú
ÇáúÎóÕúãõ áöÃóäøó ÈöäóÇÁó ÇáúÞóÖóÇÁö Úóáóì ÇáúÍõÌøóÉö¡ æóåöíó ÔóåóÇÏóÉõ
ÇáúÚóÏóãö¡ Þöíáó: åóÐóÇ ÇÎúÊöáóÇÝõ ÚóÕúÑò æóÒóãóÇäò áóÇ ÇÎúÊöáóÇÝõ
ÍõÌøóÉò æóÈõÑúåóÇäò¡ áöÃóäøó ÚóÕúÑóåõ ãóÔúåõæÑñ ÈöÇáúÎóíúÑö áößóæúäöåö
ÞóÑúäðÇ ËóÇáöËðÇ æóÚóÕúÑóåõãóÇ ãóÓúßõæÊñ Úóäúåõ áößóæúäöåö ÞóÑúäðÇ
ÑóÇÈöÚðÇ ÅÐú ÝóÔóÇ Ýöíåö ÇáúßóÐöÈõ áöÊóÛóíøõÑö ÃóÍúæóÇáö ÇáäøóÇÓö
(æóÈöåö) Ãóíú ÈöÞóæúáö ÇáúÅöãóÇãóíúäö (íõÝúÊóì Ýöí ÒóãóÇäöäóÇ) áöÃóäøó
ÇáúÝóÓóÇÏó Ýöí åóÐóÇ ÇáúÚóÕúÑö ÃóßúËóÑõ ßóãóÇ Ýöí ÃóßúËóÑö
ÇáúãõÚúÊóÈóÑóÇÊö¡ æóíóÍöáøõ ÇáÓøõÄóÇáõ Úóáóì ÞóæúáöåöãóÇ ÚöäúÏó Ìóåúáö
ÇáúÞóÇÖöí ÈöÍóÇáöåöãú¡ æóáöÐóÇ ÞóÇáó Ýöí ÇáúÈóÍúÑö äóÞúáðÇ Úóäú
ÇáúãõáúÊóÞóØö ": ÇáúÞóÇÖöí ÅÐóÇ ÚóÑóÝó ÇáÔøõåõæÏó ÈöÌóÑúÍò Ãóæú
ÚóÏóÇáóÉò áóÇ íóÓúÃóáõ Úóäúåõãú (æóíóÌúÒöí ÇáöÇßúÊöÝóÇÁõ ÈöÇáÓøöÑøö) Ýöí
ÒóãóÇäöäóÇ ÊóÍóÑøõÒðÇ Úóäú ÇáúÝöÊúäóÉö¡ æóÇáÊøóÒúßöíóÉõ Ýöí ÇáÓøöÑøö
Ãóäú íóÈúÚóËó ÇáúÞóÇÖöí ÃóãöíäðÇ Åáóì ÇáúãõÚóÏøöáö ÇáúÚóÏúáö æóíóßúÊõÈó
Åáóíúåö ßöÊóÇÈðÇ Ýöíåö ÇÓúãõ ÇáÔøóÇåöÏö æóäóÓóÈõåõ æóãóÍóáøóÊõåõ
æóãóÓúÌöÏõåõ ÝóíóÓúÃóáõ Úóäú ÌöíÑóÇäöåö æóÃóÕúÏöÞóÇÆöåö ÝóÅöÐóÇ
ÚóÑóÝóåõãú ÈöÇáúÚóÏóÇáóÉö íóßúÊõÈõ: åõæó ÚóÏúáñ¡ ÝóÅöÐóÇ ÚóÑóÝóåõãú
ÈöÇáúÝöÓúÞö íóßúÊõÈõ: Çááøóåõ ÃóÚúáóãõ ÈöÍóÇáöåö¡ Ãóæú áóÇ íóßúÊõÈõ
ÔóíúÆðÇ ÇÍúÊöÑóÇÒðÇ Úóäú ßóÔúÝö ÇáÓøöÑøö¡ æóÅöÐóÇ áóãú íóÚúÑöÝúåõãú
ÈöÇáúÚóÏóÇáóÉö Ãóæú ÈöÇáúÝöÓúÞö íóßúÊõÈõ åõæó ãóÓúÊõæÑñ æóíóÑõÏøõåõ Åáóì
ÇáúÞóÇÖöí ÓöÑøðÇ ßóíú áóÇ íóÙúåóÑó ÝóíóäúÎóÏöÚó¡ æóÇáÊøóÒúßöíóÉõ Ýöí
ÇáúÚóáóÇäöíóÉö Ãóäú íóÌúãóÚó ÇáúÞóÇÖöí Èóíúäó ÇáúãõÚóÏøöáö æóÇáÔøóÇåöÏö
Ýöí ãóÌúáöÓöåö áöÊóäúÊóÝöíó ÔõÈúåóÉõ ÊóÚúÏöíáö ÛóíúÑöåö (æóíóßúÝöí
áöáÊøóÒúßöíóÉö) Ãóäú íõÞóÇáó (åõæó ÚóÏúáñ Ýöí ÇáúÃóÕóÍøö) áöÃóäøó ãóäú
äóÔóÃó Ýöí ÏóÇÑö ÇáúÅöÓúáóÇãö Ýöí ÒóãóÇäöäóÇ ßóÇäó ÇáÙøóÇåöÑõ ãöäú
ÍóÇáöåö ÇáúÍõÑøöíøóÉó æóÇáúÅöÓúáóÇãó æóáöåóÐóÇ áóÇ íóÓúÃóáõ ÇáúÞóÇÖöí
Úóäú ÍõÑøöíøóÉö ÇáÔøóÇåöÏö æóÅöÓúáóÇãöåö ãóÇ áóãú íõäóÇÒöÚúåõ ÇáúÎóÕúãõ
(æóÞöíáó áóÇ ÈõÏøó ãöäú Þóæúáöåö ÚóÏúáñ ÌóÇÆöÒõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö) áöÃóäøó
ÇáúÚóÈúÏó Ãóæú ÇáúãóÍúÏõæÏó Ýöí ÞóÐúÝò ÅÐóÇ ÊóÇÈó ÞóÏú íóßõæäõ ÚóÏúáðÇ
ãóÚó Ãóäøóåõ áóÇ ÊóÌõæÒõ ÔóåóÇÏóÉõ ßõáøö æóÇÍöÏò ãöäúåõãóÇ.
(æóáóÇ íóÕöÍøõ ÊóÚúÏöíáõ ÇáúÎóÕúãö ÈöÞóæúáöåö åõæó ÚóÏúáñ áóßöäú
ÃóÎúØóÃó) Ýöí ÔóåóÇÏóÊöåö (Ãóæú äóÓöíó) ßóíúÝöíøóÉó ÇáúæóÞúÚóÉö åóßóÐóÇ
ÞóÇáó ÇáúÅöãóÇãõ
(2/189)
íóÚúäöí ÊóÚúÏöíáó ÇáúãõÏøóÚóì Úóáóíúåö
ÇáÔøõåõæÏó áóÇ íóÕöÍøõ¡ æóãõÑóÇÏõåõ Úóáóì Þóæúáö ãóäú íóÑóì ÇáÓøõÄóÇáó
Úóäú ÇáÔøõåõæÏö¡ æóÃóãøóÇ Úóáóì Þóæúáöåö ÝóáóÇ íóÊóÃóÊøóì Ðóáößó
áöÃóäøóåõ áóÇ íóÑóì ÇáÓøõÄóÇáó Úóäú ÇáÔøõåõæÏö¡ æóäóÙöíÑõåõ
ÇáúãõÒóÇÑóÚóÉõ ÝóÅöäøóåõ áóÇ íóÑóÇåóÇ¡ æóãóÚó åóÐóÇ ÝóÑøóÚó ÚóáóíúåóÇ
Úóáóì Þóæúáö ãóäú íóÑóì¡ æóÚóäúåõãóÇ Ãóäøóåõ ÊóÌõæÒõ ÊóÒúßöíóÊõåõ æóåõæó
Þóæúáõ ÇáúÃóÆöãøóÉö ÇáËøóáóÇËóÉö áóßöäú ÚöäúÏó ãõÍóãøóÏò áóÇ ÈõÏøó ãöäú
Öóãøö ÂÎóÑó Åáóíúåö áöÃóäøóåõ áóÇ íóÌõæÒõ ÊóÚúÏöíáõ ÇáúæóÇÍöÏö ÚöäúÏóåõ.
æóæóÌúåõ ÇáÙøóÇåöÑö Ãóäøó Ýöí ÒóÚúãö ÇáúãõÏøóÚöí æóÔõåõæÏöåö Ãóäøó
ÇáúãõÏøóÚóì Úóáóíúåö ÙóÇáöãñ ßóÇÐöÈñ Ýöí ÇáúÌõÍõæÏö¡ æóÊóÒúßöíóÉõ
ÇáúßóÇÐöÈö ÇáúÝóÇÓöÞö áóÇ ÊóÕöÍøõ æóÃóØúáóÞó ÇáúÎóÕúãó æóáóãú
íõÞóíøöÏúåõ áóßöäú ÞóíøóÏóåõ ÕóÇÍöÈõ ÇáúãöäóÍö ÈöãóÇ ÅÐóÇ ßóÇäó áóãú
íõÑúÌóÚú Åáóíúåö Ýöí ÇáÊøóÚúÏöíáö áöÃóäøóåõ ÅÐóÇ ßóÇäó ãöãøóäú íõÑúÌóÚú
Åáóíúåö Ýöí ÇáÊøóÚúÏöíáö ÕóÍøó Þóæúáõåõ ßóãóÇ ÕóÑøóÍó Èöåö Ýöí
ÇáúÈóÒøóÇÒöíøóÉö ÝóÚóáóì åóÐóÇ áóæú ÞóíøóÏóåõ ßóãóÇ ÞóíøóÏó ÕóÇÍöÈõ
ÇáúãöäóÍö áóßóÇäó Ãóæúáóì (ÝóÅöäú ÞóÇáó) ÇáúÎóÕúãõ (åõæó ÚóÏúáñ ÕóÏúÞñ)
Ãóíú ÚóÇÏöáñ ÕóÇÏöÞñ (ËóÈóÊó ÇáúÍóÞøõ) Ãóíú ÍóÞøõ ÇáúãõÏøóÚöí áöÃóäøóåõ
ÅÞúÑóÇÑñ ãöäúåõ ÈöËõÈõæÊö ÇáúÍóÞøö ÈöÎöáóÇÝö ãóÇ áóæú ÞóÇáó åõãú ÚõÏõæáñ
æóáóãú íóÒöÏú Úóáóíúåö ÍóíúËõ áóÇ íóáúÒóãõåõ ÔóíúÁñ áöÃóäøóåõãú ãóÚó
ßóæúäöåöãú ÚõÏõæáðÇ íóÌõæÒõ ãöäúåõãú ÇáäøöÓúíóÇäõ æóÇáúÎóØóÃõ ÝóáóÇ
íóáúÒóãõ ãöäú ßóæúäöåö ÚóÏúáðÇ Ãóäú íóßõæäó ßóáóÇãõåõ ÕóæóÇÈðÇ ßóãóÇ Ýöí
ÇáÏøõÑóÑö áóßöäú Ýöí ÇáúÈóÍúÑö äóÞúáðÇ Úóäú ÇáÕøóÏúÑö ÇáÔøóåöíÏö Ãóäøóåõ
íóßõæäõ ãõÞöÑøðÇ ÈöÞóæúáöåö ÕóÏóÞõæÇ ÝöíãóÇ ÔóåöÏõæÇ Èöåö Úóáóíøó
ÈöÞóæúáöåö åõãú ÚõÏõæáñ ÝöíãóÇ ÔóåöÏõæÇ Èöåö Úóáóíøó.
(æóíóßúÝöí ÇáúæóÇÍöÏõ áöÊóÒúßöíóÊöåö ÇáÓøöÑøó¡ æóÇáÊøóÑúÌóãóÉö¡
æóÇáÑøöÓóÇáóÉö Åáóì ÇáúãõÒóßøöí) íóÚúäöí íóÕúáõÍõ ÇáúæóÇÍöÏõ Ãóäú
íóßõæäó ãõÒóßøöíðÇ áöáÔøóÇåöÏö¡ æóãõÊóÑúÌöãðÇ Úóäú ÇáÔøóÇåöÏö¡
æóÑóÓõæáðÇ ãöäú ÇáúÞóÇÖöí Åáóì ÇáúãõÒóßøöí ÚöäúÏó ÇáÔøóíúÎóíúäö áöÃóäøó
ÇáÊøóÒúßöíóÉó ãöäú ÃõãõæÑö ÇáÏøöíäö ÝóáóÇ íõÔúÊóÑóØõ ÝöíåóÇ ÅáøóÇ
ÇáúÚóÏóÇáóÉõ ÍóÊøóì ÊóÌõæÒó ÊóÒúßöíóÉõ ÇáúÚóÈúÏö æóÇáúãóÑúÃóÉö
æóÇáúÃóÚúãóì æóÇáúãóÍúÏõæÏö Ýöí ÇáúÞóÐúÝö ÇáÊøóÇÆöÈö áöÃóäøó ÎóÈóÑóåõãú
ãóÞúÈõæáñ Ýöí ÇáúÃõãõæÑö ÇáÏøöíäöíøóÉö (æóÇáöÇËúäóÇäö ÃóÍúæóØõ) áöÃóäøó
Ýöíåö ÒöíóÇÏóÉó ØõãóÃúäöíäóÉò (æóÚöäúÏó ãõÍóãøóÏò áóÇ ÈõÏøó ãöäú
ÇáöÇËúäóíúäö) æóåõæó Þóæúáõ ÇáúÃóÆöãøóÉö ÇáËøóáóÇËóÉö¡ áöÃóäøó
ÇáÊøóÒúßöíóÉó Ýöí ãóÚúäóì ÇáÔøóåóÇÏóÉö áöÃóäøó æöáóÇíóÉó ÇáúÞóÇÖöí
ÊõÈúÊóäóì Úóáóì ÙõåõæÑö ÇáúÚóÏóÇáóÉö ÝóíõÔúÊóÑóØõ Ýöíåö ÇáúÚóÏóÏõ ßóãóÇ
íõÔúÊóÑóØõ ÇáúÚóÏóÇáóÉõ¡ æóãóÍóáøõ ÇáöÇÎúÊöáóÇÝö ãóÇ ÅÐóÇ áóãú íóÑúÖó
ÇáúÎóÕúãõ ÈöÊóÒúßöíóÉö ÇáúæóÇÍöÏö ÝóÅöäú ÑóÖöíó ÝóÌóÇÒó ÅÌúãóÇÚðÇ åóÐóÇ
Ýöí ÊóÒúßöíóÉö ÇáÓøöÑøö ÃóãøóÇ Ýöí ÊóÒúßöíóÉö ÇáúÚóáóÇäöíóÉö íõÔúÊóÑóØõ
ÌóãöíÚõ ãóÇ íõÔúÊóÑóØõ Ýöí ÇáÔøóåóÇÏóÉö ãöäú ÇáúÍõÑøöíøóÉö æóÇáúÈóÕóÑö
æóÛóíúÑöåöãóÇ Óöæóì áóÝúÙö ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö áöÃóäøó ãóÚúäóì
ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÝöíåóÇ ÃóÙúåóÑõ æóáöÐóÇ íóÎúÊóÕøõ ÈöãóÌúáöÓö ÇáúÞóÇÖöí.
æóÚóäú åóÐóÇ ÞóÇáó (æóÊõÔúÊóÑóØõ ÇáúÍõÑøöíøóÉõ Ýöí ÊóÒúßöíóÉö
ÇáúÚóáóÇäöíóÉö Ïõæäó ÇáÓøöÑøö) æóßóÐóÇ íõÔúÊóÑóØõ ÇáúÚóÏóÏõ ÝöíåóÇ Úóáóì
ãóÇ ÞóÇáóåõ ÇáúÎóÕøóÇÝõ æóíõÔúÊóÑóØõ Ýöí ÊóÒúßöíóÉö ÔõåõæÏö ÇáÒøöäóÇÁö
ÃóÑúÈóÚóÉõ ÐõßõæÑò ÚöäúÏó ãõÍóãøóÏò ßóãóÇ Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö.
(2/190)
[ÝóÕúáñ Ýöí ÈóíóÇäö ÃóäúæóÇÚö ãóÇ
íóÊóÍóãøóáõåõ ÇáÔøóÇåöÏõ]
ÝóÕóáøö áóãøóÇ ÝóÑóÛó ãöäú ÐößúÑö ãóÑóÇÊöÈö ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÔóÑóÚó Ýöí
ÈóíóÇäö ÃóäúæóÇÚö ãóÇ íóÊóÍóãøóáõåõ ÇáÔøóÇåöÏõ æóåõæó äóæúÚóÇäö
ÇáúÃóæøóáõ ãóÇ íóËúÈõÊõ ÈöäóÝúÓöåö ÈöáóÇ ÅÔúåóÇÏò æóÇáËøóÇäöí ãóÇ áóÇ
íóËúÈõÊõ ÈöäóÝúÓöåö Èóáú íóÍúÊóÇÌõ Åáóì ÇáúÅöÔúåóÇÏö ÝóÔóÑóÚó Ýöí
ÇáúÃóæøóáö æóÞóÇáó (íóÔúåóÏõ Èößõáøö ãóÇ ÓóãöÚóåõ) ãöäú ÇáúãóÓúãõæÚóÇÊö
(Ãóæú ÑóÂåõ) ãöäú ÇáúãõÈúÕöÑóÇÊö (ßóÇáúÈóíúÚö æóÇáúÅöÞúÑóÇÑö æóÍõßúãö
ÇáúÍóÇßöãö) ãöËóÇáõ ãóÇ ßóÇäó ãöäú ÇáúãóÓúãõæÚóÇÊö ßóãóÇ Ýöí
ÇáúÝóÑóÇÆöÏö áóßöäú íõãúßöäõ Ãóäú íóßõæäó ãöËóÇáðÇ áóåõãóÇ ßóãóÇ Ýöí
ÇáúÈóÍúÑö (æóÇáúÛóÕúÈö æóÇáúÞóÊúáö) ãöËóÇáõ ãóÇ ßóÇäó ãöäú
ÇáúãõÈúÕöÑóÇÊö.
(æóÅöäú) æóÕúáöíøóÉñ (áóãú íõÔúåóÏú) ãöäú ÇáúÃóÝúÚóÇáö ãóÈúäöíøñ
áöáúãóÝúÚõæáö (Úóáóíúåö) Ãóíú Úóáóì ãóÇ ÐõßöÑó ãöäú ÌóÇäöÈö ÇáúãõÏøóÚöíº
áöÃóäøó ßõáøó æóÇÍöÏò ãöäúåõãóÇ ËóÇÈöÊõ ÇáúÍõßúãö ÈöäóÝúÓöåö (æóíóÞõæáõ
ÇÔúåóÏú) Ãóäøóåõ ÈóÇÚó¡ Ãóæú ÃóÞóÑøóº áöÃóäøóåõ ÚóÇíóäó ÇáÓøóÈóÈó
ÝóæóÌóÈóÊú Úóáóíúåö ÇáÔøóåóÇÏóÉõ Èöåö ßóãóÇ ÚóÇíóäó æóåóÐóÇ ÅÐóÇ ßóÇäó
ÇáúÈóíúÚõ ÈöÇáúÚóÞúÏö ÝóÙóÇåöÑñ æóÅöäú ßóÇäó ÈöÇáÊøóÚóÇØöí ÝóßóÐóǺ
áöÃóäøó ÍóÞöíÞóÉó ÇáúÈóíúÚö ãõÈóÇÏóáóÉõ ÇáúãóÇáö ÈöÇáúãóÇáö æóÞóÏú
æõÌöÏó æóÞöíáó áóÇ íóÔúåóÏõæäó Úóáóì ÇáúÈóíúÚö Èóáú Úóáóì ÇáúÃóÎúÐö
æóÇáúÅöÚúØóÇÁöº áöÃóäøóåõ ÈóíúÚñ Íõßúãöíøñ æóáóíúÓó ÈöÈóíúÚò ÍóÞöíÞöíøò
ßóãóÇ Ýöí ÇáÊøóÈúíöíäö áóßöäú Ýöí ÇáúÈóÒøóÇÒöíøóÉö æóáóæú ÔóåöÏõæÇ
ÈöÇáúÈóíúÚö ÌóÇÒó æóáóÇ ÈõÏøó ãöäú ÈóíóÇäö ÇáËøóãóäö Ýöí ÇáÔøóåóÇÏóÉö
Úóáóì ÇáÔøöÑóÇÁöº áöÃóäøó ÇáÔøöÑóÇÁó ÈöËóãóäò ãóÌúåõæáò áóÇ íóÕöÍøõ
(áóÇ) íóÞõæáõ (ÇÔúåóÏúäöí) ÝöíãóÇ áóÇ ÅÔúåóÇÏó Ýöíåöº áöÃóäøóåõ ÛóíúÑõ
æóÇÞöÚò Ýóíóßõæäõ ßóÐöÈðÇ.
æóÝöí ÇáÊøóÈúíöíäö æóáóæú ÓóãöÚó ãöäú æóÑóÇÁö ÇáúÍöÌóÇÈö áóÇ íóÓóÚõåõ
Ãóäú íóÔúåóÏó áöÇÍúÊöãóÇáö Ãóäú íóßõæäó ÛóíúÑóåõ ÅÐóÇ ÇáäøóÛúãóÉõ
ÊõÔúÈöåõ ÇáäøóÛúãóÉó ÅáøóÇ ÅÐóÇ ßóÇäó Ýöí ÇáÏøóÇÎöáö æóÍúÏóåõ æóÚóáöãó
ÇáÔøóÇåöÏõ Ãóäøóåõ áóíúÓó ÝöíåóÇ ÛóíúÑõåõ Ëõãøó ÌóáóÓó Úóáóì ÇáúãóÓúáóßö
æóáóíúÓó áóåõ ãóÓúáóßñ ÛóíúÑõåõ ÝóÓóãöÚó ÅÞúÑóÇÑó ÇáÏøóÇÎöáö æóáóÇ
íóÑóÇåõº áöÃóäøóåõ íóÍúÕõáõ Èöåö ÇáúÚöáúãõ æóíóäúÈóÛöí áöáúÞóÇÖöí ÅÐóÇ
ÝóÓøóÑó áóåõ Ãóäú áóÇ íóÞúÈóáóåõº áöÃóäøó ÇáäøóÛúãóÉó ÊõÔúÈöåõ
ÇáäøóÛúãóÉó æóÞóÇáõæÇ ÅÐóÇ ÓóãöÚó ÕóæúÊó ÇãúÑóÃóÉò ãöäú æóÑóÇÁö
ÇáúÍöÌóÇÈö áóÇ íóÌõæÒõ Ãóäú íóÔúåóÏó ÚóáóíúåóÇ ÅáøóÇ ÅÐóÇ ßóÇäó íóÑóì
ÔóÎúÕðÇ æóÞúÊó ÇáúÅöÞúÑóÇÑö ÞóÇáó ÇáúÝóÞöíåõ ÃóÈõæ ÇááøóíúËö ÅÐóÇ
ÃóÞóÑøóÊú ÇãúÑóÃóÉñ ãöäú æóÑóÇÁö ÍöÌóÇÈò æóÔóåöÏó ÚöäúÏóåõ ÇËúäóÇäö
ÃóäøóåóÇ ÝõáóÇäóÉõ ÈöäúÊõ ÝõáóÇäò Èúäö ÝõáóÇäò áóÇ íóÌõæÒõ áöãóäú ÓóãöÚó
ÅÞúÑóÇÑóåóÇ Ãóäú íóÔúåóÏó ÚóáóíúåóÇ ÅáøóÇ ÅÐóÇ ÑóÃóì ÔóÎúÕóåóÇ ÍóÇáó ãóÇ
ÃóÞóÑøóÊú ÝóÍöíäóÆöÐò íóÌõæÒõ Ãóäú íóÔúåóÏó Úóáóì ÅÞúÑóÇÑöåóÇ ÈöÑõÄúíóÉö
ÔóÎúÕöåóÇ áóÇ ÑõÄúíóÉö æóÌúåöåóÇ.
ÞóÇáó ÃóÈõæ ÈóßúÑò ÇáúÅöÓúßóÇÝõ ÇáúãóÑúÃóÉõ ÅÐóÇ ÍóÓóÑóÊú Úóäú æóÌúåöåóÇ
ÝóÞóÇáóÊú ÃóäóÇ ÝõáóÇäóÉõ ÈöäúÊõ ÝõáóÇäö Èúäö ÝõáóÇäò æóÞóÏú æóåóÈúÊõ
áöÒóæúÌöí ãóåúÑöí ÝóÅöäøó ÇáÔøõåõæÏó áóÇ íóÍúÊóÇÌõæäó Åáóì ÔóåóÇÏóÉö
ÚóÏúáóíúäö ÅäøóåóÇ ÝõáóÇäóÉõ ÈöäúÊõ ÝõáóÇäö Èúäö ÝõáóÇäò ãóÇ ÏóÇãóÊú
ÍóíøóÉð ÅÐú íõãúßöäõ áöáÔøóÇåöÏö Ãóäú íõÔöíÑó ÅáóíúåóÇ ÝóÅöäú ãóÇÊóÊú
ÝóÍöíäóÆöÐò íóÍúÊóÇÌõ ÇáÔøõåõæÏõ Åáóì ÔóåóÇÏóÉö ÚóÏúáóíúäö ÃóäøóåóÇ
ÝõáóÇäóÉõ ÈöäúÊõ ÝõáóÇäö Èúäö ÝõáóÇäò ßóãóÇ Ýöí ÇáÏøõÑóÑö.
Ëõãøó ÔóÑóÚó Ýöí ÇáäøóæúÚö ÇáËøóÇäöí ÝóÞóÇáó (æóáóÇ íóÔúåóÏõ Úóáóì
ÔóåóÇÏóÉö ÛóíúÑöåö ÅÐóÇ ÓóãöÚó ÃóÏóÇÁóåóÇ) Ãóíú áóÇ íóÔúåóÏõ Úóáóì
ÔóåóÇÏóÉö ÔóÇåöÏò ãóÚó ãóäú ÓóãöÚó ÇáÔøóåóÇÏóÉó ÓóæóÇÁñ ÓóãöÚó Ýöí
ãóÌúáöÓö ÇáúÞóÇÖöí¡ Ãóæú ÛóíúÑöåöº áöÃóäøó åóÐöåö ÇáÔøóåóÇÏóÉó ÛóíúÑõ
ËóÇÈöÊò ÇáúÍõßúãõ ÈöäóÝúÓöåö Èóáú ÈöÇáúÞóÇÖöí ÝóíóÓúÊóáúÒöãõ
ÇáÊøóÍúãöíáó ãóÚó Ãóäøóåõ áóãú íóÊóÍóãøóáúåõ ÍóíúËõ áóãú íóÔúåóÏú
Úóáóíúåö (Ãóæú ÅÔúåóÇÏö ÇáúÛóíúÑö ÚóáóíúåóÇ) Ãóíú áóÇ íóÔúåóÏõ Úóáóì
ÔóåóÇÏóÉö ÔóÇåöÏò ãóäú ÓóãöÚó ÅÔúåóÇÏóåõ Úóáóì ÇáÔøóåóÇÏóÉö (ãóÇ áóãú
íóÔúåóÏú åõæó) Ãóíú ÔóÇåöÏõ ÇáúÃóÕúáö (ÚóáóíúåóÇ) Ãóíú Úóáóì
ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÊóæúÖöíÍõåõ ÞóÇáó ÔóÇåöÏñ áöÔóÎúÕò
(2/191)
ÇÔúåóÏú ãöäøöí Ãóäøó ÝõáóÇäðÇ ÃóÞóÑøó
ÚöäúÏöí ÈößóÐóÇ ÝóÓóãöÚó ÂÎóÑõ åóÐóÇ ÇáúÞóæúáó áóÇ íóÌõæÒõ áöáÓøóÇãöÚö
Ãóäú íóÔúåóÏóº áöÃóäøó ßõáøðÇ ãöäú ÇáÔøóåóÇÏóÉö æóÇáúÅöÔúåóÇÏö ÛóíúÑõ
ËóÇÈöÊö ÇáúÍõßúãö ÈöäóÝúÓöåö Èóáú ÈöÇáäøóÞúáö Åáóì ãóÌúáöÓö ÇáúÞóÖóÇÁö
æóÐóÇ íóÓúÊóáúÒöãõ ÇáÊøóÍúãöíáó æóÇáúÅöäóÇÈóÉó æóåõæó áóãú íõæÌóÏúº
áöÃóäøóåõ ãóÇ Íóãóáóåõ ÈöÇáúÅöÔúåóÇÏö æóÅöäøóãóÇ Íóãóáó ÛóíúÑóåõ ÞóÈúáó
Ãóäú ÓóãöÚó ÚöäúÏó ÇáúÞóÇÖöí Ãóäøó ÇáÔøóÇåöÏó íóÔúåóÏõ ÈöÔóåóÇÏóÉò Íóáøó
áöáÓøóÇãöÚö Ãóäú íóÔúåóÏó.
(æóáóÇ íóÚúãóáõ ÔóÇåöÏñ æóáóÇ ÞóÇÖò æóáóÇ ÑóÇæò ÈöÎóØøöåö ãóÇ áóãú
íóÊóÐóßøóÑú) Ãóíú áóÇ íóÍöáøõ áöáÔøóÇåöÏö ÅÐóÇ ÑóÃóì ÎóØøóåõ Ãóäú
íóÔúåóÏó ÅáøóÇ Ãóäú íóÊóÐóßøóÑó æóáóÇ áöáúÞóÇÖöí ÅÐóÇ æóÌóÏó ÏöíæóÇäóåõ
ãóßúÊõæÈðÇ ÈöÔóåóÇÏóÉö ÔõåõæÏò æóáóÇ íõÍúÝóÙõ Ãóäøóåõãú ÔóåöÏõæÇ
ÈöÐóáößó¡ Ãóæú ÞóÖöíøóÉð ÞóÖóÇåóÇ Ãóäú íóÍúßõãó ÈöÊöáúßó ÇáÔøóåóÇÏóÉö
æóáóÇ Ãóäú íõãúÖöíó Êöáúßó ÇáúÞóÖöíøóÉö æóáóÇ áöáÑøóÇæöí ÅÐóÇ æóÌóÏó
ãóßúÊõæÈðÇ ÈöÎóØøöåö¡ Ãóæú ÈöÎóØøö ÛóíúÑöåö æóåõæó ãóÚúÑõæÝñ Ãóäøóåõ
ÞóÑóÃó Úóáóì ÝõáóÇäò æóäóÍúæõåõ Ãóäú íóÑúæöíó ÍóÊøóì íóÊóÐóßøóÑó
ÇáÔøóåóÇÏóÉó¡ Ãóæú ÇáúÞóÖöíøóÉó¡ Ãóæú ÇáÑøöæóÇíóÉó Þöíáó åóÐóÇ ÚöäúÏó
ÇáúÅöãóÇãöº áöÃóäøó ÇáÔøóåóÇÏóÉó æóÇáúÞóÖóÇÁó æóÇáÑøöæóÇíóÉó áóÇ íóÍöáøõ
ÅáøóÇ Úóäú Úöáúãò æóáóÇ Úöáúãó åõäóǺ áöÃóäøó ÇáúÎóØøó íõÔúÈöåõ ÇáúÎóØøó
(æóÚöäúÏóåõãóÇ íóÌõæÒõ) ßõáøñ ãöäú ÇáÔøóåóÇÏóÉö æóÇáúÞóÖóÇÁö
æóÇáÑøöæóÇíóÉö (Åäú ßóÇäó) ÇáúÎóØøõ (ãóÍúÝõæÙðÇ Ýöí íóÏöåö) æóÅöäú áóãú
íóÊóÐóßøóÑú ÇáúÍóÇÏöËóÉó áöæõÞõæÚö ÇáúÃóãúäö ÍöíäóÆöÐò ãöäú ÇáÒøöíóÇÏóÉö
æóÇáäøõÞúÕóÇäö Ýóíóßõæäõ ÇáúÎöáóÇÝõ ÍöíäóÆöÐò ÝöíãóÇ ÅÐóÇ ßóÇäó
ãóÍúÝõæÙðÇ Ýöí íóÏöåö ÝóÚöäúÏóåõ áóÇ íóÌõæÒõ ÓóæóÇÁñ ßóÇäó ÇáúÎóØøõ
ãóÍúÝõæÙðÇ Ýöí íóÏöåö¡ Ãóæú áóÇ æóÚöäúÏóåõãóÇ íóÌõæÒõ Åäú ßóÇäó
ãóÍúÝõæÙðÇ Ýöí íóÏöåö æóÅöáøóÇ ÝóáóÇ æóÞóÇáó ÈóÚúÖõåõãú ÇáúÎöáóÇÝõ
ãõØúáóÞñ ÝóÚöäúÏó ÇáúÅöãóÇãö áóÇ íóÌõæÒõ ãõØúáóÞðÇ æóÚöäúÏóåõãóÇ íóÌõæÒõ
ãõØúáóÞðǺ áöÃóäøó ÇáÙøóÇåöÑó Ãóäøóåõ ÎóØøõåõ æóÇáúÚóãóáõ ÈöÇáÙøóÇåöÑö
æóÇÌöÈñ áóßöäú Ýöí ÇáúÈóÍúÑö æóÛóíúÑöåö æóÌóæøóÒó ãõÍóãøóÏñ Ýöí Çáúßõáøö
æóÌóæøóÒóåõ ÃóÈõæ íõæÓõÝó áöáÑøóÇæöí æóÇáúÞóÇÖöí Ïõæäó ÇáÔøóÇåöÏö ÞóÇáó
ÔóãúÓõ ÇáúÃóÆöãøóÉö ÇáúÍóáúæóÇäöíøõ: íóäúÈóÛöí Ãóäú íõÝúÊóì ÈöÞóæúáö
ãõÍóãøóÏò æóÌóÒóãó Ýöí ÇáúÈóÒøóÇÒöíøóÉö ÈöÃóäøóåõ íõÝúÊóì ÈöÞóæúáö
ãõÍóãøóÏò.
æóÝöí ÇáÓøöÑóÇÌö æóãóÇ ÞóÇáóåõ ÃóÈõæ íõæÓõÝó åõæó ÇáúãõÚóæøóáõ Úóáóíúåö.
æóÝöí ÇáúãöäóÍö æóÞóæúáõåõãóÇ åõæó ÇáÕøóÍöíÍõ ÝóÚóáóì åóÐóÇ íóäúÈóÛöí
áöáúãõÕóäøöÝö ÇáÊøóÝúÕöíáõ.
(æóáóÇ íóÔúåóÏõ) ÃóÍóÏñ (ÈöãóÇ áóãú íõÚóÇíöäúåõ) ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö áöãóÇ
ÊóáóæúäóÇåõ ÂäöÝðÇ (ÅáøóÇ ÇáäøóÓóÈó) ÈöÃóäøó ÝõáóÇäðÇ Èúäó ÝõáóÇäò¡ Ãóæú
ÃóÎõæåõ (æóÇáúãóæúÊó) ÈöÃóäøó ÝõáóÇäðÇ ÞóÏú ãóÇÊó (æóÇáäøößóÇÍó) ÈöÃóäøó
ÝõáóÇäðÇ ÊóÒóæøóÌó ÝõáóÇäóÉó (æóÇáÏøõÎõæáó) ÈöÃóäøó ÝõáóÇäðÇ ÊóÒóæøóÌó
ÝõáóÇäóÉó ÏóÎóáó ÈöåóÇ (æóæöáóÇíóÉó ÇáúÞóÇÖöí) ÈöÃóäøó ÝõáóÇäðÇ ÞóÏú
Êóæóáøóì ÇáúÞóÖóÇÁó ãöäú ÌöåóÉö ÝõáóÇäò ÇáúÅöãóÇãö (æóÃóÕúáó ÇáúæóÞúÝö)
ÈöÃóäøó ÝõáóÇäðÇ æóÞóÝó åóÐöåö ÇáÖøóíúÚóÉó ãóËóáðÇ åóÐóÇ ÅÐóÇ áóãú
íóÓúÊóäöÏú Åáóì Çáúãöáúßö ßóãóÇ ÞóÑøóÑúäóÇåõ Ýöí ÂÎóÑö ÇáúæóÞúÝö
æóÇáúÞöíóÇÓõ Ãóäú áóÇ ÊóÌõæÒõ ÇáÔøóåóÇÏóÉõ ÈöÇáÊøóÓóÇãõÚö Ýöí
ÇáúãóÓóÇÆöáö ÇáúãóÐúßõæÑóÉö ÃóíúÖðÇ æóæóÌúåõ ÇáöÇÓúÊöÍúÓóÇäö Ãóäøó
åóÐöåö ÇáúÃõãõæÑó ÊóÎúÊóÕøõ áöãõÚóÇíóäóÉö ÃóÕúÍóÇÈöåóÇ æóåõãú ÎóæóÇÕøõ
ÇáäøóÇÓö æóÊóÊóÚóáøóÞõ ÈöåóÇ ÇáúÃóÍúßóÇãõ Ýóáóæú áóãú ÊõÞúÈóáú
ÇáÔøóåóÇÏóÉõ ÝöíåöãóÇ ÈöÇáÊøóÓóÇãõÚö áóÊóÚóØøóáóÊú ÃóÍúßóÇãõåóÇ
ÈöÎöáóÇÝö ÇáúÈóíúÚö æóäóÍúæöåö Þóæúáõåõ ÃóÕúáõ ÇáúæóÞúÝö
(2/192)
ÇÍúÊöÑóÇÒñ Úóäú ÔóÑóÇÆöØöåö áöãóÇ Ýöí
ÇáúÈóÒøóÇÒöíøóÉö æóÝöí ÇáúæóÞúÝö ÃóäøóåóÇ ÊõÞúÈóáõ ÈöÇáÊøóÓóÇãõÚö Úóáóì
ÃóÕúáöåö áóÇ Úóáóì ÔóÑóÇÆöØöåö æóåõæó ÇáÕøóÍöíÍõ æóßõáøõ ãóÇ íóÊóÚóáøóÞõ
ÈöÕöÍøóÉö ÇáúæóÞúÝö æóÊóÊóæóÞøóÝõ Úóáóíúåö Ýóåõæó ãöäú ÃóÕúáöåö æóãóÇ
áóÇ ÊóÊóæóÞøóÝõ Úóáóíúåö ÇáÕøöÍøóÉõ Ýóåõæó ãöäú ÇáÔøóÑóÇÆöØö æóÝöí
ÇáúÝõÕõæáö ÇáúÚöãóÇÏöíøóÉö ÇáúãõÎúÊóÇÑõ Ãóäú áóÇ ÊõÞúÈóáó ÇáÔøóåóÇÏóÉõ
ÈöÇáÔøõåúÑóÉö Úóáóì ÔóÑóÇÆöØö ÇáúæóÞúÝö æóÝöí ÇáúãõÌúÊóÈóì ÇáúãõÎúÊóÇÑõ
Ãóäú ÊõÞúÈóáó ßóãóÇ ÈóíøóäøóÇåõ Ýöí ÂÎöÑö ÇáúæóÞúÝö æóÙóÇåöÑõ
ÇáÊøóÞúíöíÏö ÈöãóÇ ÐõßöÑó ãöäú ÇáúÃóÔúíóÇÁö ÇáÓøöÊøóÉö íóÏõáøõ Úóáóì
ÚóÏóãö ÞóÈõæáöåóÇ Èöåö Ýöí ÛóíúÑöåóÇ ãöäú ÇáúæóáóÇÁö æóÇáúÚöÊúÞö
æóÇÎúÊóáóÝó ÇáúÝóÍúáóÇäö Ýöí äóÞúáö ÇáöÇÎúÊöáóÇÝö Ýöí ÇáúÚöÊúÞö ÝóäóÞóáó
ÇáÓøóÑóÎúÓöíøõ ÚóÏóãó ÞóÈõæáöåóÇ Ýöíåö ÅÌúãóÇÚðÇ æóäóÞóáó ÃõÓúÊóÇÐõåõ
ÇáúÍóáúæóÇäöíøõ Ãóäøóåõ Úóáóì ÇáöÇÎúÊöáóÇÝö ÇáúãóäúÞõæáö Ýöí ÇáúæóáóÇÁö
ÝóÚóäú ÃóÈöí íõæÓõÝó ÇáúÌóæóÇÒõ ÝöíåöãóÇ æóãöäú Ðóáößó ÇáúãóåúÑõ
ÝóÙóÇåöÑõ ÇáÊøóÞúíöíÏö Ãóäøóåõ áóÇ ÊõÞúÈóáõ Ýöíåö Èöåö æóáóßöäú Ýöí
ÇáúÈóÒøóÇÒöíøóÉö æóÇáÙøóåöíÑöíøóÉö æóÇáúÎöÒóÇäóÉö Ãóäøó Ýöíåö
ÑöæóÇíóÊóíúäö æóÇáúÃóÕóÍøõ ÇáúÌóæóÇÒõ æóÊóãóÇãõåõ Ýöí ÇáúÈóÍúÑö
ÝóáúíõØóÇáóÚú (ÅÐóÇ ÃóÎúÈóÑóåõ ÈöåóÇ) Ãóíú Ýóáóåõ Ãóäú íóÔúåóÏó ÈöåóÐöåö
ÇáúÃóÔúíóÇÁö ÅÐóÇ ÃóÎúÈóÑóåõ (ãóäú íóËöÞõ Èöåö ãöäú ÚóÏúáóíúäö¡ Ãóæú
ÚóÏúáò æóÚóÏúáóÊóíúäö) º áöÃóäøóåõ ÃóÞóáøõ äöÕóÇÈò íõÝöíÏõ äóæúÚó
ÇáúÚöáúãö ÇáøóÐöí íõÈúÊóäóì Úóáóíúåö ÇáúÍõßúãõ Ýöí ÇáúãõÚóÇãóáóÇÊö
Þóæúáõåõ ÅÐóÇ ÃóÎúÈóÑóåõ íóÏõáøõ Úóáóì Ãóäøó áóÝúÙóÉó ÇáÔøóåóÇÏóÉö
áóíúÓóÊú ÈöÔóÑúØò Ýöí Çáúßõáøö æóÃóãøóÇ ÇáøóÐöí íóÔúåóÏõ ÚöäúÏó
ÇáúÞóÇÖöí ÝóáóÇ ÈõÏøó áóåõ ãöäú áóÝúÙöåóÇ æóÔõÑöØóÊú Ýöí ÇáúÚöäóÇíóÉö
áóÝúÙóÉõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö Úóáóì ãóÇ ÞóÇáõæÇ æóÇáöÇßúÊöÝóÇÁõ ÈöÅöÎúÈóÇÑö
ÑóÌõáóíúäö¡ Ãóæú ÑóÌõáò æóÇãúÑóÃóÊóíúäö ÞóæúáõåõãóÇ ÃóãøóÇ Úóáóì Þóæúáö
ÇáúÅöãóÇãö ÝóáóÇ ÊóÌõæÒõ ÇáÔøóåóÇÏóÉõ ãóÇ áóãú íóÓúãóÚú Ðóáößó ãöäú
ÇáúÚóÇãøóÉö ÈöÍóíúËõ íóÞóÚõ Ýöí ÞóáúÈöåö ÕöÏúÞõ ÇáúÎóÈóÑö (æóÝöí
ÇáúãóæúÊö íóßúÝöí ÇáúÚóÏúáõ æóáóæú) ßóÇäóÊú (ÃõäúËóì åõæó ÇáúãõÎúÊóÇÑõ)
ßóãóÇ Ýöí ÇáúÝóÊúÍö æóÛóíúÑöåöº áöÃóäøó ÇáäøóÇÓó íóßúÑóåõæäó Êöáúßó
ÇáúÍóÇáóÉó ÝóáóÇ íóÍúÖõÑõåõ ÛóÇáöÈðÇ ÅáøóÇ æóÇÍöÏñ ÚóÏúáñ¡ Ãóæú
æóÇÍöÏóÉñ ÚóÏúáóÉñ æóÝöí ÇáÊøóÈúíöíäö Ãóäøóåõ áóÇ ÈõÏøó ãöäú ÎóÈóÑö
ÚóÏúáóíúäö Ýöí Çáúßõáøö ÅáøóÇ Ýöí ÇáúãóæúÊö æóÕóÍøóÍó Ýöí
ÇáÙøóåöíÑöíøóÉö Ãóäøó ÇáúãóæúÊó ßóÛóíúÑöåö æóÅöäøóãóÇ ÊõÔúÊóÑóØõ
ÇáúÚóÏóÇáóÉõ Ýöí ÇáúãõÎúÈöÑö Ýöí ÛóíúÑö ÇáúãõÊóæóÇÊöÑö ÝóáóÇ íõÔúÊóÑóØõ
ÇáúÚóÏóÇáóÉõ æóáóÇ áóÝúÙõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö ßóãóÇ Ýöí ÇáúÎõáóÇÕóÉö.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö æóÛóíúÑöåö æóÝöí ÇáúãóæúÊö ãóÓúÃóáóÉñ ÚóÌöíÈóÉñ åöíó
ÅÐóÇ áóãú íõÚóÇíöäú ÇáúãóæúÊó ÅáøóÇ æóÇÍöÏñ æóáóæú ÔóåöÏó ÚöäúÏó
ÇáúÞóÇÖöí áóÇ íóÞúÖöí ÈöÔóåóÇÏóÊöåö æóÍúÏóåõ ãóÇÐóÇ íóÕúäóÚõ ÞóÇáõæÇ
íõÎúÈöÑõ ÈöÐóáößó ÚóÏúáðÇ ãöËúáóåõ æóÅöÐóÇ ÓóãöÚó ãöäúåõ Íóáøó áóåõ Ãóäú
íóÔúåóÏó Úóáóì ãóæúÊöåö ÝóíóÔúåóÏõ åõæó ãóÚó Ðóáößó ÇáÔøóÇåöÏö ÝóíóÞúÖöí
ÈöÔóåóÇÏóÊöåöãóÇ (æóíóÔúåóÏõ ãóäú ÑóÃóì ÌóÇáöÓðÇ ãóÌúáöÓó ÇáúÞóÖóÇÁö)
ÍóÇáó ßóæúäö ÇáúÌóÇáöÓö (íóÏúÎõáõ Úóáóíúåö ÇáúÎõÕõæãõ Ãóäøóåõ ÞóÇÖò)
Ãóíú íóÍöáøõ Ãóäú íóÔúåóÏó ÇáÑøóÇÚöí Úóáóì Ãóäøó ÇáúÌóÇáöÓó ÞóÇÖò æóÅöäú
áóãú íõÚóÇíöäú ÊóÞúáöíÏó ÇáúÅöãóÇãö ÅíøóÇåõº áöÃóäøó Ðóáößó ÚóáóÇãóÉñ
ÙóÇåöÑóÉñ áóåõ (æó) íóÔúåóÏõ (ãóäú ÑóÃóì ÑóÌõáðÇ æóÇãúÑóÃóÉð íóÓúßõäóÇäö
ãóÚðÇ) Ýöí ÈóíúÊò (æóÈóíúäóåõãóÇ ÇäúÈöÓóÇØõ ÇáúÃóÒúæóÇÌö ÃóäøóåóÇ
ÒóæúÌóÊõåõ) Ãóíú Íóáøó áóåõ Ãóäú íóÔúåóÏó ÈöÐóáößó æóÅöäú áóãú íõÚóÇíöäú
ÚóÞúÏó ÇáäøößóÇÍö æóÙóÇåöÑõåõ ÇáöÇßúÊöÝóÇÁõ ÈöÇáÑøõÄúíóÉö áóßöäú
ÐóßóÑóåõ Ãóäøóåõ áóÇ ÈõÏøó ãöäú ÇáúÅöÎúÈóÇÑö ÈöÃóäøóåóÇ ÒóæúÌóÊõåõ ßóãóÇ
Ýöí ÇáÊøóÈúíöíäö.
(æó) íóÔúåóÏõ (ãóäú ÑóÃóì ÔóíúÆðÇ Óöæóì ÇáúÂÏóãöíøö Ýöí íóÏö
ãõÊóÕóÑøöÝò) ÚõÑöÝó ÈöæóÌúåöåö æóÇÓúãöåö æóäóÓóÈöåö (Ýöíåö ÊóÕóÑøõÝõ
ÇáúãõáøóÇßö Ãóäøóåõ) Ãóíú Ðóáößó ÇáÔøóíúÁó (áóåõ) Ãóíú áöáúãõÊóÕóÑøöÝö
(Åäú æóÞóÚó Ýöí ÞóáúÈöåö)
(2/193)
Ãóíú ÞóáúÈö ÇáÑøóÇÆöí (Ðóáößó) Ãóíú
ßóæúäóåõ áóåõ æóÅöäú áóãú íõÚóÇíöäú ÃóÓúÈóÇÈó Çáúãöáúßöº áöÃóäøó ÇáúíóÏó
ÃóÞúÕóì ãóÇ íõÓúÊóÏóáøõ Èöåö Úóáóì Çáúãóáößö ÅÐú åöíó ãóÑúÌöÚõ
ÇáÏøóáóÇáóÉö Ýöí ÇáúÃóÓúÈóÇÈö ßõáøöåóÇ ÝóíóßúÊóÝöí ÈöåóÇ.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö Þóæúáõåõ Åäú æóÞóÚó Ýöí ÞóáúÈöåö Ðóáößó ÑöæóÇíóÉð Úóäú
ÃóÈöí íõæÓõÝó ÞóÇáõæÇ æóíóÍúÊóãöáõ Ãóäú íóßõæäó åóÐóÇ ÊóÝúÓöíÑðÇ
áöÅöØúáóÇÞö ãõÍóãøóÏò Ýöí ÇáÑøöæóÇíóÉö.
æóÝöí ÇáúÝóÊúÍö ÞóÇáó ÇáÕøóÏúÑõ ÇáÔøóåöíÏõ íóÍúÊóãöáõ Ãóäú íóßõæäó
Þóæúáõåõ Þóæúáó Çáúßõáøö æóÈöåö äóÃúÎõÐõ.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ ÈóßúÑò ÇáÑøóÇÒöíø åóÐóÇ Þóæúáõåõãú ÌóãöíÚðÇ ÇäúÊóåóì.
æóãöäú ËóãøóÉó ÞóíøóÏóåõ ÈöæõÞõæÚöåö Ýöí ÇáúÞóáúÈö Ýóáóæú ÑóÃóì ÏõÑøóÉð
Ýöí íóÏö ßóäøóÇÓò¡ Ãóæú ßöÊóÇÈðÇ Ýöí íóÏö ÌóÇåöáò áóÇ íóÔúåóÏõ
ÈöÇáúãöáúßö áóåõ ÈöãõÌóÑøóÏö íóÏöåö ßóãóÇ Ýöí ÇáúÈóÒøóÇÒöíøóÉö
(æóÇáúÂÏóãöíøó) Ãóíú áóæú ÑóÃóì ÔóíúÆðÇ æóåõæó ÂÏóãöíøñ (Åäú Úóáöãó
ÑöÞøóåõ¡ Ãóæú ßóÇäó ÕóÛöíÑðÇ áóÇ íõÚóÈøöÑõ Úóäú äóÝúÓöåö) Ãóíú áóÇ
íóßõæäõ ãõãóíøöÒðÇ (ÝóßóÐóáößó) íóÚúäöí íóÍöáøõ áöáÑøóÇÆöíøó Ýöí íóÏö
ãõÊóÕóÑøöÝò Ýöíåö ÊóÕóÑøõÝó ÇáúãõáøóÇßö Ãóäú íóÔúåóÏó ÈöÇáúãöáúßö áöÐöí
ÇáúíóÏöº áöÃóäøó ÇáÑøóÞöíÞó áóÇ íóßõæäõ Ýöí íóÏö äóÝúÓöåö æóßóÐóáößó
ÇáÕøóÛöíÑõ ÇáøóÐöí áóÇ íõÚóÈøöÑõ Úóäú äóÝúÓöåö áóÇ íóÏó áóåõ ÝóËóÈóÊó
íóÏõ Çáúãóæúáóì Úóáóíúåö ÍóÞöíÞóÉð ÝóÕóÇÑó ßóÇáúãóÊóÇÚö æóÅöäú ßóÇäó
ßóÈöíÑðÇ¡ Ãóæú ÕóÛöíÑðÇ íõÚóÈøöÑõ Úóäú äóÝúÓöåö æóáóãú íóÚúáóãú ÑöÞøóåõ
áóÇ íóÍöáøõ áöáÑøóÇÆöí Ãóäú íóÔúåóÏó ÈöÇáúãöáúßö áöÐöí ÇáúíóÏöº áöÃóäøó
áóåõãóÇ íóÏðÇ Úóáóì äóÝúÓöåöãóÇ ÊóÏúÝóÚõ íóÏó ÇáúÛóíúÑö ÚóäúåõãóÇ
ÝóÇäúÚóÏóãó Ïóáöíáõ Çáúãöáúßö æóÚóäú ÇáúÅöãóÇãö Ãóäøóåõ íóÍöáøõ áóåõ
Ãóäú íóÔúåóÏó ÝöíåöãóÇ ÃóíúÖðÇ ÇÚúÊöÈóÇÑðÇ ÈöÇáËøóÈóÇÊö æóÅöäøóãóÇ
íóÔúåóÏõ ÈöÇáúãöáúßö áöÐöí ÇáúíóÏö ÈöÔóÑúØö Ãóäú áóÇ íõÎúÈöÑóåõ
ÚóÏúáóÇäö ÈöÃóäøóåõ áöÛóíúÑöåö Ýóáóæú ÃóÎúÈóÑóÇåõ áóãú ÊóÌõÒú áóåõ
ÇáÔøóåóÇÏóÉõ ÈöÇáúãöáúßö áóåõ ßóãóÇ Ýöí ÇáúÎõáóÇÕóÉö æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö
Ãóäøó ÇáúÞóÇÖöíó ÅÐóÇ ÑóÃóì ÚóíúäðÇ Ýöí íóÏö ÑóÌõáò ÝóÅöäøóåõ íóÌõæÒõ
áóåõ ÇáúÞóÖóÇÁõ ÈöÇáúãöáúßö áóåõ ßóãóÇ Ýöí ÇáúÈóÒøóÇÒöíøóÉö æóÛóíúÑöåóÇ
æóÈöåö ÙóåóÑó Ãóäøó Þóæúáó ÇáÒøóíúáóÚöíøö Ýöí ÊóÞúÑöíÑö Ãóäøó ÇáÔøóÇåöÏó
ÅÐóÇ ÝóÓøóÑó áöáúÞóÇÖöí Ãóäøóåõ íóÔúåóÏõ Úóäú ÓóãóÇÚò¡ Ãóæú ãõÚóÇíóäóÉö
íóÏò áóãú íóÞúÈóáúåõº áöÃóäøó ÇáúÞóÇÖöíó áóÇ íóÌõæÒõ áóåõ Ãóäú íóÍúßõãó
ÈöÓóãóÇÚö äóÝúÓöåö æóáóæú ÊóæóÇÊóÑó ÚöäúÏóåõ æóáóÇ ÈöÑõÄúíóÉö äóÝúÓöåö
Ýöí íóÏö ÅäúÓóÇäò Óóåúæ ÇäúÊóåóì æóÝöíåö ßóáóÇãñº áöÃóäøó ãõÑóÇÏó
ÇáÒøóíúáóÚöíøö Ãóäøó ÇáúÞóÇÖöíó áóÇ íóÞúÖöí Èöåö ÞóÖóÇÁð ãõÍúßóãðÇ
ãõÈúÑóãðÇ ÈöÍóíúËõ áóæú ÇÏøóÚóì ÇáúÎóÕúãõ áóÇ íõÞúÈóáõ ãöäúåõ ÈöÏóáöíáö
Ãóäøóåõ ÕóÑøóÍó ÞõÈóíúáó åóÐóÇ ÈöÃóäøóåõ íóÞúÖöí Èöåö ÞóÖóÇÁó ÊóÑúßò
ÈöãóÚúäóì Ãóäøóåõ íõÊúÑóßõ Ýöí íóÏö Ðöí ÇáúíóÏö ãóÇ ÏóÇãó ÎóÕúãõåõ áóÇ
ÍõÌøóÉó áóåõ ßóãóÇ ÐóßóÑóåõ ÇáúãóÞúÏöÓöíøõ ÊóÏóÈøóÑú.
(æóáóæú ÝóÓøóÑó) ÇáÔøóÇåöÏõ (áöáúÞóÇÖöí Ãóäøóåõ ÔóåöÏó ÈöÇáÊøóÓóÇãõÚö)
Ýöí ãóæúÖöÚò íóÌõæÒõ Ýöíåö Ãóäú íóÔúåóÏó ÈöÇáÊøóÓóÇãõÚö ÈöÃóäú íóÞõæáó
Åäøöí ÃóÔúåóÏõ Úóáóì åóÐóÇ ÈöÇáöÇÓúÊöãóÇÚö (Ãóæú ÈöãõÚóÇíóäóÉö ÇáúíóÏö)
ÈöÃóäú íóÞõæáó ÃóÔúåóÏõ áöÃóäøöí ÑóÃóíúÊõåõ Ýöí íóÏöåö (áóÇ íóÞúÈóáõåóÇ)
Ãóíú áóÇ íóÞúÈóáõ ÇáúÞóÇÖöí ÔóåóÇÏóÊóåõ ÅáøóÇ Ýöí ÇáúæóÞúÝö æóÇáúãóæúÊö
ÝóÊõÞúÈóáõ áóæú ÝóÓøóÑó áöáúÞóÇÖöí Ãóäøóåõ ÃóÎúÈóÑóåõ ãóäú íóËöÞõ Èöåö
Úóáóì ÇáúÃóÕóÍøö ÞóÇáó íóÚúÞõæÈõ ÈóÇÔóÇ æóÐõßöÑó Ýöí ÈóÚúÖö ÇáÔøõÑõæÍö
Ãóäøó ÇáÔøóåóÇÏóÉó Ýöí ÇáúæóÞúÝö ÊõÞúÈóáõ æóÅöäú ÝóÓøóÑóåóÇ æóÝöí
ÇáäøóÓóÈö æóÇáäøößóÇÍö ÃóíúÖðÇ æóÅöäú ÝóÓøóÑóåóÇ Ýöí ÇáúÃóÕóÍøö æóÝöí
ÇáúãóæúÊö Åäú ßóÇäó ãóÔúåõæÑðÇ æóÅöäú ÝóÓøóÑóåóÇ ÈöÃóäøóåõ ÓóãöÚóåõ
æóÅöäú áóãú íõÚóÇíöäú ÇäúÊóåóì.
áóßöäú ÅÐóÇ ÃõÓúäöÏó Åáóì ãóäú íõæËóÞõ Èöåö ßóãóÇ Ýöí ÇáúÈóÍúÑö æóÝöí
ÇáÒøóÇåöÏöíøö ÔóåöÏóÇ ÝöíãóÇ íóÕöÍøõ ÈöÇáÔøõåúÑóÉö æóÞóÇáóÇ áóãú
äõÚóÇíöäú æóáóßöäú ÇõÔúÊõåöÑó ÚöäúÏóäóÇ ÊõÞúÈóáõ (æóãóäú ÔóåöÏó Ãóäøóåõ
ÍóÖóÑó ÏóÝúäó ÒóíúÏò¡ Ãóæú Õóáøóì Úóáóíúåö ÞõÈöáóÊú) ÔóåóÇÏóÊõåõ
ÈöÇáöÇÊøöÝóÇÞö (æóåõæó) Ãóíú ÍõÖõæÑõ ÏóÝúäö ÒóíúÏò¡ Ãóæú ÕóáóÇÊöåö
Úóáóíúåö (ÚöíóÇäñ) áöáúãóæúÊö ÍõßúãðÇ ÍóÊøóì áóæú ÝóÓøóÑó áöáúÞóÇÖöí
ÞõÈöáóº áöÃóäøóåõ áóãú íóÔúåóÏú ÅáøóÇ ÈöãóÇ Úóáöãó ÝóæóÌóÈó ÞóÈõæáõåóÇ.
(2/194)
[ÈóÇÈõ ãóäú ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõ æóãóäú
áóÇ ÊõÞúÈóáõ]
áóãøóÇ ÝóÑóÛó ãöäú ÈóíóÇäö ãóÇ ÊõÓúãóÚõ Ýöíåö ÇáÔøóåóÇÏóÉõ æóãóÇ áóÇ
ÊõÓúãóÚõ ÔóÑóÚó Ýöí ÈóíóÇäö ãóäú ÊõÓúãóÚõ ãöäúåõ ÇáÔøóåóÇÏóÉõ æóãóäú áóÇ
ÊõÓúãóÚõ æóÞóÏøóãó Ðóáößó Úóáóì åóÐóǺ áöÃóäøóåõ ãóÍóÇáøõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö
æóÇáúãóÍóÇáøõ ÔõÑõæØñ æóÇáÔøõÑõæØõ ãõÞóÏøóãóÉñ Úóáóì ÇáúãóÔúÑõæØö ßóãóÇ
Ýöí ÇáúÚöäóÇíóÉö áóßöäøó ÇáúãóÔúÑõæØó åõæó ÇáÔøóåóÇÏóÉõ áóÇ ãóäú
ÊõÓúãóÚõ ãöäúåõ ÇáÔøóåóÇÏóÉõ ÊóÃóãøóáú.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö íõÞóÇáõ ÞóÈöáúÊõ ÇáúÞóæúáó ÍóãóáúÊõåõ Úóáóì ÇáÕøöÏúÞö
ßóÐóÇ Ýöí ÇáúãöÕúÈóÇÍö æóÇáúãõÑóÇÏõ ãóäú íóÌöÈõ ÞóÈõæáõ ÔóåóÇÏóÊöåö
Úóáóì ÇáúÞóÇÖöí æóãöäú áóÇ íóÌöÈõ áóÇ ãóäú íóÕöÍøõ ÞóÈõæáõåóÇ æóãóäú áóÇ
íóÕöÍøõº áöÃóäøó ãöäú ÌõãúáóÉö ãóÇ ÐóßóÑóåõ ãöãøóäú áóÇ íõÞúÈóáõ:
ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúÝóÇÓöÞö æóåõæó áóæú ÞóÖóì ÈöÔóåóÇÏóÊöåö ÕóÍøó ÈöÎöáóÇÝö
ÇáúÚóÈúÏö æóÇáÕøóÈöíøö æóÇáÒøóæúÌóÉö æóÇáúæóáóÏö æóÇáúÃóÕúáö áóßöäú Ýöí
ÎöÒóÇäóÉö ÇáúãõÝúÊöíóíúäö ÅÐóÇ ÞóÖóì ÈöÔóåóÇÏóÉö ÇáúÃóÚúãóì¡ Ãóæú
ÇáúãóÍúÏõæÏö Ýöí ÇáúÞóÐúÝö ÅÐóÇ ÊóÇÈó¡ Ãóæú ÈöÔóåóÇÏóÉö ÃóÍóÏö
ÇáÒøóæúÌóíúäö ãóÚó ÂÎóÑó áöÕóÇÍöÈöåö¡ Ãóæú ÈöÔóåóÇÏóÉö ÇáúæóÇáöÏö
áöæóáóÏöåö æóÚóßúÓõåõ äóÝóÐó ÍóÊøóì áóÇ íóÌõæÒó áöáËøóÇäöí ÅÈúØóÇáõåõ¡
æóÅöäú ÑóÃóì ÈõØúáóÇäóåõ ÇäúÊóåóì.
ÝóÇáúãõÑóÇÏõ ãöäú ÚóÏóãö ÇáúÞóÈõæáö ÚóÏóãõ Íöáøöåö ÇäúÊóåóì.
(áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúÃóÚúãóì) ÚöäúÏó ÇáØøóÑóÝóíúäö ÓóæóÇÁñ ßóÇäó
ÝöíãóÇ íõÓúãóÚõ Ãóæú áóǺ áöÃóäøó ÇáúÃóÏóÇÁó íóÝúÊóÞöÑõ Åáóì
ÇáÊøóãúíöíÒö ÈöÇáúÅöÔóÇÑóÉö Èóíúäó ÇáúãóÔúåõæÏö áóåõ æóÇáúãóÔúåõæÏö
Úóáóíúåö æóáóÇ íõãóíøöÒõ ÇáúÃóÚúãóì ÅáøóÇ ÈöÇáäøóÛúãóÉö æóåöíó ÛóíúÑõ
ãõÚúÊóÈóÑóÉò áöÔóÈóåöåóÇ ÈöäóÛúãóÉò ÃõÎúÑóì.
æóÞóÇáó ÒõÝóÑõ æóåõæó ÑöæóÇíóÉñ Úóäú ÇáúÅöãóÇãö ÊõÞúÈóáõ ÝöíãóÇ íóÌúÑöí
Ýöíåö ÇáÊøóÓóÇãõÚõº áöÃóäøóåõ Ýöí ÇáÓøóãóÇÚö ßóÇáúÈóÕöíÑö.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö æóÇÎúÊóÇÑóåõ Ýöí ÇáúÎõáóÇÕóÉö æóÚóÒóÇåõ Åáóì ÇáäøöÕóÇÈö
ÌóÇÒó ãóÇ Èöåö ãöäú ÛóíúÑö ÍößóÇíóÉö ÎöáóÇÝò ÇäúÊóåóì.
áóßöäú áóãú íóÐúßõÑú Ýöí ÇáúÎõáóÇÕóÉö Ãóäøóåõ ãõÎúÊóÇÑñ æóÅöäøóãóÇ
ÞóÇáó.
æóÝöí ÇáäøöÕóÇÈö: æóÔóåóÇÏóÉõ ÇáúÃóÚúãóì áóÇ ÊóÌõæÒõ ÅáøóÇ Ýöí ÇáäøóÓóÈö
æóÇáúãóæúÊö æóãóÇ íóÌõæÒõ ÇáÔøóåóÇÏóÉõ Ýöíåö ÈöÇáÔøõåúÑóÉö
æóÇáÊøóÓóÇãõÚö ÝóßóÇäó íóäúÈóÛöí Ãóäú íóÞõæáó æóÌóÒóãó Èöåö Ýöí
ÇáäøöÕóÇÈö ãöäú ÛóíúÑö ÐößúÑö ÎöáóÇÝò ßóãóÇ ÐóßóÑóåõ ÇáúãóÞúÏöÓöíøõ
(ÎöáóÇÝðÇ áöÃóÈöí íõæÓõÝó) æóÇáÔøóÇÝöÚöíøö Ýöí ÇáÏøóíúäö æóÇáúÚóÞóÇÑö
(ÝöíãóÇ ÅÐóÇ ÊóÍóãøóáóåóÇ ÈóÕöíÑðÇ) æóÅöäøóãóÇ ÞóíøóÏúäóÇ ÈöÇáÏøóíúäö
æóÇáúÚóÞóÇÑöº áöÃóäøó Ýöí ÇáúãóäúÞõæáö áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõ
ÇÊøöÝóÇÞðǺ áöÃóäøóåõ íóÍúÊóÇÌõ Åáóì ÇáúÅöÔóÇÑóÉö¡ æóÇáÏøóíúäõ íõÚúÑóÝõ
ÈöÈóíóÇäö ÇáúÌöäúÓö¡ Ãóæú ÇáúæóÕúÝö¡ æóÇáúÚóÞóÇÑõ ÈöÇáÊøóÍúÏöíÏö æóßóÐóÇ
Ýöí ÇáúÍõÏõæÏö áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÇÊøöÝóÇÞðÇ ÞóíøóÏó ÈöÞóæúáöåö ÅÐóÇ
ÊóÍóãøóáóåóÇ ÈóÕöíÑñº áöÃóäøóåõ áóæú ÊóÍóãøóáóåóÇ ÃóÚúãóì áóÇ ÊõÞúÈóáõ
ÇÊøöÝóÇÞðÇ ßóãóÇ Ýöí ÔóÑúÍö ÇáúãõÌúãóÚö æóÛóíúÑöåö áóßöäøó ÇáúãõÑóÇÏó
ÇÊøöÝóÇÞõ ÛóíúÑö ãóÇáößò æóÅöáøóÇ ÝóÚöäúÏóåõ ãóÞúÈõæáóÉñ ÞöíóÇÓðÇ Úóáóì
ÞóÈõæáö ÑöæóÇíóÊöåö ÊóÏóÈøóÑú.
æóÝöí ÇáúåöÏóÇíóÉö æóáóæú Úóãöíó ÈóÚúÏó ÇáúÃóÏóÇÁö íóãúÊóäöÚõ ÇáúÞóÖóÇÁõ
ÚöäúÏó ÇáØøóÑóÝóíúäöº áöÃóäøó ÞöíóÇãó ÃóåúáöíøóÉö ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÔóÑúØñ
æóÞúÊó ÇáúÞóÖóÇÁö áöÕóíúÑõæÑóÊöåóÇ ÍõÌøóÉð ÚöäúÏóåõ æóÞóÏú ÈóØóáóÊú
æóÕóÇÑó ßóãóÇ ÅÐóÇ ÎóÑöÓó¡ Ãóæú Ìõäøó¡ Ãóæú ÝóÓóÞó ÈöÎöáóÇÝö ãóÇ ÅÐóÇ
ãóÇÊõæÇ¡ Ãóæú ÛóÇÈõæǺ áöÃóäøó ÇáúÃóåúáöíøóÉó ÈöÇáúãóæúÊö ÞóÏú ÇäúÊóåóÊú
æóÈöÇáúÛöíÈóÉö ãóÇ ÈóØóáóÊú ÇäúÊóåóì.
æóÚöäúÏó ÃóÈöí íõæÓõÝó áóÇ íóãúÊóäöÚõ ÇáúÞóÖóÇÁõº áöÃóäøóåõ áóÇ ÃóËóÑó
Ýöí äóÝúÓö ÞóÖóÇÁö ÇáúÞóÇÖöí áöáúÚóãóì ÇáúÚóÇÑöÖö áöáÔøóÇåöÏö ÈóÚúÏó
ÃóÏóÇÁö ÔóåóÇÏóÊöåö Ýóíóßõæäõ ÇáúÃóÏóÇÁõ ÚöäúÏóåõ ÍõÌøóÉñ.
(æóáóÇ) ÊõÞúÈóáõ (ÔóåóÇÏóÉõ Çáúãóãúáõæßö) ÓóæóÇÁñ ßóÇäó ÞöäøðÇ¡ Ãóæú
ãõÏóÈøóÑðÇ¡ Ãóæú ãõßóÇÊóÈðÇ¡ Ãóæú Ãõãøó æóáóÏò
(2/195)
Ãóæú ãõÚúÊóÞó ÇáúÈóÚúÖö (æóÇáÕøóÈöíøó) º
áöÃóäøó ÇáÔøóåóÇÏóÉó ãöäú ÈóÇÈö ÇáúæöáóÇíóÉö æóáóÇ æöáóÇíóÉó áóåõãóÇ
(ÅáøóÇ Åäú ÊóÍóãøóáóÇ) Ãóíú ÇáÔøóåóÇÏóÉó (ÍóÇáó ÇáÑøöÞøö æóÇáÕøöÛóÑö
æóÃóÏøóíóÇ ÈóÚúÏó ÇáúÚöÊúÞö æóÇáúÈõáõæÛö) º áöÃóäøóåõãóÇ Ãóåúáñ
áöáÊøóÍóãøõáöº áöÃóäøó ÇáÊøóÍóãøõáó ÈöÇáúãõÔóÇåóÏóÉö æóÇáÓøóãóÇÚö
æóíóÈúÞóì Åáóì æóÞúÊö ÇáúÃóÏóÇÁö ÈöÇáÖøóÈúØö æóåõãóÇ áóÇ íõäóÇÝöíóÇäö
Ðóáößó æóåõãóÇ Ãóåúáñ ÚöäúÏó ÇáúÃóÏóÇÁö æóÃóÔóÇÑó Åáóì Ãóäøó ÇáúßóÇÝöÑó
ÅÐóÇ ÊóÍóãøóáóåóÇ Úóáóì ãõÓúáöãò Ëõãøó ÃóÓúáóãó ÝóÃóÏøóÇåóÇ ÊõÞúÈóáõ
æóßóÐóÇ ÇáÒøóæúÌõ ÅÐóÇ ÊóÍóãøóáóåóÇ áöÇãúÑóÃóÊöåö ÝóÃóÈóÇäóåóÇ Ëõãøó
ÔóåöÏó áóåóÇ.
æóÝöí ÇáúÎõáóÇÕóÉö æóãóÊóì ÑõÏøóÊú ÇáÔøóåóÇÏóÉõ áöÚöáøóÉò Ëõãøó ÒóÇáóÊú
ÇáúÚöáøóÉõ ÝóÔóåöÏó Ýöí Êöáúßó ÇáúÍóÇÏöËóÉö áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÅáøóÇ Ýöí
ÃóÑúÈóÚóÉò ÇáúÚóÈúÏõ æóÇáúßóÇÝöÑõ Úóáóì ÇáúãõÓúáöãö æóÇáúÃóÚúãóì
æóÇáÕøóÈöíøõ.
æóÝöí ÇáäøöÕóÇÈö ÅÐóÇ ÔóåöÏó Çáúãóæúáóì áöÚóÈúÏöåö ÝóÑõÏøóÊú Ëõãøó
ÔóåöÏó ÈóÚúÏó ÇáúÚöÊúÞö áóÇ ÊõÞúÈóáõ æóÇáúãõÑóÇÏõ ãöäú ÇáÕøöÛóÑö Ãóäú
íóßõæäó ÕóÇÍöÈó ÊóãúíöíÒòº áöÃóäøó ãõØúáóÞó ÇáÕøöÛóÑö áóíúÓó ÈöÃóåúáò
áöÊóÍóãøõáö ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÝóÚóáóì åóÐóÇ áóæú ÞóÇáó: æóÇáÊøóãúíöíÒõ
ãóßóÇäõ ÇáÕøöÛóÑö ßóãóÇ Ýöí ÇáÊøóäúæöíÑö áóßóÇäó Ãóæúáóì æóÝöíãóÇ
ÞóÇáóåõ íóÚúÞõæÈõ ÈóÇÔóÇ ãöäú Ãóäøóåõ áóÇ íóÌõæÒõ áöáúÞóÇÖöí Ãóäú
íóÞúÈóáó ÔóåóÇÏóÉó Çáúãóãúáõæßö æóíóÍúßõãó Èöåö æóÅöäú Íóßóãó áóÇ
íóÕöÍøõº áöÃóäøóåõ ÛóíúÑõ ãõÌúÊóåöÏò¡ Ýöíåö ßóáóÇãñº áöÃóäøó ÕóÇÍöÈó
ÇáúßóÇÝöí ÞóÇáó æóÑóÏøõ ÔóåóÇÏóÉö Çáúãóãúáõæßö æóÇáÕøóÈöíøö ÎöáóÇÝðÇ
áöãóÇáößò ÝöíåöãóÇ ÝóíóßõæäóÇäö ãõÌúÊóåöÏðÇ ÝöíåöãóÇ ÊóÊóÈøóÚú.
(æóáóÇ) ÊõÞúÈóáõ (ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúãóÍúÏõæÏö Ýöí ÞóÐúÝò) Ãóíú áöÞóÐúÝöåö
(æóÅöäú) æóÕúáöíøóÉñ (ÊóÇÈó) ÚöäúÏóäóÇ áöÞóæúáöåö ÊóÚóÇáóì {æóáÇ
ÊóÞúÈóáõæÇ áóåõãú ÔóåóÇÏóÉð ÃóÈóÏðÇ} [ÇáäæÑ: 4] æÞóæúáå ÊóÚóÇáóì {ÅöáÇ
ÇáøóÐöíäó ÊóÇÈõæÇ} [ÇáäæÑ: 5] ÇÓúÊöËúäóÇÁñ ãõäúÞóØöÚñº áöÃóäøó Þóæúáå
ÊóÚóÇáóì {æóÃõæáóÆößó åõãõ ÇáúÝóÇÓöÞõæäó} [ÇáäæÑ: 4] ßóáóÇãñ ãõÈúÊóÏóÃñ
áóíúÓó ãöäú ÌöäúÓö ÇáúÃóæøóáö ÅÐú åõæó ÅÎúÈóÇÑñ æóãóÇ ÞóÈúáóåõ ÃóãúÑñ
æóäóåúíñ ÝóáóÇ íõãúßöäõ ÅËúÈóÇÊõ ÇáÔøóÑößóÉö ÈóíúäóåõãóÇ Ýöí ÇáúãóÚúäóì
ÝóÅöÐóÇ ÕóÇÑó ãõäúÞóØöÚðÇ Úóäú ÇáúÃóæøóáö áóÇ íóäúÕóÑöÝõ ÇáöÇÓúÊöËúäóÇÁõ
ÇáúãóÐúßõæÑõ Åáóì ãóÇ ÞóÈúáóåõ.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö æóÇáúÃóæúÌóåõ Ãóäøóåõ ãõÊøóÕöáñ æóÊóãóÇãõåõ Ýöí
ÇáúÝóÊúÍö ÝóáúíõÑóÇÌóÚúº æóáöÃóäøó ÑóÏøó ÔóåóÇÏóÊöåö ãöäú ÊóãóÇãö
ÍóÏøöåö æóÝöíåö ÅÔóÇÑóÉñ Åáóì Ãóäøó ÇáÔøóåóÇÏóÉó ÞóÈúáó ÇáúÍóÏøö
ÊõÞúÈóáõ.
æóÝöí ÇáúãóÈúÓõæØö áóÇ ÊóÓúÞõØõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúÞóÇÐöÝö ãóÇ áóãú íõÖúÑóÈú
ÊóãóÇãó ÇáúÍóÏøö æóÚóäú ÇáúÅöãóÇãö ÓõÞõæØõåóÇ íõÖúÑóÈõ ÇáúÃóßúËóÑõ
æóÚóäúåõ ÃóíúÖðÇ ÓõÞõæØõåóÇ ÈöÖóÑúÈö æóÇÍöÏò æóÚöäúÏó ÇáúÃóÆöãøóÉö
ÇáËøóáóÇËóÉö ÊõÞúÈóáõ ÅÐóÇ ÊóÇÈó áöÞóæúáöåö ÊóÚóÇáóì {ÅöáÇ ÇáøóÐöíäó
ÊóÇÈõæÇ} [ÇáäæÑ: 5] ÅÐú ÇáöÇÓúÊöËúäóÇÁõ ãóÊóì íóÚúÞõÈõ ßóáöãóÇÊò
ãóÚúØõæÝóÇÊò íóäúÕóÑöÝõ Åáóì ÌóãöíÚö ãóÇ ÊóÞóÏøóãóº æóáöÃóäøó ÇáúãõæÌöÈó
áöÑóÏøö ÔóåóÇÏóÊöåö ÝöÓúÞõåõ æóÞóÏú ÇÑúÊóÝóÚó ÈöÇáÊøóæúÈóÉö áóßöäú ÑóÏøõ
ÇáÔøóåóÇÏóÉö áöÃóÌúáö Ãóäøóåõ ÍóÏøñ áóÇ áöáúÝöÓúÞö æóáöåóÐóÇ áóæú
ÃóÞóÇãó ÃóÑúÈóÚóÉð ÈóÚúÏóãóÇ ÍõÏøó Úóáóì Ãóäøóåõ Òóäóì ÊõÞúÈóáõ
ÔóåóÇÏóÊõåõ ÈóÚúÏó ÇáÊøóæúÈóÉö Ýöí ÇáÕøóÍöíÍöº áöÃóäøóåõ áóæú ÃóÞóÇãóåóÇ
ÞóÈúáóåõ áóãú íõÍóÏøó ÝóßóÐóÇ áóÇ ÊõÑóÏøõ ÔóåóÇÏóÊõåõ ßóãóÇ Ýöí
ÇáÊøóÈúíöíäö ÝóÚóáóì åóÐóÇ áóæú ÞóíøóÏó ÈöÞóæúáöåö Åäú áóãú íõÞöãú
ÈóíøöäóÉð Úóáóì ÕöÏúÞö ãóÞóÇáóÊöåö áóßóÇäó¡ Ãóæúáóì ÊóÏóÈøóÑú (ÅáøóÇ Åäú
ÍõÏøó ßóÇÝöÑñ Ëõãøó ÃóÓúáóãó) ÝóÊõÞúÈóáõ Úóáóì ÇáúßóÇÝöÑö æóÚóáóì Ãóåúáö
ÇáúÅöÓúáóÇãö ÖóÑõæÑóÉðº áöÃóäøó åóÐöåö ÇáÔøóåóÇÏóÉó ÔóåóÇÏóÉñ ÃõÎúÑóì
ÍóÏóËóÊú ÈóÚúÏó ÇáúÅöÓúáóÇãö æóáóãú íóáúÍóÞúåóÇ ÑóÏøñ ÈöÓóÈóÈö ÇáúÍóÏøö
ÈöÎöáóÇÝö ÇáúÚóÈúÏö ÅÐóÇ ÍõÏøó Ëõãøó ÚóÊóÞó ÍóíúËõ áóÇ ÊõÞúÈóáõ
ÔóåóÇÏóÊõåõº áöÃóäøóåõ áóÇ ÔóåóÇÏóÉó áöáúÚóÈúÏö ÃóÕúáðÇ Ýöí ÍóÇáö
ÑöÞøöåö ÝóíóÊóæóÞøóÝõ ÇáÑøóÏøõ Úóáóì ÍõÏõæËöåóÇ ÝóÅöÐóÇ ÍóÏóËó ßóÇäó
ÑóÏøõ ÔóåóÇÏóÊöåö ÈóÚúÏó ÇáúÚöÊúÞö ãöäú ÊóãóÇãö ÍóÏøöåö.
(æóáóÇ) ÊõÞúÈóáõ (ÇáÔøóåóÇÏóÉõ áöÃóÕúáöåö æóÅöäú) æóÕúáöíøóÉñ (ÚóáóÇ)
ÓóæóÇÁñ ßóÇäó ÇáúÌóÏøõ ÕóÍöíÍðÇ
(2/196)
Ãóæú ÝóÇÓöÏðÇ (æóÝóÑúÚõåõ æóÅöäú ÓóÝóáó)
áöÞóæúáöåö - Úóáóíúåö ÇáÕøóáóÇÉõ æóÇáÓøóáóÇãõ - «áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ
ÇáúæóáóÏö áöæóÇáöÏöåö æóáóÇ ÇáúæóÇáöÏö áöæóáóÏöåö» º æóáöÃóäøó
ÇáúãóäóÇÝöÚó ÈóíúäóåõãóÇ Úóáóì æóÌúåö ÇáöÇÊøöÕóÇáö ÝóáóÇ íóÎúáõæ ãöäú
Êóãóßøõäö ÇáÊøõåúãóÉöº æóáöåóÐóÇ ÊõÞúÈóáõ Úóáóì ÃóÕúáöåö æóÝóÑúÚöåö
ÅáøóÇ ÅÐóÇ ÔóåöÏó ÇáúÌóÏøõ Úóáóì ÇÈúäöåö áöÇÈúäö ÇÈúäöåö ÝóÅöäøóåóÇ áóÇ
ÊõÞúÈóáõ ÃóØúáóÞó ÇáúÝóÑúÚó ÝóÔóãöáó ÇáúæóáóÏó ãöäú æóÌúåò ÝóáóÇ
ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ æóáóÏö ÇáúãõáóÇÚöäö áöÃõÕõæáöåö¡ Ãóæú åõæó áóåõ¡ Ãóæú
áöÝõÑõæÚöåö áöËõÈõæÊöåö ãöäú æóÌúåò æóÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúæóáóÏö ãöäú
ÇáÑøóÖóÇÚö áóåõ æóÊóÌõæÒõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáÑøóÌõáö áöÃõãøö ÒóæúÌóÊöåö
æóÃóÈöíåóÇ æóáöÒóæúÌö ÇÈúäóÊöåö æóáöÇãúÑóÃóÉö ÇÈúäöåö (æóÚóÈúÏöåö) Ãóíú
æóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ Çáúãóæúáóì áöÚóÈúÏöåö ÓóæóÇÁñ ßóÇäó áöáúÚóÈúÏö
Ïóíúäñ¡ Ãóæú áóãú íóßõäú áöÞóæúáöåö - Úóáóíúåö ÇáÕøóáóÇÉõ æóÇáÓøóáóÇãõ -
áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ Çáúãóæúáóì áöÚóÈúÏöåöº æóáöÃóäøóåõ ÔóåóÇÏóÉñ ãöäú
äóÝúÓöåö ãöäú æóÌúåò (æóãõßóÇÊóÈöåö) áößóæúäöåö ÚóÈúÏðÇ ÑóÞóÈóÉð.
(æó) áóÇ ÊõÞúÈóáõ (ãöäú ÃóÍóÏö ÇáÒøóæúÌóíúäö áöáúÂÎóÑö) áöÞóæúáöåö -
Úóáóíúåö ÇáÕøóáóÇÉõ æóÇáÓøóáóÇãõ - «áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúãóÑúÃóÉö
áöÒóæúÌöåóÇ æóáóÇ ÇáÒøóæúÌö áöÇãúÑóÃóÊöåö» .
æóÞóÇáó ÇáÔøóÇÝöÚöíøõ ÊóÌõæÒõ ÈöáóÇ ÝóÑúÞò.
æóÝöí ÇáúÎóÇäöíøóÉö Åäú ÔóåöÏó ÇáÑøóÌõáõ áöÇãúÑóÃóÉò ÈöÍóÞøò Ëõãøó
ÊóÒóæøóÌóåóÇ ÈóØóáóÊú ÔóåóÇÏóÊõåõ æóáóæú ÔóåöÏó áöÇãúÑóÃóÊöåö æóåõæó
ÚóÏúáñ æóáóãú íóÑõÏøó ÇáúÍóÇßöãõ ÔóåóÇÏóÊóåõ ÍóÊøóì ØóáøóÞóåóÇ ÈóÇÆöäóÇ
æóÇäúÞóÖóÊú ÚöÏøóÊõåóÇ Ñóæóì ÇÈúäõ ÔõÌóÇÚò Ãóäøó ÇáúÞóÇÖöíó íõäúÝöÐõ
ÔóåóÇÏóÊóåõ æóÈöåö Úõáöãó Ãóäøó ÇáÒøóæúÌöíøóÉó ÅäøóãóÇ ÊóãúäóÚõ ãöäúåóÇ
æóÞúÊó ÇáúÞóÖóÇÁö áóÇ æóÞúÊó ÇáúÃóÏóÇÁö æóáóÇ æóÞúÊó ÇáÊøóÍóãøõáö ßóãóÇ
Ýöí ÇáúÈóÍúÑö.
æóÝöí ßóáóÇãö ÇáúÎóÇäöíøóÉö ÅÔóÇÑóÉñ Åáóì Ãóäøó ÇáúÞóÇÖöíó áóÇ íõäúÝöÐõ
ÔóåóÇÏóÊóåõ Ýöí ÇáúÚöÏøóÉö áöãóÇ Ýöí ÇáúÞõäúíóÉö ØóáøóÞóåóÇ ËóáóÇËðÇ
æóåöíó Ýöí ÇáúÚöÏøóÉö áóÇ ÊóÌõæÒõ ÔóåóÇÏóÊõåõ áóåóÇ æóáóÇ ÔóåóÇÏóÊõåóÇ
áóåõ ÇäúÊóåóì.
ÝóÚóáóì åóÐóÇ áóæú ÞóíøóÏóåõ ÈöÞóæúáöåö æóáóæú Ýöí ÚöÏøóÉò ãöäú ËóáóÇËò
áóßóÇäó¡ Ãóæúáóì ÊóÏóÈøóÑú.
(æóáóÇ) ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ (ÇáÔøóÑöíßö áöÔóÑöíßöåö ÝöíãóÇ åõæó ãöäú
ÔóÑößóÊöåöãóÇ) º áöÃóäøóåõ ãõÏøóÚò áöäóÝúÓöåö Ýóáóæú ÔóåöÏó ÈöãóÇ áóíúÓó
ãöäú ÔóÑößóÊöåöãóÇ ÊõÞúÈóáõ áöÇäúÊöÝóÇÁö ÇáÊøõåúãóÉö.
(æóáóÇ) ÊõÞúÈóáõ (ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúãõÎóäøóËö ÇáøóÐöí íóÝúÚóáõ ÇáÑøóÏóì)
áöÇÑúÊößóÇÈöåö ÇáúãóÚúÕöíóÉó æóÇáúãõÑóÇÏõ ãöäú ÇáúãõÎóäøóËö åõæó ÇáøóÐöí
íóÊóÔóÈøóåõ ÈöÇáäøöÓóÇÁö ÈöÇÎúÊöíóÇÑöåö Ýöí ÇáúÃóÞúæóÇáö æóÇáúÃóÝúÚóÇáö
æóÃóãøóÇ ÇáøóÐöí Ýöí ßóáóÇãöåö áöíäñ æóÝöí ÃóÚúÖóÇÆöåö ÊóßóÓøõÑõ
ÎöáúÞóÉð Ýóåõæó ãóÞúÈõæáõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö ÇáúãõÎóäøöËõ ÈößóÓúÑö Çáäøõæäö æóÝóÊúÍöåóÇ ÝóÅöäú ßóÇäó
ÇáúÃóæøóáõ Ýóåõæó ÈöãóÚúäóì ÇáúãõÊóßóÓøöÑö Ýöí ÃóÚúÖóÇÆöåö
ÇáúãõÊóáóíøöäö Ýöí ßóáóÇãöåö ÊóÔóÈøõåðÇ ÈöÇáäøöÓóÇÁö æóÅöäú ßóÇäó
ÇáËøóÇäöí Ýóåõæó ÇáøóÐöí íõÚúãóáõ Èöåö áöæóÇØóÉð (æó) áóÇ ÔóåóÇÏóÉõ
(ÇáäøóÇÆöÍóÉö) Ýöí ãõÕöíÈóÉö ÛóíúÑöåóÇ æóáóæú ÈöáóÇ ÃóÌúÑò
(æóÇáúãõÛóäøöíóÉö) áöÇÑúÊößóÇÈöåöãóÇ ÇáúÍóÑóÇãó ÝóÅöäøóåõ - Úóáóíúåö
ÇáÕøóáóÇÉõ æóÇáÓøóáóÇãõ - äóåóì Úóäú ÇáÕøóæúÊóíúäö ÇáúÃóÍúãóÞóíúäö
ÇáäøóÇÆöÍóÉõ æóÇáúãõÛóäøöíóÉõ ÞóíøóÏúäóÇ ÈöãõÕöíÈóÉö ÛóíúÑöåóǺ
áöÃóäøóåóÇ áóæú äóÇÍóÊú Ýöí ãõÕöíÈóÊöåóÇ ÊõÞúÈóáõ¡ æóßóÐóÇ ÇáúãõÑóÇÏõ
ÈöÇáÊøóÛóäøöí ÇáÊøóÛóäøöí Èóíúäó ÇáäøóÇÓö æóÅöáøóÇ ÝóãõÌóÑøóÏõ
ÇáÊøóÛóäøöí áóãú íõÓúÞöØú ÇáúÚóÏóÇáóÉó ßóãóÇ Ýöí ÇáúÞõåõÓúÊóÇäöíøö.
(æó) áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ (ÇáúÚóÏõæøö ÈöÓóÈóÈö ÏõäúíóÇ Úóáóì
ÚóÏõæøöåö) º áöÃóäøó ÇáúÚóÏóÇæóÉó áöÃóÌúáö ÇáÏøõäúíóÇ ÍóÑóÇãñ ÝóíóÙúåóÑõ
ÈöÇáÔøóåóÇÏóÉö Úóáóíúåö ÚóÏóÇæóÊõåõ ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÔóåöÏó áöãóäúÝóÚóÊöåö
ÞõÈöáóÊú áöÚóÏóãö ÙõåõæÑö ÝöÓúÞöåö ãöäú ÚóÏóÇæóÊöåö ÝóíõÍúãóáõ Úóáóì
ÊóÑúßöåóÇ.
æóÝöí ÇáúÞõäúíóÉõ Ãóäøó ÇáúÚóÏóÇæóÉó ÈöÓóÈóÈö ÇáÏøõäúíóÇ áóÇ ÊóãúäóÚõ
ãóÇ áóãú íóÝúÓõÞú ÈöÓóÈóÈöåóÇ¡ Ãóæú íóÌúáöÈú ÈöåóÇ ãóäúÝóÚóÉð¡ Ãóæú
íóÏúÝóÚú ÈöåóÇ Úóäú äóÝúÓöåö ãóÖóÑøóÉð æóãóÇ Ýöí ÇáúæóÇÞöÚóÇÊö
æóÛóíúÑöåóÇ ÇÎúÊöíóÇÑõ ÇáúãõÊóÃóÎøöÑöíäó æóÃóãøóÇ ÇáÑøöæóÇíóÉõ
ÇáúãóäúÕõæÕóÉõ ÝóÈöÎöáóÇÝöåóÇ ÝóÅöäøóåõ ÅÐóÇ ßóÇäó
(2/197)
ÚóÏúáðÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõ æóåõæó
ÇáÕøóÍöíÍõ æóÚóáóíúåö ÇáöÇÚúÊöãóÇÏõ æóÊóãóÇãõåõ Ýöí ÇáúÈóÍúÑö
ÝóáúíõØóÇáóÚú (æóãõÏúãöäõ ÇáÔøõÑúÈö Úóáóì Çááøóåúæö) ÓóæóÇÁñ ÔóÑöÈó
ÇáúÎóãúÑó¡ Ãóæú ÇáúãõÓúßöÑó ãöäú ÇáúãõÍóÑøóãóÇÊö ÅÐú ÈöÇáúÅöÏúãóÇäö
æóÇáúÅöÚúáóÇäö íóÙúåóÑõ ÝöÓúÞõåõ åóÐóÇ ÅÐóÇ ÔóÑöÈó Úóáóì Çááøóåúæö
ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÔóÑöÈó áöáÊøóÏóÇæöí ÝóáóÇ íõÓúÞöØõ ÇáúÚóÏóÇáóÉö áößóæúäö
ÇáúÍõÑúãóÉö ãõÎúÊóáóÝðÇ ÝöíåóÇ æóÝöí ÃóßúËóÑö ÇáúãõÚúÊóÈóÑóÇÊö ÞóÇáõæÇ
ÅäøóãóÇ ÔóÑóØó ÇáúÅöÏúãóÇäó áöíóßõæäó Ðóáößó ÙóÇåöÑðÇ ãöäúåõ ÚöäúÏó
ÇáäøóÇÓöº áöÃóäøó ãóäú ÇõÊøõåöãó ÈöÔõÑúÈö ÇáúÎóãúÑö Ýöí ÈóíúÊöåö áóÇ
ÊóÈúØõáõ ÚóÏóÇáóÊõåõ æóÅöäú ßóÇäó ßóÈöíÑóÉð æóÅöäøóãóÇ ÊóÈúØõáõ ÅÐóÇ
ÙóåóÑó Ðóáößó¡ Ãóæú ÎóÑóÌó ÓóßúÑóÇäó ÝóíóÓúÎóÑõ ãöäúåõ ÇáÕøöÈúíóÇäõº
áöÃóäøó ãöËúáóåõ áóÇ íóÍúÊóÑöÒõ Úóäú ÇáúßóÐöÈö ÝóíóäúÈóÛöí Ãóäú áóÇ
íóßõæäó ÇáúãõÑóÇÏõ ãöäú ÇáúÅöÏúãóÇäö ÇáúÅöÏúãóÇäó Ýöí ÇáäøöíøóÉö ÈöÃóäú
íóÔúÑóÈó æóãöäú äöíøóÊöåö Ãóäú íóÔúÑóÈó ÈóÚúÏó Ðóáößó ÅÐóÇ æóÌóÏó ßóãóÇ
Ýöí ÇáäøöåóÇíóÉöº áöÃóäøóåõ áóÇ íóÙúåóÑõ ÇáÔøõÑúÈõ ãöäúåõ ßóãóÇ áóÇ
íóÎúÝóì æóÞöíáó ÇáúãõÑóÇÏõ ãöäú ãõÏúãöäö ÇáÔøõÑúÈö Úóáóì Çááøóåúæö
ÛóíúÑõ ÔóÇÑöÈö ÇáúÎóãúÑöº áöÃóäøó ÔóÇÑöÈóåóÇ ãóÑúÏõæÏõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö
æóáóæú ÞóØúÑóÉð ÝóáóÇ ÍóÇÌóÉó áöÅöÈúØóÇáö ÔóåóÇÏóÊöåö Åáóì ÇáúÅöÏúãóÇäö
æóáóÇ Åáóì ÔõÑúÈöåóÇ Úóáóì Çááøóåúæö.
æóÞóÇáó ÇáÕøóÏúÑõ ÇáÔøóåöíÏõ Ãóäøó ÇáúÎöÕóÇÝó íõÓúÞöØõ ÇáúÚóÏóÇáóÉó
ÈöÔõÑúÈö ÇáúÎóãúÑö ãöäú ÛóíúÑö ÅÏúãóÇäò æóãõÍóãøóÏñ ÔóÑóØó ÇáúÅöÏúãóÇäó
áöÓõÞõæØöåóÇ æóåõæó ÇáÕøóÍöíÍõ æóÊóãóÇãõ ÇáÊøóÍúÞöíÞö Ýöí ÇáúÈóÍúÑö
ÝóáúíõØóÇáóÚú (æóãóäú íóáúÚóÈõ ÈöÇáØøõíõæÑö) áöÔöÏøóÉö ÛóÝóáúÊå
æóÅöÕúÑóÇÑöåö Úóáóì äóæúÚö áóåúæòº áöÃóäøóåõ ÛóÇáöÈðÇ íóäúÙõÑõ Åáóì
ÇáúÚóæúÑóÇÊö Ýöí ÇáÓøõØõæÍö æóÛóíúÑöåóÇ æóåõæó ÝöÓúÞñ ÝóÃóãøóÇ ÅÐóÇ
ÃóãúÓóßó ÇáúÍóãóÇãó áöáöÇÓúÊöÆúäóÇÓö æóáóÇ íõØóíøöÑõåóÇ ÝóáóÇ ÊóÒõæáõ
ÚóÏóÇáóÊõåõº áöÃóäøó ÅãúÓóÇßóåóÇ Ýöí ÇáúÈõíõæÊö ãõÈóÇÍñ.
(Ãóæú) íóáúÚóÈõ (ÈöÇáØøõäúÈõæÑö) áößóæúäöåö ãöäú Çááøóåúæö æóÇáúãõÑóÇÏõ
ãöäú ÇáØøõäúÈõæÑö ßõáøõ áóåúæò íóßõæäõ ÔóäöíÚðÇ Èóíúäó ÇáäøóÇÓö
ÇÍúÊöÑóÇÒðÇ ÚóãøóÇ áóãú íóßõäú ÔóäöíÚðÇ ßóÖóÑúÈö ÇáúÞóÖöíÈö ÝóÅöäøóåõ
áóÇ íóãúäóÚõ ÞóÈõæáóåóÇ ÅáøóÇ Ãóäú íóÊóÝóÇÍóÔó ÈöÃóäú íóÑúÞõÕõæäó Èöåö
ÝóíóÏúÎõáõ Ýöí ÍóÏøö ÇáúßóÈóÇÆöÑö (¡ Ãóæú íõÛúäöí áöáäøóÇÓö) º áöÃóäøóåõ
íóÌúãóÚõ ÇáäøóÇÓó Úóáóì ÇáúßóÈöíÑóÉö ßóãóÇ Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö æóÙóÇåöÑõåõ
Ãóäøó ÇáúÛöäóÇÁó ßóÈöíÑóÉñ æóÅöäú áóãú íóßõäú áöáäøóÇÓö Èóáú áöÅöÓúãóÇÚö
äóÝúÓöåö áöáúæóÍúÔóÉö æóåõæó Þóæúáõ ÔóíúÎö ÇáúÅöÓúáóÇãö ÝóÅöäøóåõ ÞóÇáó
ÈöÚõãõæãö ÇáúãóäúÚö æóÇáúÅöãóÇãõ ÇáÓøóÑóÎúÓöíøõ ÅäøóãóÇ ãóäóÚó ãóÇ ßóÇäó
Úóáóì ÓóÈöíáö Çááøóåúæö æóãöäúåõãú ãóäú ÌóæøóÒóåõ áöÅöÓúãóÇÚö äóÝúÓöåö
ÏóÝúÚðÇ áöáúæóÍúÔóÉö æóåõæó ÇáÕøóÍöíÍõ ßóãóÇ Ýöí ÃóßúËóÑö
ÇáúãõÚúÊóÈóÑóÇÊö æóãöäúåõãú ãóäú ÌóæøóÒóåõ Ýöí ÚõÑúÓò¡ Ãóæú æóáöíãóÉò
æóãöäúåõãú ãóäú ÌóæøóÒóåõ áöíóÓúÊóÝöíÏó Èöåö äóÙúãó ÇáúÞóæóÇÝöí
æóÝóÕóÇÍóÉó ÇááøöÓóÇäö æóãöäúåõãú ãóäú ßóÑöåóåõ ãõØúáóÞðÇ æóãöäúåõãú
ãóäú ÃóÈóÇÍóåõ ãõØúáóÞðÇ.
(Ãóæú íóáúÚóÈõ ÈöÇáäøóÑúÏö) ãöäú ÛóíúÑö ÔóÑúØö ÇáúãõÞóÇãóÑóÉö Ãóæú
ÊóÝúæöíÊö ÇáÕøóáóÇÉö (¡ Ãóæú íõÞóÇãöÑõ ÈöÇáÔøóØúÑóäúÌö¡ Ãóæú ÊóÝõæÊõåõ
ÇáÕøóáóÇÉõ ÈöÓóÈóÈöåö) Ãóíú ÈöÓóÈóÈö ÇáÔøöØúÑóäúÌö áöÙõåõæÑö
(2/198)
ÇáúÝöÓúÞö ÈöÊóÑúßöåö ÇáÕøóáóÇÉó æóßóÐóÇ
ÈöÇáúãõÞóÇãóÑóÉö ÃóãøóÇ ÈöÏõæäöåöãóÇ áóÇ íóãúäóÚõ ÇáúÚóÏóÇáóÉóº áöÃóäøó
áöáöÇÌúÊöåóÇÏö Ýöíåö ãóÓóÇÛðÇ áöÞóæúáö ãóÇáößò æóÇáÔøóÇÝöÚöíøö
ÈöÅöÈóÇÍóÊöåö æóåõæó ãóÑúæöíøñ Úóäú ÃóÈöí íõæÓõÝó æóÇÎúÊóÇÑóåóÇ ÇÈúäõ
ÇáÔøöÍúäóÉö ÅÐóÇ ßóÇäó áöÅöÍúÖóÇÑö ÇáÐøöåúäö æóÇÎúÊóÇÑó ÃóÈõæ ÒóíúÏò
Íöáøóåõ.
æóÝöí ÇáäøóæóÇÒöáö ÓõÆöáó ÃóÈõæ ÇáúÞóÇÓöãö Úóãøóäú íóäúÙõÑõ Åáóì
áóÇÚöÈöåö ãöäú ÛóíúÑö áóÚöÈò ÃóíóÌõæÒõ ÝóÞóÇáó áóäú íóÕöíÑó ÝóÇÓöÞðÇ¡
æóÞóÏú Óóæøóì Èóíúäó ÇáäøóÑúÏö æóÇáÔøöØúÑóäúÌö Ýöí ÇáúßóäúÒö ÝóÞóÇáó¡
Ãóæú íõÞóÇãöÑõ ÈöÇáäøóÑúÏö æóÇáÔøöØúÑóäúÌö æóáóíúÓó ßóÐóáößó
æóÇáúÍóÇÕöáõ Ãóäøó ÇáúÚóÏóÇáóÉó ÅäøóãóÇ ÊóÓúÞõØõ ÅÐóÇ æõÌöÏó æóÇÍöÏñ
ãöäú ÎóãúÓóÉò ÇáúÞöãóÇÑõ æóÝóæúÊõ ÇáÕøóáóÇÉö ÈöÓóÈóÈöåö æóÅößúËóÇÑõ
ÇáúÍóáöÝö Úóáóíúåö æóÇááøóÚöÈõ Èöåö Úóáóì ÇáØøóÑöíÞö¡ Ãóæú íóÐúßõÑõ
Úóáóíúåö ÝöÓúÞðÇ æóÅöáøóÇ ÝóáóÇ ÈöÎöáóÇÝö ÇáäøóÑúÏö ÝóÅöäøóåõ ãõÓúÞöØñ
ãõØúáóÞðÇ ßóãóÇ Ýöí ÇáúÈóÍúÑö æóÅöäøóãóÇ áóãú íóÐúßõÑú ÇáËøóáóÇËóÉó
ÇáúÃóÎöíÑóÉóº áöÃóäøóåóÇ ãóÚúáõæãóÉñ ÝóáóÇ ÊóÓóÇåõáó Ýöí ÊóÑúßöåóÇ.
(¡ Ãóæú íõÑúÊóßóÈõ ãóÇ íõæÌöÈõ ÇáúÍóÏøó) Ãóíú íóÃúÊöí äóæúÚðÇ ãöäú
ÇáúßóÈóÇÆöÑö ÇáúãõæÌöÈóÉö áöáúÍóÏøö áöæõÌõæÏö ÊóÚóÇØöíå ÈöÎöáóÇÝö
ÇÚúÊöÞóÇÏöåö æóÐóÇ Ïóáöíáõ ÞöáøóÉö ÏöíóÇäóÊöåö ÝóáóÚóáøóåõ íóÌúÊóÑöÆõ
Úóáóì ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÒõæÑðÇ ßóãóÇ Ýöí ÇáúßóÇÝöí.
æóÝöí ÇáÏøõÑóÑö åóÐóÇ ãõÎóÇáöÝñ áöãóÇ äóÞóáúäóÇåõ Úóäúåõ Ýöí ÔõÑúÈö
ÇáúÎóãúÑö ÓöÑøðÇ áóßöäøó ÇáÊøóæúÝöíÞó ÈóíúäóåõãóÇ Ãóäøó ÇáúãõÑóÇÏó
ÈöÇÑúÊößóÇÈö ãóÇ íõÍóÏøõ Èöåö áóíúÓó ÇÑúÊößóÇÈõ ãóÇ ãöäú ÔóÃúäöåö Ãóäú
íõÍóÏøó Èöåö ÈöÇáúÝöÚúáö æóáóÇ íóßõæäõ Ðóáößó ÅáøóÇ ÈöÅöÙúåóÇÑöåö
æóÇØøöáóÇÚö ÇáÔøõåõæÏö Úóáóíúåö.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö ÇáúÅöÚóÇäóÉõ Úóáóì ÇáúãóÚóÇÕöí æóÇáúÍóËøõ ÚóáóíúåóÇ
ßóÈöíÑóÉñ æóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÈóÇÆöÚö ÇáúÃóßúÝóÇäö æóÞóíøóÏó
ÇáÓøóÑóÎúÓöíøõ ÈöãóÇ ÅÐóÇ ÊóÑóÕøóÏó áöÐóáößó ÇáúÚóãóáö æóÅöáøóÇ
ÝóÊõÞúÈóáõ áöÚóÏóãö Êóãóäøöíå ÇáúãóæúÊó æóÇáØøóÇÚõæäó æóáóÇ ÊõÞúÈóáõ
ÔóåóÇÏóÉõ ÇáÕøóßøóÇßöíäóº áöÃóäøóåõãú íóßúÊõÈõæäó ÈöÎöáóÇÝö ÇáúæóÇÞöÚö¡
ÇáÕøóÍöíÍõ ÞóÈõæáõåóÇ ÅÐóÇ ÛóáóÈó Úóáóíúåöãú ÇáÕøóáóÇÍõ æóáóÇ ÊõÞúÈóáõ
ÔóåóÇÏóÉõ ÇáØøõÝóíúáöíøö æóÇáÑøóÞøóÇÕö æóÇáúãõÌóÇÒöÝö Ýöí ßóáóÇãöåö
æóÇáúãóÓúÎóÑóÉö ÈöáóÇ ÎöáóÇÝò æóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ãóäú íóÔúÊõãõ
Ãóåúáóåõ æóãóãóÇáöíßóåõ ßóËöíÑðÇ ÅáøóÇ ÃóÍúíóÇäðÇ æóßóÐóÇ ÇáÔøóÊøóÇãõ
áöáúÍóíóæóÇäö æóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúÈóÎöíáö æóÇóáøóÐöí ÃóÎøóÑó
ÇáúÝóÑúÖó ÈóÚúÏö æõÌõæÈöåö Åäú ßóÇäó áóåõ æóÞúÊñ ãõÚóíøóäñ ßóÇáÕøóæúãö
æóÇáÕøóáóÇÉö æóáóÇ ÊóÌõæÒõ ÔóåóÇÏóÉõ ÊóÇÑößö ÇáúÌóãóÇÚóÉö ÅáøóÇ
ÈöÊóÃúæöíáò æóßóÐóÇ ÊóÇÑößõ ÇáúÌõãõÚóÉö ÈöÛóíúÑö ÚõÐúÑò æóáóÇ ÊóÇÑößõ
ÇáÕøóáóÇÉö æóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ Ãóåúáö ÇáÓøöÌúäö ÈóÚúÖöåöãú Úóáóì
ÈóÚúÖò æóÐóßóÑó ÇÈúäõ æóåúÈóÇäó áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúÃóÔúÑóÇÝö ãöäú
Ãóåúáö ÇáúÚöÑóÇÞöº áöÃóäøóåõãú Þóæúãñ íóÊóÚóÕøóÈõæäó.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö ÝóÚóáóì åóÐóÇ ßõáøõ ãõÊóÚóÕøöÈò áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõ
ÇäúÊóåóì.
ÝóíóäúÈóÛöí Ãóäú áóÇ ÊõÞúÈóáó Ýöí ÒóãóÇäöäóÇ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúÚõáóãóÇÁö
ÈóÚúÖöåöãú Úóáóì ÈóÚúÖòº áöÃóäøóåõãú ãõÊóÚóÕøöÈõæäó.
(¡ Ãóæú íóÃúßõáõ ÇáÑøöÈóÇ)
(2/199)
áöÃóäøóåõ ãöäú ÇáúßóÈóÇÆöÑö Ãóíú íóÃúÎõÐõ
ÇáúÞóÏúÑó ÇáÒøóÇÆöÏó æóÇáúãõÑóÇÏõ ÈöÇáúÃóßúáö ÇáúÃóÎúÐõ æóÔóÑóØó Ýöí
ÇáúãóÈúÓõæØö Ãóäú íóßõæäó ãóÔúåõæÑðÇ ÈöÃóßúáö ÇáÑøöÈóǺ áöÃóäøó
ÇáÊøõÌøóÇÑó ÞóáøóãóÇ íóÊóÎóáøóÕõæäó Úóäú ÇáúÃóÓúÈóÇÈö ÇáúãõÝúÓöÏóÉö
áöáúÚóÞúÏö æóßõáøõ Ðóáößó ÑöÈóÇ ÝóáóÇ ÈõÏøó ãöäú ÇáöÇÔúÊöåóÇÑö ßóãóÇ Ýöí
ÇáÏøõÑóÑö.
(¡ Ãóæú íóÏúÎõáõ ÇáúÍóãøóÇãó ÈöáóÇ ÅÒóÇÑò) º áöÃóäøó ßóÔúÝó ÇáúÚóæúÑóÉö
ÍóÑóÇãñ æóãóÚó Ðóáößó íóÏõáøõ Úóáóì ÚóÏóãö ÇáúãõÈóÇáóÇÉö (¡ Ãóæú
íóÝúÚóáõ ãóÇ íóÓúÊóÎöÝøõ Èöåö ßóÇáúÈóæúáö æóÇáúÃóßúáö Úóáóì ÇáØøóÑöíÞö)
º áöÃóäøóåõ ÊóÇÑößõ ÇáúãõÑõæÁóÉö æóßóÐóÇ ßõáøõ ãóäú íóÃúßõáõ ÛóíúÑó
ÇáÓøõæÞöíøö Ýöí ÇáÓøõæÞö Èóíúäó ÇáäøóÇÓö æóÇáúãõÑóÇÏõ ÈöÇáúÈóæúáö Úóáóì
ÇáØøóÑöíÞö ÅÐóÇ ßóÇäó ÈöÍóíúËõ íóÑóÇåõ ÇáäøóÇÓõ æóßóÐóÇ ÛóíúÑõåõãóÇ Ýöí
ÇáúãõÈóÇÍóÇÊö ÇáúÞóÇÏöÍóÉö Ýöí ÇáúãõÑõæÁóÉö ßóÕõÍúÈóÉö ÇáúÃóÑóÇÐöáö
æóÇáöÇÓúÊöÎúÝóÇÝö ÈöÇáäøóÇÓö æóÅöÝúÑóÇØö ÇáúãóÒúÍö æóÇáúÍöÑóÝö
ÇáÏøóäöíøóÉö ãöäú äóÍúæö ÇáÏøöÈóÇÛóÉö æóÇáúÍöíóÇßóÉö æóÇáúÍöÌóÇãóÉö
ÈöáóÇ ÖóÑõæÑóÉò ßóãóÇ Ýöí ÇáúÞõåõÓúÊóÇäöíøö áóßöäú Ýöí ÇáúÈóÍúÑö
ÇáÕøóÍöíÍõ ÇáúÞóÈõæáõ ÅÐóÇ ßóÇäõæÇ ÚõÏõæáðÇ æóãöËúáõåõ ÇáäøóÎøóÇÓõæäó
æóÇáÏøóáøóÇáõæäó (Ãóæú íõÙúåöÑõ ÓóÈøó) æóÇÍöÏò ãöäú (ÇáÓøóáóÝö) æóåõãú
ÇáÕøóÍóÇÈóÉõ æóÇáúÚõáóãóÇÁõ ÇáúãõÌúÊóåöÏõæäó - ÑöÖúæóÇäõ Çááøóåö
ÊóÚóÇáóì Úóáóíúåöãú ÃóÌúãóÚöíäó -º áöÃóäøó åóÐöåö ÇáúÃóÝúÚóÇáó ÊóÏõáøõ
Úóáóì ÞõÕõæÑö ÚóÞúáöåö æóãõÑõæÁóÊöåö æóãóäú áóãú íóãúÊóäöÚú ÚóäúåóÇ áóÇ
íóãúÊóäöÚõ Úóäú ÇáúßóÐöÈö ßóãóÇ Ýöí ÇáÏøõÑóÑö æóÒóÇÏó Ýöí ÇáúÝóÊúÍö
ÇáúÚõáóãóÇÁõ æóáóæú ÞóÇáó¡ Ãóæú íõÙúåöÑõ ÓóÈøó ãõÓúáöãò áóßóÇäó Ãóæúáóìº
áöÃóäøó ÇáúÚóÏóÇáóÉó ÊóÓúÞõØõ ÈöÓóÈøö ãõÓúáöãò ÈöÃóäú áóãú íóßõäú ãöäú
ÇáÓøóáóÝö ßóãóÇ Ýöí ÇáäøöåóÇíóÉö æóÛóíúÑöåóÇ ÞóíøóÏó ÈöÇáúÅöÙúåóÇÑöº
áöÃóäøóåõ áóæú ßóÊóãóåõ ÊõÞúÈóáõ ßóãóÇ Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö.
(æóÊõÞúÈóáõ ÇáÔøóåóÇÏóÉõ áöÃóÎöíåö æóÚóãøöåö) æóáöÓóÇÆöÑö ÇáúÃóÞóÇÑöÈö
ÛóíúÑö ÇáúÃóæúáóÇÏö (æóãóÍúÑóãöåö ÑóÖóÇÚðÇ¡ Ãóæú ãõÕóÇåóÑóÉð) ßóÃõãøö
ÇãúÑóÃóÊöåö æóÒóæúÌö ÈöäúÊöåö æóÇãúÑóÃóÉö ÃóÈöíåö æóÇÈúäöåöº áöÃóäøó
ÇáúÃóãúáóÇßó æóãóäóÇÝöÚóåóÇ ãõÊóãóíøöÒóÉñ Èóíúäóåõãú æóáóÇ ÈõÓõæØóÉó
áöÈóÚúÖöåöãú Ýöí ãóÇáö ÇáúÈóÚúÖö ÝóáóÇ íóÊóÍóÞøóÞõ ÇáÊøõåúãóÉõ.
(æó) ÊõÞúÈóáõ (ÔóåóÇÏóÉõ Ãóåúáö ÇáúÃóåúæóÇÁö) ãõØúáóÞðÇ ÓóæóÇÁñ ßóÇäó
Úóáóì Ãóåúáö ÇáÓøõäøóÉö¡ Ãóæú ÈóÚúÖöåöãú Úóáóì ÈóÚúÖò¡ Ãóæú Úóáóì
ÇáúßóÝóÑóÉö ÅÐóÇ áóãú íóßõäú ÇÚúÊöÞóÇÏõåõãú ãõÄóÏøöíðÇ Åáóì ÇáúßõÝúÑö
ßóãóÇ Ýöí ÇáÐøóÎöíÑóÉö æóåõãú Ãóåúáõ ÇáúÞöÈúáóÉö ÇáøóÐöíäó
ãõÚúÊóÞóÏõåõãú ÛóíúÑõ ãõÚúÊóÞóÏö Ãóåúáö ÇáÓøõäøóÉö Ýöí ÈóÚúÖö ÇáúÃõãõæÑö
ßóÇáúÌóÈúÑöíøóÉö æóÇáúÞóÏóÑöíøóÉö æóÇáÑøóæóÇÝöÖö æóÇáúÎóæóÇÑöÌö
æóÇáúãõÚóØøöáóÉö æóÇáúãõÔóÈøöåóÉö æóßõáøñ ãöäúåõãú ÇËúäóíú ÚóÔóÑó
ÝöÑúÞóÉð Úóáóì ãóÇ åõæó ÇáúãóÐúßõæÑõ Ýöí ÇáúßõÊõÈö ÇáúßóáóÇãöíøóÉö.
æóÞóÇáó ÇáÔøóÇÝöÚöíøõ: áóÇ ÊõÞúÈóáõ
(2/200)
ÔóåóÇÏóÉõ ßõáøöåóÇ áöÇÔúÊöÏóÇÏö
ÝöÓúÞöåöãú æóáóäóÇ Ãóäøó ÝöÓúÞóåõãú ßóÇäó ãöäú ÍóíúËõ ÇáöÇÚúÊöÞóÇÏõ
æóáóãú íõæÞöÚúåõãú Ýöí åóÐóÇ Çáúåóæóì ÅáøóÇ ÊóÏóíøõäõåõãú ÝóÕóÇÑó ßóãóäú
íóÔúÑóÈõ ÇáúãõËóáøóËó¡ Ãóæú íóÃúßõáõ ãóÊúÑõæßó ÇáÊøóÓúãöíóÉö ÚóÇãöÏðÇ
ãõÓúÊóÈöíÍðÇ áöÐóáößó ÈöÎöáóÇÝö ÇáúÝöÓúÞö ãöäú ÍóíúËõ ÇáÊøóÚóÇØöí (ÅáøóÇ
ÇáúÎóØøóÇÈöíøóÉó) åõãú Þóæúãñ ãöäú ÛõáóÇÉö ÇáÑøóæóÇÝöÖö íóÚúÊóÞöÏõæäó
ÇÓúÊöÍúáóÇáó ÇáÔøóåóÇÏóÉö áößõáøö ãóäú ÍóáóÝó ÚöäúÏóåõãú Ãóäøóåõ ãõÍöÞøñ
æóÞöíáó íóÑóæúäó ÇáÔøóåóÇÏóÉó áöÔöíÚóÊöåöãú æóÇÌöÈóÉð ÝóÊõãóßøóäó
ÇáÊøõåúãóÉõ Ýöí ÔóåóÇÏóÊöåöãú ÝóáóÇ ÊõÞúÈóáõ.
(æó) ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ (ÇáÐøöãøöíøö Úóáóì ãöËúáöåö) Ãóíú Úóáóì Ðöãøöíøò
ÂÎóÑó.
(æóÅöäú) æóÕúáöíøóÉñ (ÇÎúÊóáóÝóÇ ãöáøóÉð) ßóÇáúíóåõæÏö æóÇáäøóÕóÇÑóì ÅÐú
ÇáúßõÝúÑõ ãöáøóÉñ æóÇÍöÏóÉñ.
æóÞóÇáó ÇÈúäõ ÃóÈöí áóíúáóì: áóÇ ÊõÞúÈóáõ Åäú ÊóÎóÇáóÝóÇ ÇÚúÊöÞóÇÏðÇ
æóÝöí ÇáúÛóÑóÑö æóÊõÞúÈóáõ ãöäú ßóÇÝöÑò Úóáóì ÚóÈúÏò ßóÇÝöÑò ãóæúáóÇåõ
ãõÓúáöãñ¡ Ãóæú Úóáóì ÍõÑøò ßóÇÝöÑò ãõæóßøöáõåõ ãõÓúáöãñ ÈöáóÇ ÚóßúÓò.
(æó) ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáÐøöãøöíøö (Úóáóì ÇáúãõÓúÊóÃúãóäö) º áöÃóäøó
ÇáÐøöãøöíøó ÃóÚúáóì ÍóÇáðÇ ãöäúåõ áößóæúäöåö ãöäú Ãóåúáö ÏóÇÑöäóÇ
æóáöåóÐóÇ íõÞúÊóáõ ÇáúãõÓúáöãõ ÈöÇáÐøöãøöíøö áóÇ ÈöÇáúãõÓúÊóÃúãóäö
(Ïõæäó ÚóßúÓöåö) Ãóíú áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúãõÓúÊóÃúãóäö Úóáóì
ÇáÐøöãøöíøö áöÞõÕõæÑö æöáóÇíóÊöåö Úóáóíúåö áößóæúäöåö ÃóÏúäóì ÍóÇáðÇ
ãöäúåõ.
(æó) ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ (ÇáúãõÓúÊóÃúãóäö Úóáóì ãöËúáöåö Åäú ßóÇäóÇ ãöäú
ÏóÇÑò æóÇÍöÏóÉò) ÍóÊøóì áóæú ßóÇäóÇ ãöäú Ãóåúáö ÏóÇÑóíúäö ßóÇáÑøõæãö
æóÇáÊøõÑúßö áóÇ ÊõÞúÈóáõº áöÃóäøó ÇáúæöáóÇíóÉó ÝöíãóÇ Èóíúäóåõãú
ãõäúÞóØöÚóÉñ ÈöÇÎúÊöáóÇÝö ÇáúãóäóÚóÊóíúäö æóáöåóÐóÇ áóÇ íóÌúÑöí
ÇáÊøóæóÇÑõËõ ÈóíúäóåõãóÇ.
æóÞóÇáó ÇáÔøóÇÝöÚöíøõ æóãóÇáößñ: áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ Ãóåúáö ãöáøóÉò
Úóáóì Ãóåúáö ãöáøóÉò ÃõÎúÑóì.
(æó) ÊõÞúÈóá ÔóåóÇÏóÉõ (ÚóÏõæøò ÈöÓóÈóÈö ÇáÏøöíäö) Ãóíú ÈöÃóãúÑò
Ïöíäöíøòº áöÃóäøóåõ áóÇ íóßúÐöÈõ áöÏöíäöåö ßóÃóåúáö ÇáúÃóåúæóÇÁö åóÐóÇ
ÊóÕúÑöíÍñ ÈöãóÇ Úóáöãó ÖöãúäðǺ áöÃóäøóåõ íõÝúåóãõ ãöäú Þóæúáöåö æóáóÇ
ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúÚóÏõæøö ÈöÓóÈóÈö ÇáÏøõäúíóÇ.
(æó) ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ (ãóäú Ãóáóãøó ÈöÕóÛöíÑóÉò) Ãóíú ÇÑúÊóßóÈó
ÕóÛöíÑóÉð ÈöáóÇ ÅÕúÑóÇÑò ÚóáóíúåóÇ (Åäú ÇÌúÊóäöÈú ÇáúßóÈóÇÆöÑó) Ãóíú
ßõáøõ ÝóÑúÏò ãöäú ÃóÝúÑóÇÏö ÇáúßóÈóÇÆöÑö ßóãóÇ Ýöí ÃóßúËóÑö ÇáúßõÊõÈö
áóßöäú Ýöí ÇáúÞõåõÓúÊóÇäöíøö äóÞúáðÇ Úóäú ÇáúÎõáóÇÕóÉö ÇáúãõÎúÊóÇÑõ
ÇÌúÊöäóÇÈõ ÇáúÅöÕúÑóÇÑö Úóáóì ÇáúßóÈóÇÆöÑö Ýóáóæú ÇÑúÊóßóÈó ßóÈöíÑóÉð
ãóÑøóÇÊò ÞóÈúáó ÔóåóÇÏóÊöåö æóÇÎúÊóáóÝõæÇ Ýöí ÇáúßóÈöíÑóÉö æóÇáúÃóÕóÍøõ
Ãóäøóåõ ãóÇ ßóÇäó ÔóäöíÚðÇ Èóíúäó ÇáúãõÓúáöãöíäó æóÝöíåö åóÊúßõ ÍõÑúãóÉö
Çááøóåö ÊóÚóÇáóì æóÇáÏøöíäö (æóÛóáóÈó ÕóæóÇÈõåõ) Úóáóì ÎóØóÆöåö Ãóíú
ßóËõÑóÊú ÍóÓóäóÇÊõåõ ÈöÇáäøöÓúÈóÉö Åáóì ÓóíøöÆóÇÊöåö ãöãøóäú ÇÌúÊóäóÈó
ÇáúßóÈóÇÆöÑó¡ æóÝöí ÇáöÇÎúÊöíóÇÑö æóáóÇ ÈõÏøó Ãóäú íóßõæäó ÕóáóÇÍõåõ
ÃóßúËóÑó ãöäú ÝóÓóÇÏöåö ãõÚúÊóÇÏðÇ áöáÕøöÏúÞö ãõÌúÊóäöÈðÇ Úóäú ÇáúßóÐöÈö
ÕóÍöíÍó ÇáúãõÚóÇãóáóÉö Ýöí ÇáÏøöíäóÇÑö æóÇáÏøöÑúåóãö ãõÄóÏøöíðÇ
áöáúÃóãóÇäóÉö Þóáöíáó Çááøóåúæö æóÇáúåóÐóíóÇäö ÞóÇáó ÚõãóÑõ - ÑóÖöíó
Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì Úóäúåõ - áóÇ ÊóÛõÑøóäøóßõãú ØóäúØóäóÉõ ÇáÑøóÌõáö Ýöí
ÕóáóÇÊöåö ÇõäúÙõÑõæÇ Åáóì ÍóÇáöåö ÚöäúÏó ÏöÑúåóãöåö æóÏöíäóÇÑöåö ÃóãøóÇ
ÇáúÅöáúãóÇãõ ÈöãóÚúÕöíóÉò áóÇ íóãúäóÚõ ÞóÈõæáó ÇáÔøóåóÇÏóÉö áöãóÇ Ýöí
ÇÚúÊöÈóÇÑö Ðóáößó ãöäú ÓóÏøö ÈóÇÈö ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÇäúÊóåóì.
(æó) ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ (ÇáúÃóÞúáóÝö) áöÅöØúáóÇÞö ÇáäøõÕõæÕö Úóäú ÞóíúÏö
ÇáúÎöÊóÇäö áößóæúäöåö ÓõäøóÉð ÚöäúÏóäóÇ ÃóØúáóÞóåõ ÊóÈóÚðÇ áöãóÇ Ýöí
ÇáúßóäúÒö áóßöäú ÞóíøóÏóåõ ÞóÇÖöí ÎóÇäú æóÛóíúÑõåõ ÈöÃóäú íóÊúÑõßóåõ
áöÚõÐúÑò ßóÇáúßöÈóÑö¡ Ãóæú ÎóæúÝö ÇáúåóáóÇßö ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÊóÑóßóåõ Úóáóì
æóÌúåö ÇáúÅöÚúÑóÇÖö Úóäú ÇáÓøõäøóÉö¡ Ãóæú ÇáöÇÓúÊöÎúÝóÇÝö ÈöÇáÏøöíäö
ÝóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÝóÇáúÅöãóÇãõ áóãú íõÞóÏøöÑú æóÞúÊó ÇáúÎöÊóÇäö ÈöæóÞúÊò
æóÛóíúÑõåõ ãöäú æóÞúÊö
(2/201)
ÇáúæöáóÇÏóÉö Åáóì ÚóÔúÑö Óöäöíäó æóÞöíáó
Åáóì ÇËúäóÊóíú ÚóÔúÑóÉó.
(æó) ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ (ÇáúÎóÕöíøö) ÝóÅöäøó ÚõãóÑó - ÑóÖöíó Çááøóåõ
ÊóÚóÇáóì Úóäúåõ - ÞóÈöáó ÔóåóÇÏóÉó ÚóáúÞóãóÉó ÇáúÎóÕöíøöº æóáöÃóäøóåõ
ÞõØöÚó ãöäúåõ ÚõÖúæñ ÙõáúãðÇ ßóãóÇ áóæú ÞõØöÚóÊú íóÏõåõ ÙõáúãðÇ æóßóÐóÇ
ÇáúÃóÞúØóÚõ ÅÐóÇ ßóÇäó ÚóÏúáðÇ áöãóÇ Ñõæöíó Ãóäøó ÇáäøóÈöíøó - Úóáóíúåö
ÇáÕøóáóÇÉõ æóÇáÓøóáóÇãõ - ÞóØóÚó íóÏó ÑóÌõáò Ýöí ÓóÑöÞóÉò Ëõãøó ßóÇäó
ÈóÚúÏó Ðóáößó íóÔúåóÏõ ÝóÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõ ßóãóÇ Ýöí ÇáúãöäóÍö
(æóæóáóÏö ÇáÒøöäóÇÁö) º áöÃóäøó ÝöÓúÞó ÇáúÃóÈóæóíúäö áóÇ íõæÌöÈõ ÝöÓúÞó
ÇáúæóáóÏö ÎöáóÇÝðÇ áöãóÇáößò (æóÇáúÎõäúËóì) Åäú áóãú íóßõäú ãõÔúßöáðÇ
æóÅöäú ßóÇäó ãõÔúßöáðÇ íõÌúÚóáõ ÇãúÑóÃóÉð Ýöí ÍóÞøö ÇáÔøóåóÇÏóÉö
ÇÍúÊöíóÇØðÇ
æóíóäúÈóÛöí Ãóäú áóÇ ÊõÞúÈóáó Ýöí ÇáúÍõÏõæÏö æóÇáúÞöÕóÇÕö ßóÇáäøöÓóÇÁö
(æóÇáúÚõãøóÇáö) æóÇáúãõÑóÇÏõ Èöåöãú ÚõãøóÇáõ ÇáÓøõáúØóÇäö ÇáøóÐöíäó
íóÃúÎõÐõæäó ÇáúÍõÞõæÞó ÇáúæóÇÌöÈóÉó ßóÇáúÎóÑóÇÌö æóäóÍúæöåö ÚöäúÏó
ÇáúÌõãúåõæÑöº áöÃóäøó äóÝúÓó ÇáúÚóãóáö áóíúÓó ÈöÝöÓúÞò ÝóÊõÞúÈóáõ ÅáøóÇ
ÅÐóÇ ßóÇäõæÇ ÃóÚúæóÇäðÇ Úóáóì ÇáÙøõáúãö ÝóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ßóãóÇ Ýöí
ÇáúÈóÍúÑö æóÞöíáó ÇáúÚóÇãöáõ ÅÐóÇ ßóÇäó æóÌöíåðÇ Ýöí ÇáäøóÇÓö ÐóÇ
ãõÑõæÁóÉò áóÇ íõÌóÇÒöÝõ Ýöí ßóáóÇãöåö ÊõÞúÈóáõ æóÇáúÍóÇÕöáõ Ãóäøóåõãú
Åäú ßóÇäõæÇ ÚõÏõæáðÇ ÊõÞúÈóáõ æóÅöáøóÇ ÝóáóÇ æóÞöíáó ÃóÑóÇÏó
ÈöÇáúÚõãøóÇáö ÇáøóÐöíäó íóÚúãóáõæäó æóíõÄóÇÌöÑõæäó ÃóäúÝõÓóåõãú
áöáúÚóãóáöº áöÃóäøó ãöäú ÇáäøóÇÓö ãóäú ÑóÏøó ÔóåóÇÏóÊóåõãú ãöäú Ãóåúáö
ÇáÕøöäóÇÚóÇÊö ÇáúÎóÓöíÓóÉö ÝóÃóÝúÑóÏó åóÐöåö ÇáúãóÓúÃóáóÉó áöÅöÙúåóÇÑö
ãõÎóÇáóÝóÊöåöãú.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö æóÐóßóÑó ÇáÕøóÏúÑõ Ãóäøó ÔóåóÇÏóÉó ÇáÑøóÆöíÓö áóÇ
ÊõÞúÈóáõ æóßóÐóÇ ÇáúÌóÇÈöí æóÇáúãõÑóÇÏõ ÈöÇáÑøóÆöíÓö ÑóÆöíÓõ ÇáúÞóÑúíóÉö
æóåõæó ÇáúãõÓóãøóì Ýöí ÈöáóÇÏöäóÇ ÔóíúÎõ ÇáúÈóáóÏö æóãöËúáõåõ
ÇáúãõÚóÑøöÝõæäó Ýöí ÇáúãóÑóÇßöÈö æóÇáúÚõÑóÝóÇÁö Ýöí ÌóãöíÚö ÇáúÃóÕúäóÇÝö
æóÖóãóÇäõ ÇáúÌöåóÇÊö Ýöí ÈöáóÇÏöäóǺ áöÃóäøóåõãú ßõáøóåõãú ÃóÚúæóÇäñ
Úóáóì ÇáÙøõáúãö ßóãóÇ Ýöí ÇáúÝóÊúÍö.
(æó) ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ (ÇáúãõÚúÊóÞö) ÈöÝóÊúÍö ÇáÊøóÇÁö (áöãõÚúÊóÞöåö)
æóÚóßúÓõåõº áöÃóäøóåõ áóÇ ÊõåúãóÉó ÝöíåóÇ æóÞóÏú ÞóÈöáó ÔõÑóíúÍñ
ÔóåóÇÏóÉó ÞóäúÈóÑò æóåõæó ÌóÏøõ ÓöíÈóæóíúåö áöÚóáöíøò - ÑóÖöíó Çááøóåõ
ÊóÚóÇáóì Úóäúåõ - æóßóÇäó ÚóÊöíÞóåõ Ýöíåö ÅÔúÚóÇÑñ ÈöÃóäøó ÇáúÚóÊöíÞó
áóæú ßóÇäó ãõÊøóåóãðÇ áóãú ÊõÞúÈóáú æóáöÐóÇ ÞóÇáó Ýöí ÇáúÎõáóÇÕóÉö
æóáóæú ÔóåöÏó ÇáúÚóÈúÏóÇäö ÈóÚúÏó ÇáúÚöÊúÞö Úóáóì ÇáËøóãóäö ßóÐóÇ ÚöäúÏó
ÇÎúÊöáóÇÝö ÇáúÈóÇÆöÚö æóÇáúãõÔúÊóÑöí áóÇ ÊõÞúÈóáõº áöÃóäøóåõãóÇ
íóÌõÑøóÇäö äóÝúÚðÇ áöÃóäúÝõÓöåöãóÇ äóÝúÚðÇ ÈöÅöËúÈóÇÊö ÇáúÚöÊúÞöº
áöÃóäøóåõ áóæúáóÇ ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ áóÊóÍóÇáóÝóÇ æóÝõÓöÎó ÇáúÈóíúÚõ
ÇáúãõÞúÊóÖöí áöÅöÈúØóÇáö ÇáúÚöÊúÞö.
æóÝöí ÇáúãöäóÍö æóáóÇ íõÚóÇÑöÖõ ãóÇ Ýöí ÇáúÎõáóÇÕóÉö áóæú ÇÔúÊóÑóì
ÛõáóÇãóíúäö æóÃóÚúÊóÞóåõãóÇ ÝóÔóåöÏóÇ áöãóæúáóÇåõãóÇ Úóáóì Ãóäøóåõ ÞóÏú
ÇÓúÊóæúÝóì ÇáËøóãóäó ÌóÇÒóÊú ÔóåóÇÏóÊõåõãóǺ áöÃóäøóåõãóÇ áóÇ íóÌõÑøóÇäö
ÈöåóÇ äóÝúÚðÇ æóáóÇ íóÏúÝóÚóÇäö ãóÛúÑóãðÇ æóÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ ÈöÃóäøó
ÇáúÈóÇÆöÚó ÃóÈúÑóÃó ÇáúãõÔúÊóÑöíó ãöäú ÇáËøóãóäö ßóÔóåóÇÏóÊöåöãóÇ
ÈöÇáúÅöíÝóÇÁö ßóãóÇ Ýöí ÇáúÎóÇäöíøóÉö.
(æóÇáúãõÚúÊóÈóÑõ ÍóÇáó ÇáÔøóÇåöÏö æóÞúÊõ ÇáúÃóÏóÇÁö áóÇ) æóÞúÊõ
(ÇáÊøóÍóãøõáö) ßóãóÇ ÈóíøóäøóÇåõ.
(æóáóæú ÔóåöÏóÇ) Ãóíú ÇÈúäóÇ ÇáúãóíøöÊö (Ãóäøó ÃóÈóÇåõãóÇ¡ ÃóæúÕóì Åáóì
ÒóíúÏò) Ãóíú ÌóÚóáóåõ æóÕöíøðÇ (æóÒóíúÏñ íóÏøóÚöíå) Ãóíú ÇáúÅöíÕóÇÁõ
ÞóÇáó Çáúãóæúáóì ÓóÚúÏöíøõ æóÇáúãõÑóÇÏõ ãöäú Þóæúáöåö æóÇáúæóÕöíøõ
íóÏøóÚöí Ãóíú ÇáúæóÕöíøõ íóÑúÖóì ÇäúÊóåóì.
áóßöäøó ÇáÏøóÚúæóì ÊóÓúÊóáúÒöãõ ÇáÑøöÖóÇ ÈöØóÑöíÞö ÐößúÑö ÇáúãóáúÒõæãö
æóÅöÑóÇÏóÉö ÇááøóÇÒöãö ÊóÏóÈøóÑú (ÞõÈöáóÊú) ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ.
(æóÅöäú ÃóäúßóÑó) Ðóáößó ÇáúæóÕöíøõ (ÝóáóÇ) Ãóíú áóÇ ÊõÞúÈóáõ
ÔóåóÇÏóÊõåõãóǺ áöÃóäøó ÇáúÞóÇÖöíó áóÇ íóãúáößõ ÅÌúÈóÇÑó ÃóÍóÏò Úóáóì
ÞóÈõæáö ÇáúæóÕöíøóÉö.
(æóáóæú ÔóåöÏóÇ Ãóäøó ÃóÈóÇåõãóÇ ÇáúÛóÇÆöÈó æóßøóáóåõ) Ãóíú ÒóíúÏðÇ
ÈöÞóÈúÖö Ïóíúäöåö¡ Ãóæú æóßøóáóåõ ÈöÇáúÎõÕõæãóÉö (áóÇ ÊõÞúÈóáõ æóÅöäú)
æóÕúáöíøóÉñ (ÇÏøóÚóÇåõ) º áöÃóäøó ÇáúÞóÇÖöíó
(2/202)
áóÇ íóãúáößõ äóÕúÈó Çáúæóßöíáö Úóäú
ÇáúÛóÇÆöÈö ÈöÊóÚúíöíäöåöãóÇ ÝóÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ ÊóÕöíÑõ áöäóÝúÚöåöãóÇ ÅÐú
íõãúßöäõ Ãóäú íóÊóæóÇÖóÚóÇ ãóÚó Çáúæóßöíáö Úóáóì ÃóÎúÐö ÇáúãóÇáö ÝóáóÇ
ÊõÞúÈóáõ áöáÊøõåúãóÉö ÈöÎöáóÇÝö ãóÓúÃóáóÉö ÇáúæóÕöíøóÉöº áöÃóäøó
ÇáúÞóÇÖöíó íóãúáößõ äóÕúÈó ÇáúæóÕöíøö ÚöäúÏó ÇáØøóáóÈö æóÇáúÍóÇÌóÉö
ÝóÈöÔóåóÇÏóÊöåöãóÇ¡ Ãóæúáóì æóåóÐóÇ ÇÓúÊöÍúÓóÇäñ æóÇáúÞöíóÇÓõ íóãúäóÚõ
ÇáúÌóæóÇÒóº áöÃóäøóåõãóÇ ÞóÕóÏóÇ ãóäú íóÞõæãõ ÈöÅöÍúíóÇÁö ÍõÞõæÞöåöãóÇ
ÝóáóÇ ÊõÞúÈóáõ áöáÊøõåúãóÉö æóÇáÙøóÇåöÑõ Ãóäøó ÇáÖøóãöíÑó Ýöí Þóæúáöåö
æóÅöäú ÇÏøóÚóÇåõ íóÑúÌöÚõ Åáóì ÇáúæóßóÇáóÉö Ãóíú æóÅöäú ÇÏøóÚóì
Çáúæóßöíáõ ÇáúæóßóÇáóÉó ÝóÚóáóì åóÐóÇ áóæú ÞóÇáó: æóÅöäú ÇÏøóÚóÇåóÇ
ÈöÇáÊøóÃúäöíËö áóßóÇäó ÃóÙúåóÑó.
(æóáóæú ÔóåöÏó ÏóÇíöäóÇ ãóíøöÊò) Ãóíú áóæú ÔóåöÏó ÛóÑöíãóÇäö áóåõãóÇ
Úóáóì ÇáúãóíøöÊö ÏóíúäðÇ (Ãóäøóåõ) Ãóíú ÇáúãóíøöÊó (ÃóæúÕóì Åáóì ÒóíúÏò)
Ãóíú ÌóÚóáóåõ æóÕöíøðÇ (æóåõæó) Ãóíú ÒóíúÏñ (íóÏøóÚöíå) Ãóíú ÇáúÅöíÕóÇÁó
(ÞõÈöáóÊú) ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ ßóãóÇ ÅÐóÇ ÔóåöÏóÇ ÈöÏóíúäò Úóáóì ÇáúãóíøöÊö
áöÑóÌõáóíúäö Ëõãøó ÔóåöÏó ÇáúãóÔúåõæÏõ áóåõãóÇ áöáÔøóÇåöÏóíúäö ÈöÏöíäò
Úóáóì ÇáúãóíøöÊö ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ ÚöäúÏó ÇáØøóÑóÝóíúäöº áöÃóäøó
ßõáøó ÝóÑöíÞò íóÔúåóÏõ ÈöÇáÏøóíúäö Ýöí ÇáÐøöãøóÉö æóáóÇ ÔóÑößóÉó áóåõ
Ýöí Ðóáößó æóÅöäøóãóÇ ÊóËúÈõÊõ ÇáÔøóÑößóÉõ Ýöí ÇáúãóÞúÈõæÖö ÈóÚúÏó
ÇáúÞóÈúÖö.
æóÞóÇáó ÃóÈõæ íõæÓõÝó áóÇ ÊõÞúÈóáõº áöÃóäøó ÃóÍóÏó ÇáúÝóÑöíÞóíúäö ÅÐóÇ
ÞóÈóÖó ÔóíúÆðÇ ãöäú ÇáÊøóÑößóÉö ÈöÏóíúäöåö íõÔúÑößõåõ ÇáúÝóÑöíÞõ
ÇáúÂÎóÑõ ÝóÕóÇÑó ßõáøñ ÔóÇåöÏðÇ áöäóÝúÓöåö ßóãóÇ Ýöí ÇáúãöäóÍö.
(æóßóÐóÇ áóæú ÔóåöÏó ãóÏúíõæäóÇåõ) Ãóíú áóæú ÔóåöÏó ãóÏúíõæäóÇ ãóíøöÊò
Ãóäøó ÇáúãóíøöÊó¡ ÃóæúÕóì Åáóì ÒóíúÏò æóåõæó íóÏøóÚöíå ÞõÈöáóÊú
ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ ÇÓúÊöÍúÓóÇäðÇ æóÇáúÞöíóÇÓõ íóãúäóÚõ ÇáúÌóæóÇÒó Ýöí
ÇáÕøõæÑóÊóíúäöº áöÃóäøó ÇáÏøóÇÆöäöíäó ÞóÕóÏóÇ ãóäú íõÄóÏøöí ÍóÞøóåõãóÇ
æóÇáúãóÏúíõæäöíäó ÞóÕóÏóÇ ÇáúÈóÑóÇÁóÉó ÈöÇáÏøóÝúÚö Åáóíúåö ÝóáóÇ
ÊõÞúÈóáõ áöáÊøõåúãóÉö (Ãóæú) ÔóåöÏó (ãóäú ÃóæúÕóì áóåõãóÇ) ÈöÃóäøó
ÇáúãóíøöÊó ÞóÏú¡ ÃóæúÕóì Åáóì ÒóíúÏò æóåõæó íóÏøóÚöíå (Ãóæú) ÔóåöÏó
(æóÕöíøóÇåõ) ÈöÃóäøó ÇáúãóíøöÊó ÞóÏú¡ ÃóæúÕóì Åáóì ÒóíúÏò æóåõæó
íóÏøóÚöíå ÞõÈöáóÊú ÇÓúÊöÍúÓóÇäðÇ æóÇáúÞöíóÇÓõ íóãúäóÚõ ÇáúÌóæóÇÒó Ýöí
ÇáÕøõæÑóÊóíúäöº áöÃóäøóåõãóÇ ÃóÑóÇÏóÇ äóÕúÈó ãóäú íõæóÕøöáõ ÍóÞøóåõãóÇ
Ýöí ÇáúÃõæáóì æóäóÕúÈó ãóäú íõÚöíäõåõãóÇ Úóáóì ÇáÊøóÕóÑøõÝö Ýöí ãóÇáö
ÇáúãóíøöÊö Ýöí ÇáËøóÇäöíóÉö ÝóÇáäøóÝúÚõ íóÑúÌöÚõ ÅáóíúåöãóÇ ÝóáóÇ
ÊõÞúÈóáõ áóÇ íõÞóÇáõ ÈöÃóäøó ÇáúãóíøöÊó ÅÐóÇ ßóÇäó áóåõ æóÕöíøóÇäö
ÝóÇáúÞóÇÖöí áóÇ íóÍúÊóÇÌõ Åáóì äóÕúÈö ÂÎóÑóº áöÃóäøóåõ íóãúáößõåõ
áöÅöÞúÑóÇÑöåöãóÇ ÈöÇáúÚóÌúÒö Úóäú ÇáúÞöíóÇãö ÈöÃõãõæÑö ÇáúãóíøöÊö
ÈöÎöáóÇÝö ãóÇ ÅÐóÇ ßóÇäó ÇáúæóÕöíøõ ÌóÇÍöÏðÇ Ýöí ÌóãöíÚö åóÐöåö
ÇáÕøõæóÑöº áöÃóäøó ÇáúÞóÇÖöíó áóÇ íóãúáößõ ÅÌúÈóÇÑó ÃóÍóÏò Úóáóì ÞóÈõæáö
ÇáúæöÕóÇíóÉö ßóãóÇ ãóÑøó ÂäöÝðÇ æóáóÇ ÈõÏøó ãöäú ßóæúäö ÇáúãóæúÊö
ãóÚúÑõæÝðÇ Ýöí Çáúßõáøö Ãóíú ÙóÇåöÑðÇ ÅáøóÇ Ýöí ãóÓúÃóáóÉö
ÇáúÛóÑöíãóíúäö áöáúãóíøöÊö ÚóáóíúåöãóÇ Ïóíúäñ ÝóÅöäøóåóÇ ÊõÞúÈóáõ æóÅöäú
áóãú íóßõäú ÇáúãóæúÊõ ãóÚúÑõæÝðÇ.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö æóáóæú ÔóåöÏó ÇáúæóÕöíøõ ÈóÚúÏó ÇáúÚóÒúáö áöáúãóíøöÊö
Åäú ÎóÇÕóãó áóÇ ÊõÞúÈóáõ æóÅöáøóÇ ÊõÞúÈóáõ ßóãóÇ áóæú ÔóåöÏó Çáúæóßöíáõ
ÈóÚúÏó ÚóÒúáöåö áöáúãõæóßøóáö Åäú ÎóÇÕóãó áóÇ ÊõÞúÈóáõ æóÅöáøóÇ ÊõÞúÈóáõ
Ëõãøó ÞóÇáó äóÞúáðÇ Úóäú ÇáúÈóÒøóÇÒöíøóÉö: æóÃóãøóÇ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúæóÕöíøö
ÈöÍóÞøò áöáúãóíøöÊö Úóáóì ÛóíúÑöåö ÈóÚúÏóãóÇ ÃóÎúÑóÌóåõ ÇáúÞóÇÖöí Úóäú
ÇáúæöÕóÇíóÉö ÞóÈúáó ÇáúÎõÕõæãóÉö¡ Ãóæú ÈóÚúÏóåóÇ áóÇ ÊõÞúÈóáõ æóßóÐóÇ
áóæú ÔóåöÏó ÇáúæóÕöíøõ ÈöÍóÞøò áöáúãóíøöÊö ÈóÚúÏóãóÇ ÃóÏúÑóßóÊú
ÇáúæóÑóËóÉõ áóÇ ÊõÞúÈóáõ æóáóæú ÔóåöÏó ÇáúæóÕöíøõ áöÈóÚúÖö ÇáúæóÑóËóÉö
Úóáóì ÇáúãóíøöÊö ÅÐóÇ ßóÇäó ÇáúãóÔúåõæÏõ áóåõ ÕóÛöíÑðÇ áóÇ ÊóÌõæÒõ
ÇÊøöÝóÇÞðÇ æóÅöäú ÈóÇáóÛóÇ ÝóßóÐóáößó ÚöäúÏóåõ æóÚöäúÏóåõãóÇ ÊóÌõæÒõ
æóáóæú ÔóåöÏó áößóÈöíÑò Úóáóì ÃóÌúäóÈöíøò ÊõÞúÈóáõ
(2/203)
Ýöí ÙóÇåöÑö ÇáÑøöæóÇíóÉö æóáóæú ÔóåöÏó
áöáúæóÇÑöËö ÇáúßóÈöíÑö æóÇáÕøóÛöíÑö Ýöí ÛóíúÑö ãöíÑóÇËò áóãú ÊõÞúÈóáú
æóáóæú ÔóåöÏó ÇáúæóÕöíøóÇäö Úóáóì ÅÞúÑóÇÑö ÇáúãóíøöÊö ÈöÔóíúÁò ãõÚóíøóäò
áöæóÇÑöËò ÈóÇáöÛò ÊõÞúÈóáõ ÇäúÊóåóì.
(æóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÇáÔøóåóÇÏóÉõ) ÍóÇáó ßóæúäöåóÇ ãõÔúÊóãöáóÉð (Úóáóì ÌóÑúÍò
ãõÌóÑøóÏò) Ãóíú ÌóÇÑöÍöíøóÉò ãõÌóÑøóÏóÉò Ãóíú áóãú íóÊóÑóÊøóÈú Úóáóíúåö
ãóÇ íóÊóÑóÊøóÈõ Úóáóì ÇáúÌóÑúÍö ãöäú ÏóÝúÚö ÇáúÎõÕõæãóÉö Úóäú
ÇáúãóÔúåõæÏö Úóáóíúåö æóáöÐóÇ íõÞóÇáõ áóåõ ÇáúÌóÑúÍõ ÇáúãõÝúÑóÏõ
(æóåõæó) Ãóíú ÇáúÌóÑúÍõ ÇáúãõÌóÑøóÏõ (ãóÇ íóÝúÓõÞõ Èöåö) ÔóÇåöÏõ
ÇáúãõÏøóÚöí ÇáúãõÚóÏøóáõ ÝóÅöäøó ÇáúÍõßúãó áóãú íóÌõÒú ÞóÈúáó
ÇáÊøóÚúÏöíáö áóÇ ÓöíøóãóÇ ÅÐóÇ ÌõÑöÍó æóÚöäúÏó ÇáÔøóÇÝöÚöíøö ÊõÓúãóÚõ
æóíõÍúßóãõ Èöåö æóßóÐóÇ äõÞöáó Úóäú ÇáúÎóÕøóÇÝö (ãöäú ÛóíúÑö ÅíÌóÇÈö
ÍóÞøò áöáÔøóÑúÚö) ßóæõÌõæÈö ÇáúÍóÏøö (Ãóæú áöáúÚóÈúÏö) ßóæõÌõæÈö
ÇáúãóÇáö Ýóáóæú¡ ÃóæúÌóÈóåõ ÊõÞúÈóáõ (äóÍúæõ) Ãóäú íóÔúåóÏõæÇ (åõæó)
Ãóíú ÇáÔøóÇåöÏõ (ÝóÇÓöÞñ¡ Ãóæú Âßöáõ ÑöÈðÇ æóÃóäøóåõ ÇÓúÊóÃúÌóÑóåõãú) ¡
Ãóæú ÔóÇÑöÈõ ÎóãúÑò Ýöí æóÞúÊö¡ Ãóæú ÒóÇäò Ýöí æóÞúÊò¡ Ãóæú Úóáóì
ÅÞúÑóÇÑöåöãú Ãóäøóåõãú ÔóåöÏõæÇ ÈöÒõæÑö Ãóæú Ãóäøó ÇáúãõÏøóÚöíó ãõÈúØöáñ
Ýöí åóÐöåö ÇáÏøóÚúæóì Ãóæú Ãóäøóåõ áóÇ ÔóåóÇÏóÉó áóåõãú Úóáóì
ÇáúãõÏøóÚóì Úóáóíúåö Ýöí åóÐöåö ÇáúÍóÇÏöËóÉö¡ æóÅöäøóãóÇ áóãú ÊõÞúÈóáõ
åóÐöåö ÇáÔøóåóÇÏóÉõ ÈóÚúÏó ÇáÊøóÚúÏöíáöº áöÃóäøó ÇáúÚóÏóÇáóÉó ÈóÚúÏóãóÇ
ËóÈóÊóÊú áóÇ ÊóÑúÊóÝöÚõ ÅáøóÇ ÈöÅöËúÈóÇÊö ÍóÞøö ÇáÔøóÑúÚö¡ Ãóæú
ÇáúÚóÈúÏö æóáóíúÓó Ýöí ÔóíúÁò ãöãøóÇ ÐõßöÑó ÅËúÈóÇÊõ æóÇÍöÏò ãöäúåõãóÇ
ÈöÎöáóÇÝö ãóÇ ÅÐóÇ æõÌöÏóÊú ÞóÈúáó ÇáÊøóÚúÏöíáö ÝóÅöäøóåóÇ ßóÇÝöíóÉñ Ýöí
ÇáÏøóÝúÚö æóãöäú ÇáúÞóæóÇÚöÏö ÇáúãõÞóÑøóÑóÉö Ãóäøó ÇáÏøóÝúÚó ÃóÓúåóáõ
ãöäú ÇáÑøóÝúÚö æóåõæó ÇáÓøöÑøõ Ýöí ßóæúäö ÇáúÌóÑúÍö ÇáúãõÌóÑøóÏö
ãóÞúÈõæáðÇ ÞóÈúáó ÇáÊøóÚúÏöíáö æóáóæú ãöäú æóÇÍöÏò æóáöÐóÇ ÞóíøóÏúäóÇ
ÈöÇáúãõÚóÏøóáö æóÛóíúÑö ãóÞúÈõæáò ÈóÚúÏóåõ Èóáú íóÍúÊóÇÌõ Åáóì äöÕóÇÈö
ÇáÔøóåóÇÏóÉö æóÅöËúÈóÇÊö ÍóÞøö ÇáÔøóÑúÚö¡ Ãóæú ÇáúÚóÈúÏö ßóãóÇ Ýöí
ÇáÏøõÑóÑö ÝóÚóáóì åóÐóÇ áóæú ÞóÇáó: æóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÇáÔøóåóÇÏóÉõ ÈóÚúÏó
ÇáÊøóÚúÏöíáö ßóãóÇ Ýöí ÇáúÛóÑóÑö áóßóÇäó¡ Ãóæúáóì.
(æóÊõÞúÈóáõ) ÇáÔøóåóÇÏóÉõ (Úóáóì ÅÞúÑóÇÑö ÇáúãõÏøóÚöí ÈöÝöÓúÞöåöãú) Ãóíú
ÈöÝöÓúÞö ÔõåõæÏöåöº áöÃóäøóåõãú ãóÇ ÃóÙúåóÑõæÇ ÇáúÝóÇÍöÔóÉó Èóáú ÍóßóæúÇ
Úóäúåõ æóÇáúÅöÞúÑóÇÑõ ãöãøóÇ íóÏúÎõáõ ÊóÍúÊó ÇáúÍõßúãö ÝóåóÐöåö
ÇáÔøóåóÇÏóÉõ áóíúÓóÊú Úóáóì ÌóÑúÍò ãõÌóÑøóÏò ÈöÎöáóÇÝö ÇáÔøóåóÇÏóÉö
Úóáóì ÅÞúÑóÇÑö ÇáÔøõåõæÏö ãóÚó Ãóäøóåõ áóÇ íóÏúÎõáõ ÊóÍúÊó ÇáúÍõßúãöº
áöÃóäøó Ýöíåö åóÊúßó ÇáÓøöÊúÑö æóÈöåö íóËúÈõÊõ ÇáúÝöÓúÞõ ÝóáóÇ ÊõÞúÈóáõ.
(æó) ÊõÞúÈóáõ (Úóáóì Ãóäøóåõãú) Ãóíú ÇáÔøõåõæÏó (ÚóÈöíÏñ) ¡ Ãóæú
ÃóÍóÏóåõãú ÚóÈúÏñ (Ãóæú) Ãóäøóåõãú (ãóÍúÏõæÏõæäó Ýöí ÞóÐúÝò¡ Ãóæú)
Ãóäøóåõãú (ÔóÇÑöÈõæ ÎóãúÑò) ÇáúÂäó æóáóãú íóÊóÞóÇÏóãú ÇáúÚóåúÏõ ÅÐú áóæú
ßóÇäó ãõÊóÞóÇÏöãðÇ áóÇ ÊõÞúÈóáõ ßóãóÇ ãóÑøó æóßóÐóÇ ÊõÞúÈóáõ Úóáóì
Ãóäøóåõãú ÓóÑóÞõæÇ ãöäøöí ßóÐóÇ¡ Ãóæú ÒóäóæúÇ ÈöÇáäøöÓúæóÉö ÈöáóÇ
ÊóÞóÇÏõãò ãóÇ áóãú íóÒõáú ÇáÑøöíÍõ Ýöí ÇáúÎóãúÑö æóáóãú íóãúÖö ÔóåúÑñ
Ýöí ÇáúÈóÇÞöí (Ãóæú) Ãóäøóåõãú (ÞóÐóÝóÉñ) áöÝõáóÇäò æóåõæó íóÏøóÚöíå
ÝóÅöäøó Çáúßõáøó íõæÌöÈõ ÍóÞøðÇ áöáÔøóÑúÚö æóåõæó ÇáÑøöÞøõ Ýöí ÇáúÚóÈúÏö
æóÇáúÍóÏøõ Ýöí ÇáúÈóÇÞöí (Ãóæú) Ãóäøóåõãú (ÔõÑóßóÇÁõ ÇáúãõÏøóÚöí)
ÔóÑößóÉó ãõÝóÇæóÖóÉò æóÇáúãõÏøóÚöí ãóÇáðÇ áöæõÌõæÏö ÇáÊøõåúãóÉö ßóãóÇ
ÅÐóÇ ÔóåöÏó æóáóÏõ ÇáúãõÏøóÚöí¡ Ãóæú æóÇáöÏõåõ (Ãóæú Ãóäøóåõ) Ãóíú
ÇáúãõÏøóÚöíó (ÇÓúÊóÃúÌóÑóåõãú áóåóÇ) ¡ Ãóæú áöáÔøóåóÇÏóÉö (ÈößóÐóÇ
æóÃóÚúØóÇåõãú Ðóáößó) Ãóíú ÇáúÃóÌúÑó (ãöãøóÇ ÚöäúÏóåõ) Ãóíú ãöäú
ÇáÔøóíúÁö ÇáøóÐöí ÚöäúÏóåõ Ýóíóßõæäõ ãóÇ ãóæúÕõæáóÉñ.
æóÝöí ÈóÚúÖö ÇáäøõÓóÎö ãöäú ãóÇáöí ÚöäúÏóåõ Ãóíú ãöäú ãóÇáöí ÇáøóÐöí
ßóÇäó ÚöäúÏóåõº áöÃóäøó ÇáúãõÏøóÚóì Úóáóíúåö ÎóÕúãñ Ýöí Ðóáößó ÝóËóÈóÊó
ÇáúÌóÑúÍõ ÈöäóÇÁð
(2/204)
Úóáóíúåö (Ãóæú) Ãóäøóåõãú Úóáóì (Ãóäøöí
ÕóÇáóÍúÊåãú ÈößóÐóÇ) ãöäú ÇáúãóÇáö (æóÏóÝóÚúÊå) Ãóíú ÇáúãóÇáó
(Åáóíúåöãú) Ãóíú Åáóì ÇáÔøõåõæÏö (Úóáóì Ãóäú áóÇ íóÔúåóÏõæÇ Úóáóíøó)
ÈöåóÐóÇ ÇáúÈóÇØöáö (ÝóÔóåöÏõæÇ) ÝóÚóáóíúåöãú Ãóäú íóÑõÏøõæÇ ÇáúãóÇáó
Úóáóì Ãóäøóåõãú ÃóÎúÕóÇãñ Ýöí Ðóáößó (æóãóäú ÔóåöÏó æóáóãú íóÈúÑóÍú)
Ãóíú áóãú íóÒõáú Úóäú ãóÌúáöÓö ÇáúÞóÇÖöí (ÍóÊøóì ÞóÇáó¡ ÃóæúåóãúÊ ÈóÚúÖó
ÔóåóÇÏóÊöí) ãóäúÕõæÈñ Úóáóì äóÒúÚö ÇáúÎóÇÝöÖö Ãóíú Ýöí ÈóÚúÖö ÔóåóÇÏóÊöí
(ÞõÈöáó Åäú ßóÇäó ÚóÏúáðÇ) æóÇáúãõÑóÇÏõ ÈöÇáúÞóÈõæáö ÞóÈõæáõ ÔóåóÇÏóÊöåö
áóÇ ÞóÈõæáõ Þóæúáöåö: ÃóæúåóãóÊú áöãóÇ Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö ÝóÅöäú ßóÇäó
ÚóÏúáðÇ ÌóÇÒóÊú ÔóåóÇÏóÊõåõ æóãóÚúäóì Þóæúáöåö¡ ÃóæúåóãóÊú Ãóíú
ÃóÎúØóÃúÊ ÈöäöÓúíóÇäò ãóÇ ßóÇäó ÈöÍóÞøò Úóáóì ÐößúÑöåö¡ Ãóæú ÈöÒöíóÇÏóÉò
ßóÇäóÊú ÈóÇØöáóÉð æóæóÌúåõåõ Ãóäøó ÇáÔøóÇåöÏó ÞóÏú íõÈúÊóáóì ÈöãöËúáöåö
áöãóåóÇÈóÉö ãóÌúáöÓö ÇáúÞóÖóÇÁö ÝóÅöäú ßóÇäó ÇáúÚõÐúÑõ æóÇÖöÍðÇ
ÝóíõÞúÈóáõ ÅÐóÇ ÊóÏóÇÑóßóåõ Ýöí ÃóæóÇäö ÇáúãóÌúáöÓö æóåõæó ÚóÏúáñ
ÈöÎöáóÇÝö ãóÇ ÅÐóÇ ÞóÇãó Úóäú ÇáúãóÌúáöÓö Ëõãøó ÚóÇÏó æóÞóÇáó:
Ãóæúåóãúʺ áöÃóäøóåõ íõæåöãõ ÇáÒøöíóÇÏóÉó ãöäú ÇáúãõÏøóÚöí ÈöÊóáúÈöíÓò
æóÎöíóÇäóÉò ÝóæóÌóÈó ÇáöÇÍúÊöíóÇØõº æóáöÃóäøó ÇáúãóÌúáöÓó ÅÐóÇ ÇÊøóÍóÏó
áóÍöÞó ÇáúãõáúÍóÞõ ÈöÃóÕúáö ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÝóÕóÇÑó ßóßóáóÇãò æóÇÍöÏò æóáóÇ
ßóÐóáößó ÅÐóÇ ÇÎúÊóáóÝó ÇáúãóÌúáöÓõ æóÚóáóì åóÐóÇ ÅÐóÇ æóÞóÚó ÇáúÛóáóØõ
Ýöí ÈóÚúÖö ÇáúÍõÏõæÏö¡ Ãóæú Ýöí ÈóÚúÖö ÇáäøóÓóÈö æóåóÐóÇ ÅÐóÇ ßóÇäó
ãóæúÖöÚõ ÔõÈúåóÉò ÝóÃóãøóÇ ÅÐóÇ áóãú íóßõäú ÝóáóÇ ÈóÃúÓó ÈöÅöÚóÇÏóÉö
ÇáúßóáóÇãö ÃóÕúáðÇ ãöËúáõ Ãóäú íóÏóÚó áóÝúÙóÉó ÇáÔøóåóÇÏóÉö æóãóÇ
íóÌúÑöí ãóÌúÑóì Ðóáößó æóÅöäú ÞóÇãó Úóäú ÇáúãóÌúáöÓö ÈóÚúÏó Ãóäú íóßõæäó
ÚóÏúáðÇ æóÚóäú ÇáÔøóíúÎóíúäö Ãóäøóåõ íõÞúÈóáõ Þóæúáõåõ Ýöí ÛóíúÑö
ÇáúãóÌúáöÓö ÅÐóÇ ßóÇäó ÚóÏúáðÇ æóÇáÙøóÇåöÑõ ãóÇ ÐóßóÑúäóÇåõ ÇäúÊóåóì.
æóÝöí ÇáÏøõÑóÑö ÅÐóÇ ÊóÐóßøóÑó áóÝúÙðÇ ÈóÚúÏóãóÇ ÔóåöÏó Ýöí ÔóåóÇÏóÊöåö
ÝóÐóßóÑóåõ íõÞúÈóáõ ÅÐóÇ áóãú íóßõäú Ýöíåö ãõäóÇÞóÖóÉñ æóÃóØúáóÞó Ýöí
ÇáúÌóÇãöÚö ÇáÕøóÛöíÑö æóÇáúãõÍöíØö Ãóäøóåõ ÅÐóÇ áóãú íóÈúÑóÍú Úóäú
ãóßóÇäöåö ÌóÇÒó Ðóáößó ÅÐóÇ ßóÇäó ÚóÏúáðÇ æóáóãú íõÔúÊóÑóØú ÚóÏóãõ
ÇáúãõäóÇÞóÖóÉö æóÃóäøóåõ ÔóÑúØñ ÍóÓóäñ ÐóßóÑóåõ ÇáÒøóÇåöÏöíøõ.
[ÈóÇÈõ ÇáöÇÎúÊöáóÇÝö Ýöí ÇáÔøóåóÇÏóÉö]
ö ÊóÃúÎöíÑõ ÇáöÇÎúÊöáóÇÝö Ýöí ÇáÔøóåóÇÏóÉö Úóäú ÇÊøöÝóÇÞöåóÇ ãöãøóÇ
íóÞúÊóÖöíå ÇáØøóÈúÚõ áößóæúäö ÇáöÇÊøöÝóÇÞö ÃóÕúáðÇ æóÇáöÇÎúÊöáóÇÝõ
ÅäøóãóÇ íõÚóÇÑöÖõ ÇáúÌóåúáó æóÇáúßóÐöÈó ÝóÃóÎøóÑóåõ æóÖúÚðÇ
áöáÊøóäóÇÓõÈö ßóãóÇ Ýöí ÇáúÚöäóÇíóÉö (ÔóÑúØõ ãõæóÇÝóÞóÉö ÇáÔøóåóÇÏóÉö
ÇáÏøóÚúæóì) º áöÃóäøóåóÇ áóæú ÎóÇáóÝóÊúåóÇ ÝóÞóÏú ßóÐøóÈóÊúåóÇ
æóÇáÏøóÚúæóì ÇáúßóÇÐöÈóÉõ áóÇ íõÚúÊóÈóÑõ æõÌõæÏõåóÇ æóÇáÔøóÑúØõ
ÊóæóÇÝõÞõåõãóÇ Ýöí ÇáúãóÚúäóì Ïõæäó ÇááøóÝúÙö ÍóÊøóì áóæú ÇÏøóÚóì
ÇáúãõÏøóÚöí ÇáúÛóÕúÈó ÝóÔóåöÏóÇ ÈöÅöÞúÑóÇÑö ÇáúãõÏøóÚóì Úóáóíúåö
ÈöÐóáößó ÊõÞúÈóáõ ßóãóÇ Ýöí ÃóßúËóÑö ÇáúßõÊõÈö æóãóÇ Ýöí ÇáúæöÞóÇíóÉö
ãöäú Ãóäøóåõ ÔóÑúØõ ãõæóÇÝóÞóÉö ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÇáÏøóÚúæóì ßóÇÊøöÝóÇÞö
ÇáÔøóÇåöÏóíúäö áóÝúÙðÇ æóãóÚúäðì ãõÎóÇáöÝñ áöãóÇ Ýöí ÃóßúËóÑö ÇáúßõÊõÈö
ÊóÏóÈøóÑú Ëõãøó ÝóÑøóÚóåõ ÝóÞóÇáó (Ýóáóæú ÇÏøóÚóì ÏóÇÑðÇ ÔöÑóÇÁð¡ Ãóæú
ÅÑúËðÇ æóÔóåöÏóÇ) Ãóíú ÇáÔøóÇåöÏóÇäö (Èöãöáúßò ãõØúáóÞò ÑõÏøóÊú)
ÔóåóÇÏóÊõåõãóǺ áöÃóäøóåõãóÇ ÔóåöÏóÇ ÈöÃóßúËóÑó ãöãøóÇ ÇÏøóÚóÇåõ
ÇáúãõÏøóÚöíº áöÃóäøóåõ ÇÏøóÚóì ãöáúßðÇ ÍóÇÏöËðÇ æóåõãóÇ ÔóåöÏóÇ Èöãöáúßò
ÞóÏöíãò æóåõãóÇ ãõÎúÊóáöÝóÇäö ÝóÅöäøó Çáúãöáúßó Ýöí ÇáúãõØúáóÞö íóËúÈõÊõ
ãöäú ÇáúÃóÕúáö ÍóÊøóì íóÓúÊóÍöÞøó ÈöÒóæóÇÆöÏöåö æóáóÇ ßóÐóáößó Ýöí
Çáúãöáúßö ÇáúÍóÇÏöËö æóíóÑúÌöÚõ ÇáúÈóÇÚóÉõ ÈóÚúÖõåõãú Åáóì ÈóÚúÖò Ýöíåö
ÝóÕóÇÑóÇ ÛóíúÑóíúäö
(2/205)
(æóÝöí ÚóßúÓöåö) Ãóíú ÇÏøóÚóì ãöáúßðÇ
ãõØúáóÞðÇ æóÔóåöÏóÇ Èöãõáúßò ÈöÓóÈóÈò ßóÇáÔøöÑóÇÁö¡ Ãóæú ÇáúÅöÑúËö
(ÊõÞúÈóáõ) ÇáÔøóåóÇÏóÉõº áöÃóäøóåõãú ÔóåöÏõæÇ ÈöÃóÞóáøó ãöãøóÇ ÇÏøóÚóÇåõ
Ýóáóãú ÊõÎóÇáöÝú ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ ÇáÏøóÚúæóì áöáúãõØóÇÈöÞóÉö ãóÚúäðì.
(æóßóÐóÇ ÔóÑúØõ ÇÊøöÝóÇÞö ÇáÔøóÇåöÏöíäó áóÝúÙðÇ æóãóÚúäðì) º áöÃóäøó
ÇáúÞóÖóÇÁó áóÇ íóÌõæÒõ ÅáøóÇ ÈöÍõÌøóÉò æóåöíó ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúãóËúäóì ÝóãóÇ
áóãú íóÊøóÝöÞóÇ ÝöíãóÇ ÔóåöÏóÇ Èöåö áóÇ ÊóËúÈõÊõ ÇáúÍõÌøóÉõ ãõØúáóÞðÇ
æóÇáúãõæóÇÝóÞóÉõ ÇáúãõØúáóÞóÉõ ÈöÇááøóÝúÙö æóÇáúãóÚúäóì æóåóÐóÇ ÚöäúÏó
ÇáúÅöãóÇãö æóÞóÇáóÇ ÇáöÇÊøöÝóÇÞõ Ýöí ÇáúãóÚúäóì åõæó ÇáúãõÚúÊóÈóÑõ áóÇ
ÛóíúÑõ æóÇáúãõÑóÇÏõ ÈöÇáöÇÊøöÝóÇÞö Ýöí ÇááøóÝúÙö ÊóØóÇÈõÞõ ÇááøóÝúÙóíúäö
Úóáóì ÅÝóÇÏóÉö ÇáúãóÚúäóì ÈöØóÑöíÞö ÇáúæóÖúÚö áóÇ ÈöØóÑöíÞö ÇáÊøóÖóãøõäö
ÍóÊøóì áóæú ÇÏøóÚóì ÑóÌõáñ ÈöãöÇÆóÉö ÏöÑúåóãò ÝóÔóåöÏó ÔóÇåöÏñ
ÈöÏöÑúåóãò æóÂÎóÑõ ÈöÏöÑúåóãóíúäö æóÂÎóÑõ ÈöËóáóÇËóÉò æóÂÎóÑõ
ÈöÃóÑúÈóÚóÉò æóÂÎóÑõ ÈöÎóãúÓóÉò áóãú ÊõÞúÈóáú ÚöäúÏóåõ áöÚóÏóãö
ÇáúãõæóÇÝóÞóÉö áóÝúÙðÇ æóÚöäúÏóåõãóÇ íóÞúÖöí ÈöÃóÑúÈóÚóÉò áöÇÊøöÝóÇÞö
ÇáÔøóÇåöÏöíäó ÇáúÃóÎöíÑöíäó ÝöíåóÇ ãóÚúäðì Ëõãøó ÝóÑøóÚóåõ ÝóÞóÇáó
(ÝóáóÇ ÊõÞúÈóáõ) ÇáÔøóåóÇÏóÉõ (áóæú ÔóåöÏó ÃóÍóÏõåõãóÇ ÈöÃóáúÝò¡ Ãóæú
ãöÇÆóÉò¡ Ãóæú ØóáúÞóÉò æó) ÔóåöÏó (ÇáúÂÎöÑõ ÈöÃóáúÝóíúäö¡ Ãóæú
ÈöãöÇÆóÊóíúäö¡ Ãóæú ÈöØóáúÞóÊóíúäö¡ Ãóæú ËóáóÇËò) ÚöäúÏó ÇáúÅöãóÇãö
áöÚóÏóãö ÇáöÇÊøöÝóÇÞö áóÝúÙðÇ æóáöÃóäøó ÇáÏøóáóÇáóÉó Úóáóì ÇáúÃóÞóáøö
ÈöÇáÊøóÖóãøõäö ÛóíúÑõ ãõÚúÊóÈóÑò ÃóáóÇ ÊóÑóì Ãóäøóåõ áóæú ÔóåöÏó
ÃóÍóÏõåõãóÇ ÈöÃóäøóåõ ÞóÇáó áöÇãúÑóÃóÊöåö ÃóäúÊó ÎóáöíøóÉñ æóÔóåöÏó
ÇáúÂÎöÑõ Ãóäøóåõ ÞóÇáó ÃóäúÊó ÈóÑöíøóÉñ áóÇ íóËúÈõÊõ ÔóíúÁñ æóÅöäú
ÇÊøóÝóÞó ÇáúãóÚúäóì ßóãóÇ áóæú ÇÏøóÚóì ÛóÕúÈðÇ¡ Ãóæú ÞóÊúáðÇ ÝóÔóåöÏó
ÃóÍóÏõåõãóÇ Èöåö æóÇáúÂÎöÑõ ÈöÇáúÅöÞúÑóÇÑö Èöåö ÍóíúËõ áóÇ ÊõÞúÈóáõ
æóßóÐóÇ Ýöí ßõáøö Þóæúáò ÌõãöÚó ãóÚó ÝöÚúáò áóÇ ÊõÞúÈóáõ ßóãóÇ áóæú
ÇÏøóÚóì Úóáóíúåö ÃóáúÝðÇ ÝóÔóåöÏó ÃóÍóÏõåõãóÇ Ãóäøóåõ ÏóÝóÚó áöåóÐóÇ
ÇáúãõÏøóÚóì Úóáóíúåö ÃóáúÝðÇ æóÔóåöÏó ÇáúÂÎöÑõ Úóáóì ÅÞúÑóÇÑö
ÇáúãõÏøóÚóì Úóáóíúåö ÈöåóÇ áóÇ íõÌúãóÚõº áöÃóäøó åóÐóÇ Þóæúáñ æóÝöÚúáñ
æóÐóßóÑõæÇ Ãóäøóåõ áóÇ íõÌúãóÚõ Èóíúäó ÇáúÞóæúáö æóÇáúÝöÚúáö ßóãóÇ Ýöí
ÇáúãöäóÍö (æóÚöäúÏóåõãóÇ) æóÇáúÃóÆöãøóÉõ ÇáËøóáóÇËóÉõ (ÊõÞúÈóáõ Úóáóì
ÇáúÃóÞóáøö) Ãóíú Úóáóì ÇáúÃóáúÝö¡ Ãóæú ÇáúãöÇÆóÉö¡ Ãóæú ÇáØøóáúÞóÉö
ÚöäúÏó ÏóÚúæóì ÇáúÃóßúËóÑö áöÇÊøöÝóÇÞöåöãóÇ Úóáóì ÇáúÃóÞóáøö ãóÚúäðì
ãöäú ÛóíúÑö ÞóÏúÍò æóáóæú ÇÏøóÚóì ÇáúÃóÞóáøó áóÇ íóËúÈõÊõ ÔóíúÁñ
ÚöäúÏóåõãúº áöÃóäøó ÇáúãõÏøóÚöíó ãõßóÐøöÈñ áöÔóÇåöÏö ÇáúÃóßúËóÑö æóÝöí
ÇáäøöåóÇíóÉö Åäú ßóÇäóÊú ÇáúãõÎóÇáóÝóÉõ ÈóíúäóåõãóÇ Ýöí ÇááøóÝúÙö Ïõæäó
ÇáúãóÚúäóì ÊõÞúÈóáõ ßóãóÇ áóæú ÔóåöÏó ÃóÍóÏõåõãóÇ Úóáóì ÇáúåöÈóÉö
æóÇáúÂÎóÑõ Úóáóì ÇáúÚóØöíøóÉöº áöÃóäøó ÇááøóÝúÙó áóíúÓó ÈöãóÞúÕõæÏò Ýöí
ÇáÔøóåóÇÏóÉö Èóáú ÇáúãóÞúÕõæÏõ ãóÇ ÕóÇÑó ÇááøóÝúÙõ ÚóáóãðÇ Úóáóíúåö
ÝóÅöÐóÇ æõÌöÏóÊú ÇáúãõæóÇÝóÞóÉõ Ýöí Ðóáößó áóÇ íóÕöíÑõ ÇáúãõÎóÇáóÝóÉõ
ÝöíãóÇ ÓöæóÇåóÇ æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÔóåöÏó ÃóÍóÏõåõãóÇ ÈöÇáäøößóÇÍö æóÇáúÂÎóÑõ
ÈöÇáÊøóÒúæöíÌö ÊõÞúÈóáõ ÐóßóÑóåõ Ýöí ÇáúãõÍöíØö æóáóãú íóÍúßö Ýöíåö
ÎöáóÇÝðÇ.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö ÊóÝúÕöíáñ ÝóáúíõØóÇáóÚú (æóáóæú ÔóåöÏó ÃóÍóÏõåõãóÇ
ÈöÃóáúÝò æóÇáúÂÎóÑõ ÈöÃóáúÝò æóãöÇÆóÉò æóÇáúãõÏøóÚöí íóÏøóÚöí
ÇáúÃóßúËóÑó) Ãóíú ÃóáúÝðÇ æóãöÇÆóÉð (ÞõÈöáóÊú) ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ (Úóáóì
ÇáúÃóáúÝö ÇÊøöÝóÇÞðÇ) áöÇÊøöÝóÇÞöåöãóÇ Úóáóì ÇáúÃóáúÝö áóÝúÙðÇ æóãóÚúäðì
æóÞóÏú ÇäúÝóÑóÏó ÃóÍóÏõåõãóÇ ÈöÃóáúÝò æóãöÇÆóÉò ÈöÇáúÚóØúÝö
æóÇáúãóÚúØõæÝõ ÛóíúÑõ ÇáúãóÚúØõæÝö Úóáóíúåö ÝóíóËúÈõÊõ ãóÇ ÇÊøóÝóÞóÇ
Úóáóíúåö ÞóíøóÏó ÈöÏóÚúæóì ÇáúÃóßúËóÑöº áöÃóäøóåõ áóæú ÇÏøóÚóì
ÇáúÃóÞóáøó ÈöÃóäú ÞóÇáó áóãú íóßõäú ÅáøóÇ ÇáúÃóáúÝó¡ Ãóæú ÓóßóÊó Úóäú
ÏóÚúæóì ÇáúãöÇÆóÉö ÇáÒøóÇÆöÏóÉö áóÇ ÊõÞúÈóáõ áöÙõåõæÑö ÊóßúÐöíÈöåö
ÇáÔøóÇåöÏó Ýöí ÇáúÃóßúËóÑö ÅáøóÇ ÅÐóÇ ÇÏøóÚóì ÇáÊøóæúÝöíÞó ÈöÃóäú ÞóÇáó
ßóÇäó ÃóÕúáõ ÍóÞøöí ÃóáúÝðÇ æóãöÇÆóÉð æóáóßöäú ÃóÈúÑóÃóÊú ÇáúãöÇÆóÉó
ÚóäúåóÇ¡ Ãóæú ÇÓúÊóæúÝóíúÊ ÞõÈöáóÊú áöáÊøóæúÝöíÞö
(2/206)
(æóßóÐóÇ ãöÇÆóÉñ æóãöÇÆóÉñ æóÚóÔóÑóÉñ)
íóÚúäöí áóæú ÔóåöÏó ÃóÍóÏõåõãóÇ ÈöãöÇÆóÉò æóÇáúÂÎöÑõ ÈöãöÇÆóÉò
æóÚóÔóÑóÉñ æóÇáúãõÏøóÚöí íóÏøóÚöí ÇáúÃóßúËóÑó Úóáóì ãöÇÆóÉò ÇÊøöÝóÇÞðÇ.
(æó) ßóÐóÇ (ØóáúÞóÉñ æóØóáúÞóÉñ æóäöÕúÝñ) Ãóíú ÔóåöÏó ÃóÍóÏõåõãóÇ
ÈöØóáúÞóÉò æóÇáúÂÎóÑõ ÈöØóáúÞóÉò æóäöÕúÝñ ÊõÞúÈóáõ ÇÊøöÝóÇÞðÇ Úóáóì
ØóáúÞóÉò Åäú ÇÏøóÚóì ÇáúÃóßúËóÑó ÈöÎöáóÇÝö ÇáúÚóÔóÑóÉö æóÎóãúÓóÉó ÚóÔóÑó
ÍóíúËõ áóÇ ÊõÞúÈóáõº áöÃóäøóåõ ãóÑúßóÈñ ßóÇáúÃóáúÝóíúäö ÅÐú áóíúÓó
ÈóíúäóåõãóÇ ÚóØúÝñ.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö ÔóåöÏó ÃóÍóÏõåõãóÇ Úóáóì ÎóãúÓóÉó ÚóÔóÑó æóÇáúÂÎóÑõ
Úóáóì ÚóÔóÑóÉò æóÎóãúÓóÉò æóÇáúãõÏøóÚöí íóÏøóÚöí ÎóãúÓóÉó ÚóÔóÑó
íóäúÈóÛöí Ãóäú ÊõÞúÈóá.
(æóáóæú ÔóåöÏóÇ ÈöÃóáúÝò¡ Ãóæú ÈöÞóÑúÖö ÃóáúÝò æóÞóÇáó ÃóÍóÏõåõãóÇ) Ãóíú
ÃóÍóÏõ ÇáÔøóÇåöÏóíúäö (ÞóÖóì ãöäúåóÇ) Ãóíú ãöäú ÇáúÃóáúÝö (ßóÐóÇ) Ãóíú
ÎóãúÓóãöÇÆóÉò ãóËóáðÇ (ÞõÈöáóÊú) ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ (Úóáóì ÇáúÃóáúÝö)
áöÇÊøöÝóÇÞöåöãóÇ Úóáóì æõÌõæÈö ÇáúÃóáúÝö (áóÇ) ÊõÞúÈóáõ (Úóáóì
ÇáúÞóÖóÇÁö) º áöÃóäøóåõ ÔóåóÇÏóÉõ ÝóÑúÏò (ãóÇ áóãú íóÔúåóÏú Èöåö) Ãóíú
ÅáøóÇ Ãóäú íóÔúåóÏó ãóÚóåõ (ÂÎóÑõ) .
æóÚóäú ÃóÈöí íõæÓõÝó Ãóäøóåõ íóÞúÖöí ÈöÎóãúÓöãöÇÆóÉòº áöÃóäøó ÔóÇåöÏó
ÇáúÞóÖóÇÁö ãóÖúãõæäñ ÔóåóÇÏóÊõåõ Ãóäú áóÇ Ïóíúäó ÅáøóÇ ÎóãúÓõãöÇÆóÉò
(æóíóäúÈóÛöí) Ãóíú íóÌöÈõ (áöãóäú Úóáöãóåõ) Ãóíú Úóáöãó ÞóÖóÇÁó ÈóÚúÖöåö
(Ãóäú áóÇ íóÔúåóÏó) ÈöÇáúÃóáúÝö ßõáøöåóÇ (ÍóÊøóì íõÞöÑøó ÇáúãõÏøóÚöí
Èöåö) Ãóíú ÈöãóÇ ÞóÈóÖó ßóíú áóÇ íóßõæäõ ãõÚöíäðÇ Úóáóì ÇáÙøõáúãö.
(æóáóæú ÔóåöÏóÇ ÈöÞóÊúáöåö) Ãóíú ÈöÞóÊúáö ÔóÎúÕò (ÒóíúÏðÇ íóæúãó
ÇáäøóÍúÑö ÈöãóßøóÉó æó) ÔóåöÏó (ÂÎóÑóÇäö ÈöÞóÊúáöåö) Ãóíú ÈöÞóÊúáö
Ðóáößó ÇáÔøóÎúÕö (ÅíøóÇåõ) Ãóíú ÒóíúÏðÇ (Ýöíåö) Ãóíú Ýöí íóæúãö
ÇáäøóÍúÑö (ÈößõæÝóÉó ÑõÏøóÊóÇ) ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚöº áöÃóäøó ÅÍúÏóÇåõãóÇ
ßóÇÐöÈóÉñ ÈöíóÞöíäò æóáóÇ ãóÌóÇáó áöáÊøóÑúÌöíÍöº áöÃóäøó ÇáúÞóÊúáó ãöäú
ÈóÇÈö ÇáúÝöÚúáö æóÇáúÝöÚúáõ ÇáúæóÇÍöÏõ áóÇ íóÊóßóÑøóÑõ æóßóÐóÇ áóæú
ÇÎúÊóáóÝóÇ Ýöí ÇáÒøóãóÇäö¡ Ãóæú ÇáúÂáóÉö ÇáøóÊöí ÞõÊöáó ÈöåóÇ ÑõÏøóÊóÇ
ÃóíúÖðÇ ÞóíøóÏó Èößóæúäö ÇáúãóÔúåõæÏö Èöåö ÇáúÞóÊúáóº áöÃóäøóåõãú áóæú
ÔóåöÏõæÇ Úóáóì ÅÞúÑóÇÑöåöãú ÇáúÞóÇÊöáó ÈöÐóáößó Ýöí æóÞúÊóíúäö¡ Ãóæú
ãóßóÇäóíúäö ÊõÞúÈóáõ ßóãóÇ Ýöí ÇáúÈóÍúÑö (ÝóÅöäú ÞóÖóì ÈöÅöÍúÏóÇåõãóÇ)
Ãóíú ÈöÅöÍúÏóì ÔóåóÇÏóÊóíúäö (Ãóæú áóÇ ÈóØóáóÊú) ÇáÔøóåóÇÏóÉõ
(ÇáúÃóÎöíÑóÉõ) ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚöº áöÃóäøó ÇáúÃõæáóì ÊóÑóÌøóÍóÊú Úóáóì
ÇáúÃõÎúÑóì ÈöÇÊøöÕóÇáö ÇáúÞóÖóÇÁö ÈöåóÇ ÝóáóÇ ÊõäúÊóÞóÖõ ÈöÇáËøóÇäöíóÉö.
(æóáóæú ÔóåöÏóÇ ÈöÓóÑöÞóÉö ÈóÞóÑóÉò æóÇÎúÊóáóÝóÇ) Ãóíú ÇáÔøóÇåöÏóÇäö
(Ýöí áóæúäöåóÇ) Ãóíú Ýöí áóæúäö ÇáúÈóÞóÑóÉö ÃóØúáóÞó Çááøóæúäó ÝóÔóãöáó
ÌóãöíÚó ÇáúÃóáúæóÇäö æóåõæó ÇáÕøóÍöíÍõ Ãóíú ÞóÇáó ÃóÍóÏõåõãóÇ ÍóãúÑóÇÁõ
æóÇáúÂÎóÑõ ÕóÝúÑóÇÁõ¡ Ãóæú ÞóÇáó ÃóÍóÏõåõãóÇ ÓóæúÏóÇÁõ æóÇáúÂÎóÑõ
ÈóíúÖóÇÁõ (ÞõØöÚó) Ãóíú ÞõÈöáóÊú ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ æóÞõØöÚóÊú íóÏõ
ÇáÓøóÇÑöÞö ÚöäúÏó ÇáúÅöãóÇãöº áöÃóäøóåõãóÇ ÇÎúÊóáóÝóÇ ÝöíãóÇ áóíúÓó Ýöí
ÕõáúÈö ÇáÔøóåóÇÏóÉö æóáöÐóÇ áóæú ÓóßóÊóÇ Úóäú ÐößúÑö Çááøóæúäö ÊõÞúÈóáõ
ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ ãóÚó Ãóäøó ÇáÊøóæúÝöíÞó ãõãúßöäñ Èóíúäó Çááøóæúäóíúäöº
áöÃóäøó ÇáÓøóÑöÞóÉó Êóßõæäõ Ýöí ÇááøóíóÇáöí ÛóÇáöÈðÇ æóíóßõæäõ
ÇáÊøóÍóãøõáõ ÝöíåóÇ ãöäú ÈóÚöíÏò ÝóíóÊóÔóÇÈóåõ ÚóáóíúåöãóÇ ÇááøóæúäóÇäö¡
Ãóæú íóÌúÊóãöÚóÇäö ÈöÃóäú íóßõæäó ÇáÓøóæóÇÏõ ãöäú ÌóÇäöÈò ÝóÃóÍóÏõåõãóÇ
íóÑóÇåõ æóÇáúÈóíóÇÖõ ãöäú ÌóÇäöÈò æóÇáúÂÎóÑõ íóÑóÇåõ.
æóÝöí ÇáúÅöÕúáóÇÍö æóíõÑóÏøõ Úóáóíúåö Ãóäøóåõ ÇÍúÊöíóÇáñ Ýöí ÅíÌóÇÈö
ÇáúÍóÏøö æóÇáúÃóÕúáõ ÎöáóÇÝõ Ðóáößó æóãóÇ Þöíáó Ýöí ÏóÝúÚöåö Ãóäøóåõ
ÕöíóÇäóÉñ áöáúÍõÌøóÉö Úóäú ÇáÊøóÚúØöíáö æóÅöäøóãóÇ íóÌöÈõ ÇáúÍóÏøõ
ÖóÑõæÑóÉð ÖóÚöíÝñ ßóãóÇ áóÇ íóÎúÝóì æóáóæú Þöíáó íóËúÈõÊõ ÇáúãóÇáõ
áöÅöãúßóÇäö ÇáÊøóæúÝöíÞö æóíóÓúÞõØõ ÇáúÍóÏøõ áöãóßóÇäö ÇáÔøõÈúåóÉö
áóßóÇäó¡ ÃóæúÝóÞó áöáúÃõÕõæáö
(2/207)
ÃóÞúÑóÈõ Åáóì ÇáúÚõÞõæÏö (æóÅöäú
ÇÎúÊóáóÝóÇ Ýöí ÇáÐøõßõæÑóÉö æóÇáúÃõäõæËóÉö) Ãóíú ÞóÇáó ÃóÍóÏõåõãóÇ
ÓóÑóÞó ÐóßóÑðÇ æóÇáúÂÎóÑõ ÞóÇáó ÃõäúËóì (áóÇ) íõÞúØóÚõ ÇÊøöÝóÇÞðÇ
áöÚóÏóãö ÊóØóÇÈõÞö ÇáÔøóÇåöÏóíúäö Ýöí ÇáúãóÚúäóì áöÇÎúÊöáóÇÝöåöãóÇ Ýöí
ÌöäúÓóíúäö ãõÊóÈóÇíöäóíúäö (æóÚöäúÏóåõãóÇ) æóåõæó Þóæúáõ ÇáúÃóÆöãøóÉö
ÇáËøóáóÇËóÉö (áóÇ íõÞúØóÚõ ÝöíåöãóÇ) Ãóíú ÝöíãóÇ ÇÎúÊóáóÝóÇ Ýöí
áóæúäöåóÇ æóÝöíãóÇ ÇÎúÊóáóÝóÇ Ýöí ÇáÐøõßõæÑóÉö æóÇáúÃõäõæËóÉöº áöÃóäøó
ÇáúÈóÞóÑóÉó ÇáúÈóíúÖóÇÁó ÛóíúÑõ ÇáÓøóæúÏóÇÁö ÝóßóÇäóÇ ÓóÑöÞóÊóíúäö
ãõÎúÊóáöÝóÊóíúäö æóáóãú íóÊöãøó Úóáóì æóÇÍöÏò äöÕóÇÈõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö
ÝóÕóÇÑó ßóÇáöÇÎúÊöáóÇÝö Ýöí ÇáÐøõßõæÑóÉö æóÇáúÃõäõæËóÉö Þöíáó åóÐóÇ
ÇÎúÊöáóÇÝñ ÝöíãóÇ ÅÐóÇ ÇÏøóÚóì ÓóÑöÞóÉó ÈóÞóÑóÉò ÝóÞóØú ãöäú ÛóíúÑö
ÊóÞúíöíÏò ÈöæóÕúÝò ÝóÅöÐóÇ ÇÏøóÚóì ÓóÑöÞóÉó ÈóÞóÑóÉò ÓóæúÏóÇÁó¡ Ãóæú
ÈóíúÖóÇÁó ÝóÇÎúÊóáóÝó ÇáÔøóÇåöÏóÇäö áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÅÌúãóÇÚðÇ ßóãóÇ áóÇ
ÊõÞúÈóáõ ÚöäúÏó ÇÎúÊöáóÇÝöåöãóÇ Ýöí ÇáúãóÑúæóÒöíøö æóÇáúåóÑóæöíøö Ýöí
ÓóÑöÞóÉö ÇáËøóæúÈöº áöÃóäøó ÇáúãõÏøóÚöíó ßóÐøóÈó ÃóÍóÏóåõãóÇ (æóÝöí
ÇáúÛóÕúÈö) íóÚúäöí áóæú ÔóåöÏóÇ ÈöÛóÕúÈö ÈóÞóÑóÉò æóÇÎúÊóáóÝóÇ Ýöí
áóæúäöåóÇ (áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÇÊøöÝóÇÞðÇ) º áöÃóäøó ÇáÊøóÍóãøõáó Ýöíåö
ÈöÇáäøóåóÇÑö ÛóÇáöÈðÇ Úóáóì ÞõÑúÈò ãöäúåõ ÝóáóÇ íóÔúÊóÈöåõ ÚóáóíúåöãóÇ.
æóÝöí ÇáÊøóäúæöíÑö æóÝöí ÇáúÚóíúäö ÊõÞúÈóáõ (æóáóæú ÔóåöÏó æóÇÍöÏñ
ÈöÇáÔøöÑóÇÁö¡ Ãóæú ÇáúßöÊóÇÈóÉö ÈöÃóáúÝò) ãõÊóÚóáøöÞñ ÈöåöãóÇ.
(æó) ÔóåöÏó (ÇáúÂÎóÑõ) ÈöÇáÔøöÑóÇÁö¡ Ãóæú ÇáúßöÊóÇÈóÉö (ÈöÃóáúÝò
æóãöÇÆóÉò ÑõÏøóÊú) ÔóåóÇÏóÊõåõãóǺ áöÃóäøó ÇáúãóÞúÕõæÏó ÅËúÈóÇÊõ
ÇáÓøóÈóÈö æóåõæó ÇáúÚóÞúÏõ ÝóÇáúÈóíúÚõ ÈöÃóáúÝò ÛóíúÑõ ÇáúÈóíúÚö
ÈöÃóáúÝò æóãöÇÆóÉò ÝóÇÎúÊóáóÝó ÇáúãóÔúåõæÏõ Èöåö áöÇÎúÊöáóÇÝö ÇáËøóãóäö
Ýóáóãú íóÊöãøó ÇáäøöÕóÇÈõ Úóáóì æóÇÍöÏò ãöäúåõãóÇ æóáóÇ ÝóÑúÞó Èóíúäó
Ãóäú íóßõæäó ÇáúãõÏøóÚöí åõæó ÇáúÈóÇÆöÚõ¡ Ãóæú ÇáúãõÔúÊóÑöí æóÈóíúäó
Ãóäú íóÏøóÚöíó ÃóÞóáøó ÇáúãóÇáóíúäö¡ Ãóæú ÃóßúËóÑóåõãóÇ ßóãóÇ ÓóíóÌöíÁõ
æóßóÐóÇ áóæú ÇÎúÊóáóÝóÇ Ýöí ãöÞúÏóÇÑö ÈóÏóáö ÇáúßöÊóÇÈóÉö áóÇ ÊõÞúÈóáõ
ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ áöãóÇ ÞóÑøóÑúäóÇåõ.
(æóßóÐóÇ ÇáúÚöÊúÞõ Úóáóì ãóÇáò æóÇáÕøõáúÍõ Úóäú ÞóæóÏò æóÇáÑøóåúäõ
æóÇáúÎõáúÚõ Åäú ÇÏøóÚóì ÇáúÚóÈúÏõ) Ýöí ÇáÕøõæÑóÉö ÇáúÃõæáóì
(æóÇáúÞóÇÊöáõ) Ýöí ÇáËøóÇäöíóÉö (æóÇáÑøóÇåöäõ) Ýöí ÇáËøóÇáöËóÉö
(æóÇáúãóÑúÃóÉõ) Ýöí ÇáÑøóÇÈöÚóÉöº áöÃóäøó åóÄõáóÇÁö áóÇ íóÞúÕöÏõæäó
ÅËúÈóÇÊó ÇáúãóÇáö Èóáú ÅËúÈóÇÊó ÇáúÚóÞúÏö¡ æóåõæó ãõÎúÊóáöÝñ ÝóáóÇ
ÊõÞúÈóáõ.
(æóÅöäú ÇÏøóÚóì ÇáúÂÎóÑõ) Ãóíú Çáúãóæúáóì Ýöí ÇáúÚöÊúÞö Úóáóì ãóÇáò
æóæóáöíøõ ÇáúãóÞúÊõæáö Ýöí ÇáÕøõáúÍö Úóäú ÞóæóÏò æóÇáúãõÑúÊóåöäõ Ýöí
ÇáÑøóåúäö æóÇáÒøóæúÌõ Ýöí ÇáúÎõáúÚö ÈöÃóäú íóÏøóÚöíó ãóæúáóì ÇáúÚóÈúÏö
Ãóäøöí ÃóÚúÊóÞúÊõß Úóáóì ÃóáúÝò æóãöÇÆóÉò æóÞóÇáó ÇáúÚóÈúÏõ: Úóáóì
ÃóáúÝò¡ Ãóæú ÇÏøóÚóì æóáöíøõ ÇáúÞöÕóÇÕö ÕóÇáóÍúÊõß Úóáóì ÃóáúÝò
æóãöÇÆóÉò æóÞóÇáó ÇáúÞóÇÊöáõ: Úóáóì ÃóáúÝò æóßóÐóÇ ÇáúÈóÇÞöíóÇäö (ßóÇäó
ßóÏóÚúæóì ÇáÏøóíúäö) ÝöíãóÇ ÐõßöÑó ãöäú ÇáúæõÌõæåö ãöäú ÃóäøóåóÇ
ÊõÞúÈóáõ Úóáóì ÃóáúÝò ÅÐóÇ ÇÏøóÚóì ÃóáúÝðÇ æóãöÇÆóÉð ÈöÇáöÇÊøöÝóÇÞö
æóÅöÐóÇ ÇÏøóÚóì ÃóáúÝóíúäö áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÚöäúÏå ÎöáóÇÝðÇ áóåõãóÇ æóÅöäú
ÇÏøóÚóì ÇáúÃóÞóáøó ãöäú ÇáúãóÇáóíúäö ÊõÚúÊóÈóÑõ ÇáúæõÌõæåõ ÇáËøóáóÇËóÉõ
ãöäú ÇáÊøóæúÝöíÞö æóÇáÊøóßúÐöíÈö æóÇáÓøõßõæÊö ÚóäúåõãóǺ áöÃóäøóåõ
ËóÈóÊó ÇáúÚóÝúæõ æóÇáúÚöÊúÞõ æóÇáØøóáóÇÞõ ÈöÇÚúÊöÑóÇÝö ÕóÇÍöÈö ÇáúÍóÞøö
ÝóÈóÞöíó ÇáÏøóÚúæóì Ýöí ÇáÏøóíúäö æóÝöí ÇáÑøóåúäö ÅÐóÇ ßóÇäó ÇáúãõÏøóÚöí
åõæó ÇáÑøóÇåöäõ áóÇ ÊõÞúÈóáõ áöÚóÏóãö ÇáÏøóÚúæóìº áöÃóäøóåõ áóãøóÇ áóãú
íóßõäú áóåõ Ãóäú íóÓúÊóÑöÏøó ÇáÑøóåúäó ÞóÈúáó ÞóÖóÇÁö ÇáÏøóíúäö ßóÇäóÊú
ÏóÚúæóÇåõ ÛóíúÑó ãõÝöíÏóÉò ÝóßóÇäóÊú ßóÃóäú áóãú Êóßõäú¡ æóÅöäú ßóÇäó
åõæó ÇáúãõÑúÊóåöäó ßóÇäó ÈöãóäúÒöáóÉö ÇáÏøóíúäö íõÞúÖóì ÈöÃóÞóáøö
ÇáúãóÇáóíúäö ÅÌúãóÇÚðÇ¡ æóÝöí ÇáúÚöäóÇíóÉö æóÇáÏøõÑóÑö ßóáóÇãñ
ÝóáúíõØóÇáóÚú (æóÇáúÅöÌóÇÑóÉõ ßóÇáúÈóíúÚö ÚöäúÏó Ãóæøóáö ÇáúãõÏøóÉö)
íóÚúäöí ÅÐóÇ ßóÇäóÊú ÇáÏøóÚúæóì Ýöí ÇáúÅöÌóÇÑóÉö
(2/208)
Ýöí Ãóæøóáö ÇáúãõÏøóÉö ÞóÈúáó ÇÓúÊöíÝóÇÁö
ÇáúãóÚúÞõæÏö Úóáóíúåö æóÇÎúÊóáóÝó ÇáÔøóÇåöÏóÇäö áóÇ ÊõÞúÈóáõ ßóãóÇ áóÇ
ÊõÞúÈóáõ ÚöäúÏó ÇáöÇÎúÊöáóÇÝö Ýöí ÇáúÈóíúÚö áöáúÍóÇÌóÉö Åáóì ÅËúÈóÇÊö
ÇáúÚóÞúÏö ÓóæóÇÁñ ÇÏøóÚóì ÇáúãõÄóÌøöÑõ¡ Ãóæú ÇáúãõÓúÊóÃúÌöÑõ æóÓóæóÇÁñ
ßóÇäóÊú ÇáÏøóÚúæóì ÈöÃóÞóáøö ÇáúãóÇáóíúäö¡ Ãóæú ÃóßúËóÑöåöãóÇ
(æóßóÇáÏøóíúäö ÈóÚúÏóåóÇ) Ãóíú ÈóÚúÏó ÇáúãõÏøóÉö ÝóËóÈóÊó ãóÇ ÇÊøóÝóÞó
Úóáóíúåö ÇáÔøóÇåöÏóÇäö æóåõæó ÇáúÃóÞóáøõ ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ßóÇäó ÇáúãõÏøóÚöí
åõæó ÇáúÂÌöÑõ ÝóÅöäøóåõ áóÇ ÍóÇÌóÉó ÍöíäóÆöÐò Åáóì ÅËúÈóÇÊö ÇáúÚóÞúÏö¡
æóÃóãøóÇ Åäú ßóÇäó ÇáúãõÓúÊóÃúÌöÑõ¡ ÝóáöÃóäøó Ðóáößó ãöäúåõ ÇÚúÊöÑóÇÝñ
ÈöãóÇáö ÇáúÅöÌóÇÑóÉö ÝóíóÌöÈõ Úóáóíúåö ãóÇ ÇÚúÊóÑóÝó Èöåö ãöäú ÛóíúÑö
ÍóÇÌóÉò Åáóì ÇÊøöÝóÇÞö ÇáÔøóÇåöÏóíúäö¡ Ãóæú ÇÎúÊöáóÇÝöåöãóÇ æóåóÐóÇ Åäú
ÇÏøóÚóì ÇáúÃóßúËóÑó æóÅöäøó ÇáúÃóÞóáøó áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ãóäú
ÔóåöÏó ÈöÇáúÃóßúËóÑöº áöÃóäøó ÇáúãõÏøóÚöíó íõßóÐøöÈõåõ æóÝöí ÈóÚúÖö
ÇáÔøõÑõæÍö ÝóÅöäú ßóÇäó ÇáÏøóÚúæóì ãöäú ÇáúãõÓúÊóÃúÌöÑö Ýóåõæó ÏóÚúæóì
ÇáúÚóÞúÏö ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö æóåõæó Ýöí ãóÚúäóì ÇáúÃóæøóáöº áöÃóäøó
ÇáÏøóÚúæóì ÅÐóÇ ßóÇäóÊú Ýöí ÇáúÚóÞúÏö ÈóØóáóÊú ÇáÔøóåóÇÏóÉõ ÝóíõÄúÎóÐõ
ÇáúãõÓúÊóÃúÌöÑõ ÈöÇÚúÊöÑóÇÝöåö ßóãóÇ Ýöí ÇáúÚöäóÇíóÉö (æóÝöí ÇáäøößóÇÍö
ÊõÞúÈóáõ) ÇáÔøóåóÇÏóÉõ (ÈöÃóáúÝò) ÅÐóÇ ÇÎúÊóáóÝó ÇáÔøóÇåöÏóÇäö Ýöí
ÞóÏúÑö ÇáúãóåúÑö ÈöÃóäú ÔóåöÏó ÃóÍóÏõåõãóÇ ÈöÇáäøößóÇÍö ÈöÇáúÃóáúÝö
æóÇáúÂÎóÑõ ÈöÃóáúÝò æóãöÇÆóÉò ÚöäúÏó ÇáúÅöãóÇãö (ÇÓúÊöÍúÓóÇäðÇ) º
áöÃóäøó ÇáúãóÇáó Ýöí ÇáäøößóÇÍö ÊóÇÈöÚñ æóãöäú Íõßúãö ÇáÊøóÇÈöÚö Ãóäú
áóÇ íõÛóíøöÑó ÇáúÃóÕúáó æóáöÐóÇ áóÇ íóÈúØõáõ ÈöäóÝúíöåö æóáóÇ íóÝúÓõÏõ
ÈöÝóÓóÇÏöåö æóßóÐóÇ áóÇ íóÎúÊóáöÝõ ÈöÇÎúÊöáóÇÝöåö ÅÐóÇ ÇÊøóÝóÞóÇ Úóáóì
ÇáúÃóÕúáö æóåõæó Çáúãöáúßõ æóÇáúÍóáøõ ÝóíóáúÒóãõ ÇáúÞóÖóÇÁõ Èöåö
ÝóíóÈúÞóì ÇáúãóåúÑõ ãóÇáðÇ ãõäúÝóÑöÏðÇ æóÞóÖóì ÈöÃóÞóáøö ÇáúãóÇáóíúäö
(æóáóÇ ÝóÑúÞó Ýöíåö Èóíúäó ÏóÚúæóì ÇáúÃóÞóáøö¡ Ãóæú ÇáúÃóßúËóÑö) æóåõæó
ÇáÕøóÍöíÍõ æóÈóíúäó ßóæúäö ÇáÏøóÚúæóì ãöäú ÇáÒøóæúÌö¡ Ãóæú ÇáÒøóæúÌóÉö
æóåõæó ÇáúÃóÕóÍøõº áöÃóäøó ÇáúãóäúÙõæÑó Åáóíúåö åõæó ÇáäøößóÇÍõ¡ æóåõæó
áóÇ íóÎúÊóáöÝõ ÈöÇÎúÊöáóÇÝö ÇáúãóåúÑö áößóæúäöåö ÛóíúÑó ãóÞúÕõæÏò
ÝóáõÒõæãõ ÅßúÐóÇÈö ÔóÇåöÏö ÇáúÃóßúËóÑö ÚöäúÏó ÏóÚúæóì ÇáúÃóÞóáøö áóÇ
íóÖõÑøõ Ýöí ËõÈõæÊö ÇáäøößóÇÍö æóÞöíáó ÇáöÇÎúÊöáóÇÝõ ÝöíãóÇ ÅÐóÇ ßóÇäóÊú
ÇáúãóÑúÃóÉõ åöíó ÇáúãõÏøóÚöíóÉõ ÝóÅöäú ßóÇäó ÇáúãõÏøóÚöí åõæó ÇáÒøóæúÌõ
áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÅÌúãóÇÚðÇ (æóÞóÇáóÇ) æóåõæó Þóæúáõ ÇáúÃóÆöãøóÉö
ÇáËøóáóÇËóÉö (ÑõÏøóÊú) ÇáÔøóåóÇÏóÉõ (Ýöíåö) Ãóíú Ýöí ÇáäøößóÇÍö
(ÃóíúÖðÇ) Ãóíú ßóãóÇ Ýöí ÇáúÈóíúÚö æóáóÇ íõÞúÖóì ÈöÔóíúÁòº áöÃóäøó
ÇáúãóÞúÕõæÏó ãöäú ÇáúÌóÇäöÈóíúäö ÅËúÈóÇÊõ ÇáÓøóÈóÈö ÅÐú ÇáäøößóÇÍõ
ÈöÃóáúÝò ÛóíúÑõ ÇáäøößóÇÍö ÈöÃóáúÝò æóãöÇÆóÉò æóÐóßóÑó Ýöí ÇáúÃóãóÇáöí
Þóæúáó ÃóÈöí íõæÓõÝó ãóÚó Þóæúáö ÇáúÅöãóÇãö ÝóÇáúÚóãóáõ
ÈöÇáöÇÓúÊöÍúÓóÇäö¡ Ãóæúáóì æóÝöí ÇáÔøõãõäøöíøö æóÛóíúÑöåö æóáóæú
ÇÎúÊóáóÝó ÇáÔøóÇåöÏóÇäö Ýöí ÇáÒøóãóÇäö æóÇáúãóßóÇäö Ýöí ÇáúÈóíúÚö
æóÇáÔøöÑóÇÁö æóÇáØøóáóÇÞö æóÇáúÚöÊúÞö æóÇáúæóßóÇáóÉö æóÇáúæóÕöíøóÉö
æóÇáÑøóåúäö æóÇáÏøóíúäö æóÇáúÞóÑúÖö æóÇáúÈóÑóÇÁóÉö æóÇáúßóÝóÇáóÉö
æóÇáúÍóæóÇáóÉö æóÇáúÞóÐúÝö ÊõÞúÈóáõ æóáóæú ÇÎúÊóáóÝóÇ Ýöí ÇáúÌöäóÇíóÉö
æóÇáúÛóÕúÈö æóÇáúÞóÊúáö æóÇáäøößóÇÍö áóÇ ÊõÞúÈóáõ.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö ÊóÝúÕöíáñ ÝóáúíõÑóÇÌóÚú.
(æóáóÇ ÈõÏøó ãöäú ÇáúÌóÑøö Ýöí ÔóåóÇÏóÉö ÇáúÅöÑúËö) íóÚúäöí ÅÐóÇ ÇÏøóÚóì
ÇáúæóÇÑöËõ ÚóíúäðÇ Ýöí íóÏö ÅäúÓóÇäò ÃóäøóåóÇ ãöíÑóÇËõ ÃóÈöíåö æóÔóåöÏóÇ
Ãóäøó åóÐöåö ßóÇäóÊú áöÃóÈöíåö áóÇ íõÞúÖóì áóåõ ÍóÊøóì íóÌõÑøó
ÇáúãöíÑóÇËó ÍóÞöíÞóÉð (ÈöÃóäú íóÞõæáó ÇáÔøóÇåöÏõ ãóÇÊó æóÊóÑóßóåõ
ãöíÑóÇËðÇ áöáúãõÏøóÚöí) ¡ Ãóæú ÍõßúãðÇ ßóãóÇ ÃóÔóÇÑó Åáóíúåö ÈöÞóæúáöåö
(Ãóæú ãóÇÊó æóåóÐóÇ ãöáúßõåõ¡ Ãóæú Ýöí íóÏöåö) æóÊóÕóÑøõÝöåö ÃóãøóÇ Åäú
ÞóÇáó Åäøóåõ ßóÇäó áöÇÈúäöåö áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõ áöÚóÏóãö ÇáúÌóÑøö
ÍóÞöíÞóÉð æóÍõßúãðÇ åóÐóÇ ÚöäúÏó ÇáØøóÑóÝóíúäö (ÎöáóÇÝðÇ áöÃóÈöí
íõæÓõÝó)
(2/209)
ÝóÅöäøóåõ ÞóÇáó ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõ
ÈöáóÇ ÌóÑøòº áöÃóäøó ãöáúßó ÇáúãõæóÑøöËö ãöáúßõ ÇáúæóÇÑöËö áößóæúäö
ÇáúæöÑóÇËóÉö ÎöáóÇÝóÉð æóáöåóÐóÇ íõÑóÏøõ ÈöÇáúÚóíúÈö æóíõÑóÏøõ Úóáóíúåö
Èöåö ÝóÕóÇÑóÊú ÇáÔøóåóÇÏóÉõ ÈöÇáúãöáúßö áóáúãõæóÑøöËö ÔóåóÇÏóÉð Èöåö
áöáúæóÇÑöËö æóáóåõãóÇ Ãóäøó ãöáúßó ÇáúæóÇÑöËö íóÊóÌóÏøóÏõ Ýöí
ÇáúÃóÚúíóÇäö æóÅöäú áóãú íóÊóÌóÏøóÏú Ýöí ÍóÞøö ÇáÏøõíõæäöº æóáöåóÐóÇ
íóÌöÈõ ÇáöÇÓúÊöÈúÑóÇÁõ Úóáóì ÇáúæóÇÑöËö Ýöí ÇáúÌóÇÑöíóÉö ÇáúãõæóÑøóËóÉö
æóíóÍöáøõ áöáúæóÇÑöËö ÇáúÛóäöíøö ãóÇ ßóÇäó ÕóÏóÞóÉð Úóáóì ÇáúãõæóÑøöË
ÇáúÝóÞöíÑö¡ æóÇáúãõÊóÌóÏøöÏõ íóÍúÊóÇÌõ Åáóì ÇáäøóÞúáö áöÆóáøóÇ íóßõæäó
ÇÓúÊöÕúÍóÇÈõ ÇáúÍóÇáö ãõËúÈóÊðÇ áóßöäú íõßúÊóÝóì ÈöÇáÔøóåóÇÏóÉö Úóáóì
ÞöíóÇãö ãöáúßö ÇáúãõæóÑøöËö æóÞúÊó ÇáúãóæúÊö áöËõÈõæÊö ÇáöÇäúÊöÞóÇáö
ÍöíäóÆöÐò ÖóÑõæÑóÉð æóßóÐóÇ ÇáÔøóåóÇÏóÉõ Úóáóì ÞöíóÇãö íóÏöåöº áöÃóäøó
ÇáúÃóíúÏöí ÚöäúÏó ÇáúãóæúÊö ÊóäúÞóáöÈõ íóÏó ãöáúßò ÈöæóÇÓöØóÉö
ÇáÖøóãóÇäö ÅÐú ÇáÙøóÇåöÑõ ãöäú ÍóÇáö ÇáúãõÓúáöãö Ýöí Ðóáößó ÇáúæóÞúÊö
Ãóäú íõÓóæøöíó ÃóÓúÈóÇÈóåõ æóíõÈóíøöäó ãóÇ ßóÇäó ãöäú ÇáúæóÏóÇÆöÚö
æóÇáúÛõÕõæÈö ÝóÅöÐóÇ áóãú íõÈóíøöäú ÝóÇáÙøóÇåöÑõ ãöäú ÍóÇáöåö Ãóäøó ãóÇ
Ýöí íóÏöåö ãöáúßóåõ ÝóÌóÚóáó ÇáúíóÏó ÚöäúÏó ÇáúãóæúÊö Ïóáöíáó Çáúãöáúßö
ßóãóÇ Ýöí ÇáúÚöäóÇíóÉö æóÇáÏøõÑóÑö æóÞóÇáó ÕóÇÍöÈõ ÇáúãöäóÍö æóáóÇ ÈõÏøó
ãóÚó ÇáúÌóÑøö ÇáúãóÐúßõæÑö ãöäú ÈóíóÇäö ÓóÈóÈö ÇáúæöÑóÇËóÉö¡ æóÅöÐóÇ
ÔóåöÏõæÇ Ãóäøóåõ ÃóÎõæåõ ÝóáóÇ ÈõÏøó ãöäú ÈóíóÇäö Ãóäøóåõ ÃóÎõæåõ
áöÃóÈöíåö æóÃõãøöåö¡ Ãóæú áöÃóÍóÏöåöãóÇ æóáóÇ ÈõÏøó ãöäú Þóæúáö
ÇáÔøóÇåöÏö áóÇ æóÇÑöËó áóåõ ÛóíúÑõåõ æóáóæú ÞóÇáó: áóÇ æóÇÑöËó áóåõ
ÈöÃóÑúÖö ßóÐóÇ ÊõÞúÈóáõ ÚöäúÏóåõ ÎöáóÇÝðÇ áóåõãóÇ æóÐößúÑõ ÇÓúãö
ÇáúãóíøöÊö áóíúÓó ÈöÔóÑúØò ÍóÊøóì áóæú ÔóåöÏõæÇ Ãóäøóåõ ÌóÏøõåõ ÃóÈõæ
ÃóÈöíåö æóæóÇÑöËõåõ æóáóãú íõÓóãøó ÇáúãóíøöÊõ ÊõÞúÈóáõ ÈöÏõæäö ÇÓúãö
ÇáúãóíøöÊö (ÝóÅöäú ÞóÇáó) ÇáÔøóÇåöÏõ (ßóÇäó åóÐóÇ ÇáÔøóíúÁõ áöÃóÈö
ÇáúãõÏøóÚöí ÃóÚóÇÑóåõ ãöäú Ðöí ÇáúíóÏö¡ Ãóæú ÃóæúÏóÚóåõ ÅíøóÇåõ
ÞõÈöáóÊú) ÇáÔøóåóÇÏóÉõ (ÈöáóÇ ÌóÑøò) º áöÃóäøó íóÏó ÇáúãõÓúÊóÚöíÑö
æóÇáúãõæÏóÚö æóÇáúãõÓúÊóÃúÌöÑö íóÏõ ÇáúãóíøöÊö ÝóÕóÇÑó ßóÃóäøóåõ ÔóåöÏó
ÈöÃóäøó ÃóÈóÇåõ ãóÇÊó æóÇáúãóäúÒöáõ Ýöí íóÏöåö (æóÅöäú ÔóåöÏóÇ Ãóäøó
åóÐóÇ ÇáÔøóíúÁó ßóÇäó Ýöí íóÏö ÇáúãõÏøóÚöí ãõäúÐõ ßóÐóÇ) æóÇáúÍóÇáõ
Ãóäøóåõ áóíúÓó Ýöí íóÏöåö ÚöäúÏó ÇáÏøóÚúæóì (ÑõÏøóÊú) ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ
æóÚöäúÏó ÃóÈöí íõæÓõÝó ÃóäøóåóÇ ÊõÞúÈóáõº áöÃóäøó ÇáúíóÏó ãóÞúÕõæÏóÉñ
ßóÇáúãöáúßö.
(æóÅöäú ÔóåöÏóÇ Ãóäøóåõ ßóÇäó ãöáúßóåõ ÞõÈöáóÊú) ÝóßóÐóÇ åóÐóÇ æóÕóÇÑó
ßóãóÇ áóæú ÔóåöÏóÇ ÈöÇáúÃóÎúÐö ãöäú ÇáúãõÏøóÚöí æóÇáúæóÌúåõ ÇáÙøóÇåöÑõ
æóåõæó Þóæúáõ ÇáØøóÑóÝóíúäö ÅáøóÇ ÇáÔøóåóÇÏóÉó ÞóÇãóÊú ÈöãóÌúåõæáò
ÝóÅöäøó ÇáúíóÏó ãõÊóäóæøöÚóÉñ Åáóì íóÏö ãöáúßò æóÃóãóÇäóÉò æóÖóãóÇäò
ÝóáóÇ íóãúáößõ ÇáúÞóÖóÇÁó ÈöÇáÔøóßøö ÈöÎöáóÇÝö ÇáúÃóÎúÐöº áöÃóäøóåõ
ãóÚúáõæãñ æóÍõßúãõåõ ãóÚúáõæãñ¡ æóåõæó æõÌõæÈõ ÇáÑøóÏøö æóÈöÎöáóÇÝö
Çáúãöáúßöº áöÃóäøóåõ ãóÚúáõæãñ ÛóíúÑõ ãõÎúÊóáöÝò æóÚóäú åóÐóÇ ÞóÇáó:
æóÅöäú ÔóåöÏóÇ Ãóäøóåõ ßóÇäó ãöáúßóåõ ÞõÈöáóÊú ÔóåóÇÏóÊõåõãóÇ áöãóÇ
ãóÑøó.
(æóáóæú ÃóÞóÑøó ÇáúãõÏøóÚóì Úóáóíúåö Ãóäøóåõ ßóÇäó Ýöí íóÏö ÇáúãõÏøóÚöí
ÃõãöÑó ÈöÇáÏøóÝúÚö Åáóíúåö) Ãóíú Åáóì ÇáúãõÏøóÚöíº áöÃóäøó ÇáúÌóåóÇáóÉó
Ýöí ÇáúãõÞóÑøö Èöåö áóÇ ÊóãúäóÚõ ÕöÍøóÉó ÇáúÅöÞúÑóÇÑö.
(æóßóÐóÇ) íõÄúãóÑõ ÈöÏóÝúÚöåö (áóæú ÔóåöÏóÇ ÈöÅöÞúÑóÇÑöåö) Ãóíú ÅÞúÑóÇÑö
ÇáúãõÏøóÚóì Úóáóíúåö (ÈöÐóáößó) Ãóíú ÈöÃóäøóåõ ßóÇäó Ýöí íóÏö
ÇáúãõÏøóÚöíº áöÃóäøó ÇáúÅöÞúÑóÇÑó ãóÚúáõæãñ ÝóÊóÕöÍøõ ÇáÔøóåóÇÏóÉõ Èöåö.
(2/210)
[ÈóÇÈõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö Úóáóì ÇáÔøóåóÇÏóÉö]
ö áóÇ íóÎúÝóì ÍõÓúäõ ÊóÃúÎöíÑö ÔóåóÇÏóÉö ÇáúÝõÑõæÚö Úóäú ÇáúÃõÕõæáö
(ÊõÞúÈóáõ) ÇáÔøóåóÇÏóÉõ Úóáóì ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÇÓúÊöÍúÓóÇäðÇ Ýöí ÌóãöíÚö
ÇáúÍõÞõæÞö ßóÇáúÃóãúæóÇáö æóÇáúæóÞúÝö Úóáóì ÇáÕøóÍöíÍö
ÅÍúíóÇÁð áóåõ æóÕóæúäðÇ Úóäú ÇäúÏöÑóÇÓöåö æóÇáÊøóÚúÒöíÑö
ßóãóÇ Ýöí ÇáúÈóÍúÑö.
æóÝöí ÇáöÇÎúÊöíóÇÑö åóÐóÇ ÑöæóÇíóÉñ Úóäú ÃóÈöí íõæÓõÝó æóÚóäú ÇáúÅöãóÇãö
ÃóäøóåóÇ áóÇ ÊõÞúÈóáõ æóÞóÖóÇÁõ ÇáúÞóÇÖöí æóßöÊóÇÈõåõ ßóãóÇ Ýöí
ÇáúÎóÇäöíøóÉö (Ýöí ÛóíúÑ ÍóÏøò æóÞóæóÏò æóÅöäú) æóÕúáöíøóÉñ
(ÊóßóÑøóÑóÊú) ãóÑøóÊóíúäö¡ Ãóæú ãóÑøóÇÊò Ãóíú ÊóÌõæÒõ Ýöí ÏóÑóÌóÇÊò
Ëõãøó ÝóËóãøó ßóãóÇ ÊóÌõæÒõ Ýöí ÏóÑóÌóÉò æóßóÇäó ÇáúÞöíóÇÓõ Ãóäú áóÇ
ÊóÌõæÒóº áöÃóäøó ÇáÔøóåóÇÏóÉó ÚöÈóÇÏóÉñ ÈóÏóäöíøóÉñ æóÇáäøöíóÇÈóÉõ áóÇ
ÊóÌúÑöí ÝöíåóÇ æóÌúåõ ÇáöÇÓúÊöÍúÓóÇäö Ãóäøó ÇáúÍóÇÌóÉó ãóÇÓøóÉñ ÅáóíúåóÇ
ÅÐú ÔóÇåöÏõ ÇáúÃóÕúáö ÞóÏú íóÚúÌöÒõ Úóäú ÃóÏóÇÆöåóÇ áöÈóÚúÖö
ÇáúÚóæóÇÑöÖö Ýóáóæú áóãú ÊóÌõÒú áóÃóÏøóì Åáóì ÅÊúæóÇÁö ÇáúÍõÞõæÞöº
æóáöåóÐóÇ ÌõæøöÒóÊú æóÅöäú ßóËõÑóÊú Ãóíú æóÅöäú ÊóÚóÏøóÏóÊú ÅáøóÇ Ãóäøó
ÝöíåóÇ ÔõÈúåóÉð ãöäú ÍóíúËõ ÇáúÈóÏóáöíøóÉõ¡ Ãóæú ãöäú ÍóíúËõ Åäøó ÝöíåóÇ
ÒöíóÇÏóÉó ÇÍúÊöãóÇáò¡ æóÞóÏú Ãóãúßóäó ÇáöÇÍúÊöÑóÇÒõ Úóäúåõ ÈöÌöäúÓö
ÇáÔøõåõæÏö ÝóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÝöíãóÇ ÊóäúÏóÑöÆõ ÈöÇáÔøõÈõåóÇÊö ßóÇáúÍõÏõæÏö
æóÇáúÞöÕóÇÕö æóÚöäúÏó ÇáúÃóÆöãøóÉö ÇáËøóáóÇËóÉö ÊõÞúÈóáõ ÝöíãóÇ íóÓúÞõØõ
ÈöåóÇ ÃóíúÖðÇ (æóÔóÑóØó áóåóÇ) Ãóíú áöåóÐöåö ÇáÔøóåóÇÏóÉö (ÊóÚóÐøõÑó
ÍõÖõæÑö ÇáúÃóÕúáö) Ãóíú ÃóÕúáõ ÇáÔøóÇåöÏö Úóáóì ÇáúÞóÖöíøóÉö
áöÃóÏóÇÆöåóÇ ÈöÃóÍóÏò ãöäú ÇáúÃóÓúÈóÇÈö ÇáËøóáóÇËóÉö (ÈöãóæúÊò) Ãóíú
ÈöãóæúÊö ÇáúÃóÕúáö ßóãóÇ Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö æóÛóíúÑöåóÇ áóßöäøó Ýöí
ÇáúÞõåõÓúÊóÇäöíøö äóÞúáðÇ Úóäú ÇáäøöåóÇíóÉö Ãóäøó ÇáúÃóÕúá ÅÐóÇ ãóÇÊó
áóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÝóÑúÚöåö ÝóíõÔúÊóÑóØõ ÍóíóÇÉõ ÇáúÃóÕúáö (Ãóæú
ãóÑóÖò) Ãóíú íóßõæäõ ãóÑöíÖðÇ ãóÑóÖðÇ áóÇ íóÓúÊóØöíÚõ Èöåö ÍõÖõæÑó
ãóÌúáöÓö ÇáúÞóÇÖöí æóÝöíåö ÅÔúÚóÇÑñ ÈöÃóäøóåóÇ ÊõÞúÈóáõ ÅÐóÇ ßóÇäó
ÇáúÃóÕúáõ ãõÎóÏøóÑóÉð æóåöíó ÇáøóÊöí áóÇ ÊõÎóÇáöØõ ÇáÑøöÌóÇáó¡ æóáóæú
ÎóÑóÌóÊú áöÞóÖóÇÁö ÇáúÍóÇÌóÉö¡ Ãóæú áöáúÍóãøóÇãö ßóãóÇ Ýöí ÇáúÞõäúíóÉö
æóßóÐóÇ ÅÐóÇ ÍõÈöÓó ÇáúÃóÕúáõ Ýöí ÓöÌúäö ÇáúæóÇáöí æóÃóãøóÇ Ýöí ÓöÌúäö
ÇáúÞóÇÖöí ÝóÝöíåö ÎöáóÇÝñ ßóãóÇ
(2/211)
Ýöí ÇáÓøöÑóÇÌö ÝóÚóáóì åóÐóÇ Åäøó ÐößúÑó
ÇáËøóáóÇËóÉö áóíúÓó ÈöÍóÕúÑò (Ãóæú ÓóÝóÑò) ÔóÑúÚöíøò Ýöí ÙóÇåöÑö
ÇáÑøöæóÇíóÉö æóÚóáóíúåö ÇáúÝóÊúæóìº áöÃóäøó ÌóæóÇÒóåóÇ ÚöäúÏó ÇáúÍóÇÌóÉö
æóÅöäøóãóÇ ÊóãóÓøõ ÚöäúÏó ÚóÌúÒö ÇáúÃóÕúáö æóÈöåóÐöåö ÇáúÃóÔúíóÇÁö
íóÊóÍóÞøóÞõ ÇáúÚóÌúÒõ ÈöáóÇ ãöÑúíóÉò Ýóáóæú ßóÇäó ÇáúÝóÑúÚõ ÈöÍóíúËõ
áóæú ÍóÖóÑó ÇáúÃóÕúáõ ãóÌúáöÓó ÇáúÍõßúãö Ãóãúßóäóåõ ÇáúÈóíúÊõæÊóÉõ Ýöí
ãóäúÒöáöåö áóãú ÊõÞúÈóáú æóÚöäúÏó ÃóßúËóÑö ÇáúãóÔóÇíöÎö æóåõæó Þóæúáõ
ÇáúÃóÆöãøóÉö ÇáËøóáóÇËóÉö ÊõÞúÈóáõ æóÚóáóíúåö ÇáúÝóÊúæóì ßóãóÇ Ýöí
ÇáÓøöÑóÇÌöíøóÉö æóÇáúãõÖúãóÑóÇÊö ÞóÇáõæÇ ÇáúÃóæøóáõ ÃóÍúÓóäõ æóÇáËøóÇäöí
ÃóÑúÝóÚõ æóÚóäú ãõÍóãøóÏò Ãóäøóåõ íóÌõæÒõ ßóíúÝó ãóÇ ßóÇäó æóáóæú ßóÇäó
ÇáúÃóÕúáõ Ýöí ÇáúãóÕúÑö.
(æó) ÔóÑúØñ (Ãóäú íóÔúåóÏó Úóäú ßõáøö ÃóÕúáò ÇËúäóÇäö) º áöÃóäøó
ÔóåóÇÏóÉó æóÇÍöÏò Úóáóì ÔóåóÇÏóÉö æóÇÍöÏò áóíúÓó ÈöÍõÌøóÉò ÎöáóÇÝðÇ
áöãóÇáößò (áóÇ) íóÔúÊóÑöØõ (ÊóÛóÇíõÑó ÝóÑúÚóíú ÇáÔøóÇåöÏóíúäö) Èóáú
íóßúÝöí ÇáúÝóÑúÚóÇäö áöáúÃóÕúáóíúäö Ýóáóæú ÔóåöÏó ÑóÌõáóÇäö Úóáóì
ÔóåóÇÏóÉö ÃóÕúáò æóÇÍöÏò Ëõãøó ÔóåöÏó åóÐóÇäö ÇáÔøóÇåöÏóÇäö Úóáóì
ÔóåóÇÏóÉö ÃóÕúáò ÂÎóÑó Ýöí ÍóÇÏöËóÉò æóÇÍöÏóÉò ÊõÞúÈóáõ ÚöäúÏóäóÇ
áöÞóæúáö Úóáöíøò - ÑóÖöíó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì Úóäúåõ - áóÇ ÊóÌõæÒõ Úóáóì
ÔóåóÇÏóÉö ÑóÌõáò ÅáøóÇ ÔóåóÇÏóÉó ÑóÌõáóíúäö ÐóßóÑóåõ ãõØúáóÞðÇ ãöäú
ÛóíúÑö ÊóÞúíöíÏò ÈöÇáÊøóÛóÇíõÑö æóáóãú íóÑúæö ÛóíúÑõåõ ÎöáóÇÝóåõ ÝóÍóáøó
ãóÍóáøó ÇáúÅöÌúãóÇÚö ÎöáóÇÝðÇ áöáÔøóÇÝöÚöíøö Èóáú áóÇ ÈõÏøó ÚöäúÏóåõ
Ãóäú íóßõæäó ÔõåõæÏõ ÇáúÝóÑúÚö ÃóÑúÈóÚóÉðº áöÃóäøó ßõáøó ÝóÑóÚóíúäó
ÞóÇãóÇ ãóÞóÇãó ÃóÕúáò æóÇÍöÏò ÝóÕóÇÑóÇ ßóÇáúãóÑúÃóÊóíúäö æóÐóßóÑó Ýöí
ÇáúßóäúÒö Åäú ÔóåöÏó ÑóÌõáóÇäö Úóáóì ÔóåóÇÏóÉö ÔóÇåöÏóíúäö ÇäúÊóåóì.
æóÙóÇåöÑõåõ Ãóäú íóßõæäó Ðóáößó ÔóÑúØðÇ ÝóáóÇ ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÉõ
ÇáäøöÓóÇÁö Úóáóì ÇáÔøóåóÇÏóÉö ßóãóÇ ÞóÇáóåõ ÇáúãóÞúÏöÓöíøõ Ýöí ÇáúÍóÇæöí
æóáóíúÓó ßóÐóáößó Èóáú åõæó Óóåúæñ æóãóÇ æóÞóÚó Ýöí ÇáúßóäúÒö
ÇÊøöÝóÇÞöíøñº áöÃóäøóåõ íóÌõæÒõ Ãóäú íóÔúåóÏó ÚóáóíúåóÇ ÑóÌõáñ
æóÇãúÑóÃóÊóÇäö áöÊóãóÇãö ÇáäøöÕóÇÈö æóßóÐóÇ áóÇ íõÔúÊóÑóØõ Ãóäú íóßõæäó
ÇáúãóÔúåõæÏõ Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöåö ÑóÌõáðǺ áöÃóäøó áöáúãóÑúÃóÉö ÃóíúÖðÇ
Ãóäú ÊõÔúåöÏó Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöåóÇ ÑóÌõáóíúäö¡ Ãóæú ÑóÌõáðÇ
æóÇãúÑóÃóÊóíúäö æóíõÔúÊóÑóØõ Ãóäú íóÔúåóÏó Úóáóì ÔóåóÇÏóÉö ßõáøö
ÇãúÑóÃóÉò äöÕóÇÈõ ÇáÔøóåóÇÏóÉö ßóãóÇ Ýöí ÇáÊøóÈúíöíäö æóÛóíúÑöåö.
(æóÕöÝóÊõåóÇ) Ãóíú ÇáÔøóåóÇÏóÉö Úóáóì ÇáÔøóåóÇÏóÉö (Ãóäú íóÞõæáó)
ÇáÔøóÇåöÏõ (ÇáúÃóÕúáõ) Ãóíú ÃóÕúáõ ßõáøò ãöäú ÇáúÝóÑöíÞóíúäö ÚöäúÏó
ÇáÊøóÍúãöíáö ãõÎóÇØöÈðÇ áöáúÝóÑúÚö (ÇÔúåóÏú) ÚöäúÏó ÇáúÍóÇÌóÉö ÃóãúÑñ
ãöäú ÇáËøóáóÇËöí Ýóáóæú ÃóÔúåóÏó ÑóÌõáðÇ æóåõäóÇßó ÑóÌõáñ íóÓúãóÚõåõ
áóãú íóÌõÒú áóåõ Ãóäú íóÔúåóÏó (Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöí) Ýóáóæú áóãú íóÐúßõÑúåõ
áóãú íóÌõÒú ÎöáóÇÝðÇ áöÃóÈöí íõæÓõÝó ÝóÅöäøóåõ ãóÚúáõæãñ ßóãóÇ Ýöí
ÇáúãõÍöíØö (Ãóäøöí ÃóÔúåóÏõ ÈößóÐóÇ) Ãóíú ÈöÃóäøó ÝõáóÇäó Èúäó ÝõáóÇäö
Èúäö ÝõáóÇäò ÃóÞóÑøó ÚöäúÏöí áóåõ ÈöÃóáúÝö ÏöÑúåóãò æóÇáúÌõãúáóÉõ ÈóÏóáñ
ãöäú ÇáúãóÌúÑõæÑö ÞóíøóÏó ÈöÞóæúáöåö Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöíº áöÃóäøóåõ áóæú
ÞóÇáó: ÇÔúåóÏú Úóáóíøó ÈöÐóáößó áóãú ÊóÌõÒú áóåõ ÇáÔøóåóÇÏóÉõ æóÞóíøóÏó
ÈöÚóáóíøóº áöÃóäøóåõ áóæú ÞóÇáó: ÈöÔóåóÇÏóÊöí áóãú ÊóÌõÒú áóåõ ßóãóÇ Ýöí
ÇáÊøóÈúíöíäö ÞóíøóÏó ÈöÇáÔøóåóÇÏóÉö Úóáóì ÇáÔøóåóÇÏóÉöº áöÃóäøó
ÇáÔøóåóÇÏóÉó ÈöÞóÖóÇÁö ÇáúÞóÇÖöí ÕóÍöíÍóÉñ æóÅöäú áóãú íõÔúåöÏúåõãóÇ
ÇáúÞóÇÖöí Úóáóíúåö¡ æóÐóßóÑó Ýöí ÇáúÎõáóÇÕóÉö ÇÎúÊöáóÇÝðÇ Èóíúäó
ÇáúÅöãóÇãö æóÃóÈöí íõæÓõÝó ÝöíãóÇ ÅÐóÇ ÓóãöÚóÇåõ Ýöí ÛóíúÑö ãóÌúáöÓö
ÇáúÞóÖóÇÁö æóÃóÔóÇÑó ÈöÚóÏóãö ÇÔúÊöÑóÇØö Þóæúáöåö Åáóì Ãóäøó ÓõßõæÊó
ÇáúÝóÑúÚö ÚöäúÏó ÊóÍóãøõáöåö íóßúÝöí áóßöäú áóæú ÞóÇáó: áóÇ Þöíáó
íóäúÈóÛöí Ãóäú áóÇ íóÕöíÑó ÔóÇåöÏðÇ ßóãóÇ Ýöí ÇáúÞõäúíóÉö æóáóÇ
íóäúÈóÛöí Ãóäú íóÔúåóÏó ÇáÔøóÇåöÏõ Úóáóì ÔóåóÇÏóÉö ãóäú áóíúÓó ÈöÚóÏúáò
(2/212)
ÚöäúÏå (æóíóÞõæáõ) ÇáÔøóÇåöÏõ (ÇáúÝóÑúÚõ
ÚöäúÏó ÇáúÃóÏóÇÁö ÃóÔúåóÏõ) Úóáóì ÕöíÛóÉö ÇáúãõÊóßóáøöãö (Ãóäøó ÝõáóÇäðÇ
ÃóÔúåóÏóäöí) ãóÇÖò ãöäú ÇáúÃóÝúÚóÇáö (Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöåö ÈößóÐóÇ æóÞóÇáó
áöí ÇÔúåóÏú) ÃóãúÑñ ãöäú ÇáËøóáóÇËöí (Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöí Èöåö) Ãóíú
ÈößóÐóǺ áöÃóäøóåõ áóÇ ÈõÏøó ãöäú ÔóåóÇÏóÉö ÇáúÝóÑúÚö æóÐößúÑö ÇáúÝóÑúÚö
ÔóåóÇÏóÉó ÇáúÃóÕúáö æóÐößúÑö ÇáÊøóÍúãöíáö æóáóåóÇ áóÝúÙñ ÃóØúæóáõ ãöäú
åóÐóÇ ÈöÃóäú íóÞõæáó ÇáúÃóÕúáõ ÃóÔúåóÏõ ÈößóÐóÇ¡ Ãóæú ÃóäóÇ ÃõÔúåöÏõß
Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöí ÝóÇÔúåóÏú Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöí æóíóÞõæáõ ÇáúÝóÑúÚõ ÚöäúÏó
ÇáúÞóÇÖöí æóÞúÊó ÃóÏóÇÆöåö ÃóÔúåóÏõ Ãóäøó ÝõáóÇäðÇ íóÔúåóÏõ Ãóäøó
áöÝõáóÇäò Úóáóì ÝõáóÇäò ßóÐóÇ æóÃóÔúåóÏóäöí Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöåö
æóÃóãóÑóäöí ÈöÃóäú ÃóÔúåóÏó Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöåö ÃóäóÇ ÃóÔúåóÏõ Úóáóì
ÔóåóÇÏóÊöåö¡ Ãóæú ÃõÞóÕøöÑõ ãöäúåõ ÈöÃóäú íóÞõæáó ÇáúÃóÕúáõ ÃóÔúåóÏõ
Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöí ÈößóÐóÇ æóíóÞõæáõ ÇáúÝóÑúÚõ ÃóÔúåóÏõ Úóáóì ÔóåóÇÏóÉö
ÝõáóÇäò ÈößóÐóÇ ÐóßóÑóåõ ãõÍóãøóÏñ Ýöí ÇáÓøöíóÑö ÇáúßóÈöíÑö æóåõæó
ãõÎúÊóÇÑõ ÇáúÝóÞöíåö ÃóÈöí ÌóÚúÝóÑò æóÃóÈöí ÇááøóíúËö æóÇáúÅöãóÇãö
ÇáÓøóÑóÎúÓöíøö æóåõæó ÃóÓúåóáõ æóÃóíúÓóÑõ áóßöäøó ÇáúãõÕóäøöÝó ÇÎúÊóÇÑó
ÇáúÃóæúÓóØó áöãóÇ ÞóÇáõæÇ ÎóíúÑõ ÇáúÃõãõæÑö¡ ÃóæúÓóÇØõåóÇ (æóíóÕöÍøõ
ÊóÚúÏöíáõ ÇáúÝóÑúÚö ÃóÕúáóåõ) æóåóÐóÇ ÙóÇåöÑõ ÇáÑøöæóÇíóÉö æóåõæó
ÇáÕøóÍöíÍõ ßóãóÇ Ýöí ÇáúÈóÍúÑöº áöÃóäøó ÇáúÝóÑúÚó äóÇÞöáñ ÚöÈóÇÑóÉó
ÇáúÃóÕúáö Åáóì ãóÌúáöÓö ÇáúÞóÇÖöí ÝóÈöÇáäøóÞúáö íóäúÊóåöí Íõßúãõ
ÇáäøöíóÇÈóÉö ÝóíóÕöíÑõ ÃóÌúäóÈöíøðÇ ÝóíóÕöÍøõ ÊóÚúÏöíáõåõ æóÇáúãõÑóÇÏõ
Ãóäøó ÇáúÝõÑõæÚó ãóÚúÑõæÝõæäó ÈöÇáúÚóÏóÇáóÉö ÚöäúÏó ÇáúÞóÇÖöí
ÝóÚóÏøóáõæÇ ÇáúÃõÕõæáó æóÃóäú íõÚóÑøöÝóåõãú ÈöåóÇ ÝóáóÇ ÈõÏøó ãöäú
ÊóÚúÏöíáöåöãú ÊóÚúÏöíáó ÃõÕõæáöåöãú ßóãóÇ Ýöí ÇáúãöäóÍö æóÝöíåö ÅíãóÇÁñ
Åáóì Ãóäøóåõ íóÌöÈõ Ãóäú íóßõæäó ÇáúÃóÕúáõ ÚóÏúáðÇ Ýóáóæú ÎóÑöÓó¡ Ãóæú
ÝóÓóÞó¡ Ãóæú Úóãöíó¡ Ãóæú ÇÑúÊóÏøó áóãú ÊõÞúÈóáú ÔóåóÇÏóÉõ ÝóÑúÚöåö
ßóãóÇ Ýöí ÇáúÎöÒóÇäóÉö æóÅöáóì Ãóäøóåõ áóæú ÛóÇÈó ßóÐóÇ ÓóäóÉò æóáóãú
íõÚúáóãú ÈóÞóÇÄõåõ Úóáóì ÚóÏóÇáóÊöåö ÞõÈöáóÊú ÔóåóÇÏóÉõ ÝóÑúÚöåö Åäú
ßóÇäó ÇáúÃóÕúáõ ÑóÌõáðÇ ãóÔúåõæÑðÇ ßóãóÇ Ýöí ÇáÐøóÎöíÑóÉö.
(æó) íóÕöÍøõ ÊóÚúÏöíáõ (ÃóÍóÏö ÇáÔøóÇåöÏóíúäö) ÇáúÝóÑúÚóíúäö ÇáøóÐöí
åõæó ÚóÏúáñ ÚöäúÏó ÇáúÞóÇÖöí ÇáúÝóÑúÚó (ÇáúÂÎóÑó) ÇáøóÐöí áóãú ÊõÚúáóãú
ÚóÏóÇáóÊõåõº áöÃóäøóåõ ãöäú Ãóåúáö ÇáÊøóÒúßöíóÉö æóÞöíáó áóÇ ÊõÞúÈóáõº
áöÃóäøóåõ ÅäøóãóÇ íõÚóÏøóáõ áöíóÕöíÑó ãóÞúÈõæáó ÇáÔøóåóÇÏóÉö¡ æóåöíó
ãóäúÝóÚóÉñ áöäóÝúÓöåö ÝóíõÊøóåóãó æóáóÇ íóÎúÝóì Ãóäøóåõ ãõÛúäò Úóäú
ÇáÓøóÇÈöÞö æóÔóÇãöáñ áöÊóÚúÏöíáö ÇáúÃóÕúáö ÝóÑúÚóåõ ÅÐóÇ ÍóÖóÑó æóÞóÏú
ÕóÍøó Ðóáößó ßóãóÇ Ýöí ÇáúÞõåõÓúÊóÇäöíøö (ÝóÅöäú ÓóßóÊó) Ãóíú ÇáúÝóÑúÚõ
(Úóäúåõ) Ãóíú Úóäú ÊóÚúÏöíáö ÇáúÃóÕúáö (ÌóÇÒó æóäóÙóÑó) Ãóíú äóÙóÑó
ÇáúÞóÇÖöí (Ýöí ÍóÇáöåö) Ãóíú ÍóÇáö ÇáúÃóÕúáö ßóãóÇ áóæú ÍóÖóÑó ÇáúÃóÕúáõ
ÈöäóÝúÓöåö æóíõÓúÃóáõ Úóäú ÚóÏóÇáóÉö ÇáúÃóÕúáö ÛóíúÑõ ÇáúÝóÑúÚö áößóæúäö
ÇáúÃóÕúáö ãóÓúÊõæÑðÇ (æóÅöäú ËóÈóÊóÊú ÚóÏóÇáóÊõåõ ÊõÞúÈóáõ) ÔóåóÇÏóÉõ
ÝóÑúÚöåö (ÚöäúÏó ÃóÈöí íõæÓõÝó) æóåõæó ÇáúãõÎúÊóÇÑõº áöÃóäøó ÇáúæóÇÌöÈó
Úóáóì ÇáúÝóÑúÚö åõæó ÇáäøóÞúáõ áóÇ ÇáÊøóÚúÏöíáõ ÅÐú íóÎúÝóì Úóáóíúåö
ÚóÏóÇáóÊõåõ (.
æóÞóÇáó ãõÍóãøóÏñ ÊõÑóÏøõ ÔóåóÇÏóÊõåõ) º áöÃóäøóåõ áóÇ ÔóåóÇÏóÉó ÅáøóÇ
ÈöÇáúÚóÏóÇáóÉö æóÅöÐóÇ áóãú íóÚúÑöÝú ÇáúÝóÑúÚõ ÚóÏóÇáóÉó ÇáúÃóÕúáö áóÇ
íóÌõæÒõ äóÞúáõåõ ÝóÊõÑóÏøõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúÝóÑúÚö Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöåö.
(æóÊóÈúØõáõ ÔóåóÇÏóÉõ ÇáúÝóÑúÚö) ÞóÈúáó ÇáúÍõßúãö (ÈöÅöäúßóÇÑö ÇáúÃóÕúáö
ÇáÔøóåóÇÏóÉó)
(2/213)
Ãóíú ÇáúÅöÔúåóÇÏó ÈöÃóäú ÞóÇáõæÇ áóãú
äõÔúåöÏúåõãú Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöäóÇ ÝóãóÇÊõæÇ¡ Ãóæú ÛóÇÈõæÇ Ëõãøó ÔóåöÏó
ÇáúÝõÑõæÚõ áóãú ÊõÞúÈóáúº áöÃóäøó ÇáÊøóÍóãøõáó áóãú íóËúÈõÊú
áöáÊøóÚóÇÑõÖö Èóíúäó ÇáúÎóÈóÑóíúäö æóÊóÞóÑøõÑõ ÇáúÃóÕúáö Úóáóì
ÔóåóÇÏóÊöåö ÔóÑúØñ áöÕöÍøóÊöåóÇ ÈöÎöáóÇÝö ãóÇ áóæú ÃóÔúåóÏóåõ Úóáóì
ÔóåóÇÏóÊöåö Ëõãøó äóåóÇåõ ÚóäúåóÇ áóãú íóÕöÍøó äóåúíõåõ ßóãóÇ Ýöí
ÇáÊøóäúæöíÑö ÞóíøóÏó ÈöÇáúÅöäúßóÇÑöº áöÃóäøóåõ áóæú ÓõÆöáó ÝóÓóßóÊó áóãú
íóÈúØõáú ÇáúÅöÔúåóÇÏõ æóÞóíøóÏúäóÇ ÈöÞóÈúáö ÇáúÍõßúãöº áöÃóäøóåõ áóæú
ÃóäúßóÑó ÈöÚóÏóãö ÇáúÍõßúãö áóãú ÊóÈúØõáú áöãóÇ ÞóÇáó íóÚúÞõæÈõ ÈóÇÔóÇ
Ýöí ÍóÇÔöíóÊöåö æóãõÑóÇÏõåõ ãöäú ÈõØúáóÇäö ÔóåóÇÏóÉö ÇáúÝõÑõæÚö: ÚóÏóãõ
ÞóÈõæáöåóÇ æóÃóãøóÇ ÇáúÍõßúãõ ÇáúæóÇÞöÚõ ÞóÈúáó ÇáúÅöäúßóÇÑö ÝóáóÇ
íóÈúØõáõ.
(æóÅöäú ÔóåöÏóÇ Úóáóì ÔóåóÇÏóÉö ÇËúäóíúäö Úóáóì ÝõáóÇäóÉó ÈöäúÊö ÝõáóÇäò
ÇáúÝõáóÇäöíøóÉö) ÃóäøóåóÇ ÃóÞóÑøóÊú áöÝõáóÇäò ÈößóÐóÇ (æóÞóÇáóÇ) Ãóíú
ÇáúÝóÑúÚóÇäö (ÃóÎúÈóÑóÇäóÇ) Ãóíú ÇáúÃóÕúáóÇäö (ÃóäøóåõãóÇ
íóÚúÑöÝóÇäöåóÇ) Ãóíú ÇáúÝõáóÇäóÉó (æóÌóÇÁó ÇáúãõÏøóÚöí ÈöÇãúÑóÃóÉò)
ãõäúßöÑóÉò (áóãú íóÏúÑöíóÇ) ÇáúÝóÑúÚóÇäö (ÃóäøóåóÇ) Ãóíú åóÐöåö
ÇáúãóÑúÃóÉó (åöíó) Ãóíú ÇáúÝõáóÇäóÉõ (Ãóãú áóÇ Þöíáó áóåõ) Ãóíú ÞóÇáó
ÇáúÞóÇÖöí áöáúãõÏøóÚöí ÞóÏú ËóÈóÊó áóß ÇáúÍóÞøõ Úóáóì ÝõáóÇäóÉó ÈöäúÊö
ÝõáóÇäò ÇáúÝõáóÇäöíøóÉö¡ æóåóÐóǺ áöÃóäøóåõãóÇ äóÞóáóÇ ßóáóÇãó
ÇáúÃõÕõæáö ßóãóÇ ÊóÍóãøóáóÇ æóÞóæúáõåõãóÇ áóÇ äóÏúÑöí Ãóåöíó åóÐöåö Ãóãú
áóÇ áóÇ íõæÌöÈõ ÌóÑúÍðÇ Ýöí ÇáÔøóåóÇÏóÉöº áöÃóäøóåõãóÇ áóãú íóÚúÑöÝóÇ
ÝóÞóÏú ÚóÑóÝóåóÇ ÇáúÃõÕõæáõ ÅáøóÇ ÃóäøóåóÇ ÛóíúÑõ ÊóÇãøóÉò áößóæúäöåóÇ
ÚóÇãøóÉð ÅÐú ÚóÏóÏõåõãú áóÇ íõÍúÕóì æóáöÐóÇ ÞóÇáó áóåõ (åóÇÊö
ÔóÇåöÏóíúäö ÃóäøóåóÇ åöíó) º áöÃóäøó ÇáÊøóÚúÑöíÝó ÈöÇáäøöÓúÈóÉö ÞóÏú
ÊóÍóÞøóÞó ÈöÔóåóÇÏóÊöåöãóÇ æóÇáúãõÏøóÚöí íóÏøóÚöí Ãóäøó Êöáúßó
ÇáäøöÓúÈóÉó áöáúÍóÇÖöÑóÉö æóåöíó ãõäúßöÑóÉñ ÝóáóÇ ÈõÏøó ãöäú ÅËúÈóÇÊö
ÃóäøóåóÇ áóåóÇ.
(æóßóÐóÇ Ýöí äóÞúáö ÇáÔøóåóÇÏóÉö) æóåõæó ßöÊóÇÈõ ÇáúÞóÇÖöí Åáóì
ÇáúÞóÇÖöíº áöÃóäøóåõ Ýöí ãóÚúäóì ÇáÔøóåóÇÏóÉö Úóáóì ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÅáøóÇ
Ãóäøó ÇáúÞóÇÖöíó áößóãóÇáö ÏöíóÇäóÊöåö æóæõÝõæÑö æöáóÇíóÊöåö íóäúÝóÑöÏõ
ÈöÇáäøóÞúáö¡ æóÅöäøóãóÇ ÕóæøóÑóåóÇ Ýöí ÇáúãóÑúÃóÉö ãóÚó Ãóäøó ÇáúÍõßúãó
ßóÐóáößó Ýöí ÇáÑøóÌõáö áöÛóáóÈóÉö ÚóÏóãö ÇáúãóÚúÑöÝóÉö Ýöí ÇáúãóÑúÃóÉö
(ÝóÅöäú ÞóÇáóÇ) Ãóíú ÇáÔøóÇåöÏóÇäö (ÝöíåöãóÇ) Ãóíú Ýöí ÇáÔøóåóÇÏóÉö
æóÇáäøóÞúáö ÝõáóÇäóÉõ ÈöäúÊõ ÝõáóÇäò (ÇáÊøóãöíãöíøóÉõ áóÇ íóÌõæÒõ)
ÞóæúáõåõãóǺ áöÃóäøó ãöËúáó åóÐöåö ÇáäøöÓúÈóÉö ÛóíúÑõ ÊóÇãøóÉò Ýöí
ÇáÊøóÚúÑöíÝö áößóæúäöåóÇ ÚóÇãøóÉð ãóÚó ßóæúäöåóÇ Ýöí ÇãúÑóÃóÉò (ÍóÊøóì
íóäúÓöÈóÇåóÇ Åáóì ÝóÎöÐöåóÇ) æóåöíó ÇáúÞóÈöíáóÉõ ÇáúÎóÇÕøóÉõ íóÚúäöí
ÚöäúÏó ÚóÏóãö ÐößúÑö ÇáúÌóÏøö æóåóÐóǺ áöÃóäøó ÇáÊøóÚúÑöíÝó áóÇ ÈõÏøó
ãöäúåõ Ýöí åóÐóÇ æóáóÇ íóÍúÕõáõ ÈöÇáäøöÓúÈóÉö ÇáúÚóÇãøóÉö ßóÇáäøöÓúÈóÉö
Åáóì Èóäöí Êóãöíãò ÝóÞóØúº áöÃóäøóåõãú ÞóÈóÇÆöáõ ßóËöíÑõæäó áóÇ íõÍúÕóì
ÚóÏóÏõåõãú æóáóÇ íóÍúÕõáõ ÈöÇáäøöÓúÈóÉö Åáóì ÇáúÝóÎöÐöº áöÃóäøóåóÇ
ÎóÇÕøóÉñ (æóÇáÊøóÚúÑöíÝõ íóÊöãøõ ÈöÐößúÑö ÇáúÌóÏøö) æóÇáúÝóÎöÐö (Ãóæú
ÈöäöÓúÈóÉò ÎóÇÕøóÉò) Ëõãøó ÈóíøóäóåóÇ ÈöÞóæúáöåö (æóÇáäøöÓúÈóÉõ Åáóì
ÇáúãöÕúÑö¡ Ãóæú ÇáúãóÍóáøóÉö ÇáúßóÈöíÑóÉö ÚóÇãøóÉñ æóÅöáóì ÇáÓøößøóÉö
ÇáÕøóÛöíÑóÉö ÎóÇÕøóÉñ) .
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö æóÇáúÍóÇÕöáõ Ãóäøó ÇáÊøóÚúÑöíÝó ÈöÇáúÅöÔóÇÑóÉö Åáóì
ÇáúÍóÇÖöÑö æóÝöí ÇáúÛóÇÆöÈö áóÇ ÈõÏøó ãöäú ÐößúÑö ÇáöÇÓúãö æóÇáäøóÓóÈö¡
æóÇáäøöÓúÈóÉõ Åáóì ÇáúÈóÇÈö áóÇ ÊóßúÝöí ÚöäúÏó ÇáØøóÑóÝóíúäö æóáóÇ ÈõÏøó
ãöäú ÐößúÑö ÇáúÌóÏøö ÎöáóÇÝðÇ áöáËøóÇäöí ÝóÅöäú áóãú íóäúÓöÈú Åáóì
ÇáúÌóÏøö æóäóÓóÈóåõ Åáóì ÇáúÃóÈö ÇáúÃóÚúáóì ßóÊóãöíãöíøò¡ Ãóæú
äóÌøóÇÑöíøò¡ Ãóæú Åáóì ÇáúÍöÑúÝóÉö áóÇ Åáóì ÇáúÞóÈöíáóÉö æóÇáúÌóÏøö áóÇ
ÊóßúÝöí ÚöäúÏó ÇáúÅöãóÇãö æóÚöäúÏóåõãóÇ Ãóäøó ãóÚúÑõæÝðÇ ÈöÇáÕøöäóÇÚóÉö
ÊóßúÝöí æóÅöäú äóÓóÈóåóÇ Åáóì ÒóæúÌöåóÇ ÊóßúÝöí æóÇáúãóÞúÕõæÏõ
ÇáúÅöÚúáóÇãõ æóÊóãóÇãõåõ Ýöíåö ÝóáúíõØóÇáóÚú.
(2/214)
[ÈóÇÈõ ÇáÑøõÌõæÚö Úóäú ÇáÔøóåóÇÏóÉö]
ö æóÌúåõ ÇáúãõäóÇÓóÈóÉö áöãóÇ ÞóÈúáóåõ æóÊóÃúÎöíÑõåõ Úóäúåõ ÙóÇåöÑñº
áöÃóäøó ÇáÑøõÌõæÚó Úóäú ÇáÔøóåóÇÏóÉö íóÞúÊóÖöí ÓóÈúÞó æõÌõæÏöåóÇ¡ æóåõæó
ÃóãúÑñ ãóÔúÑõæÚñ ãóÑúÛõæÈñ Ýöíåö ÏöíóÇäóÉðº áöÃóäøó Ýöíåö ÎóáóÇÕðÇ Úóäú
ÚöÞóÇÈö ÇáúßóÈöíÑóÉö æóÊóÑúÌóãó ÈöÇáúÈóÇÈö ÊóÈóÚðÇ áöáúßóäúÒö ãõÎóÇáöÝðÇ
áöáúåöÏóÇíóÉö ÅÐú áóíúÓó áóåõ ÃóÈúæóÇÈñ ãõÊóÚóÏøöÏóÉñ¡ æóåõæó æóÅöäú
ßóÇäó ÑóÝúÚðÇ áöáÔøóåóÇÏóÉö áóßöäøóåõ ÏóÇÎöáñ ÊóÍúÊóåóÇ ßóÏõÎõæáö
ÇáäøóæóÇÞöÖö Ýöí ÇáØøóåóÇÑóÉö Þöíáó Ñõßúäõåõ Þóæúáõ ÇáÔøóÇåöÏö ÑóÌóÚúÊ
ÚóãøóÇ ÔóåöÏúÊ Èöåö¡ Ãóæú ÔóåöÏúÊ ÈöÒõæÑò ÝöíãóÇ ÔóåöÏúÊ Èöåö¡ Ãóæú
ßóÐóÈúÊ Ýöí ÔóåóÇÏóÊöí Ýóáóæú ÃóäúßóÑóåóÇ áóãú íóßõäú ÑõÌõæÚðÇ
æóÔóÑúØõåõ Ãóäú íóßõæäó ÚöäúÏó ÇáúÞóÇÖöí æóÚóäú åóÐóÇ ÞóÇáó (áóÇ íóÕöÍøõ
ÇáÑøõÌõæÚõ ÚóäúåóÇ) Ãóíú Úóäú ÇáÔøóåóÇÏóÉö (ÅáøóÇ ÚöäúÏó ÞóÇÖò) ÓóæóÇÁñ
ßóÇäó åõæó ÇáúÞóÇÖöí ÇáúÃóæøóáõ¡ Ãóæú ÛóíúÑõåõº áöÃóäøó ÇáÔøóåóÇÏóÉó
ÊóÎúÊóÕøõ ÈöãóÌúáöÓöåö ÝóíóÎúÊóÕøõ ÇáÑøõÌõæÚõ ÈöãóÇ ÊóÎúÊóÕøõ Èöåö
ÇáÔøóåóÇÏóÉõ æóåõæó ãóÌúáöÓõ ÇáúÞóÇÖöí (Ýóáóæú ÇÏøóÚóì ÇáúãóÔúåõæÏõ
Úóáóíúåö ÑõÌõæÚóåõãóÇ) Ãóíú ÑõÌõæÚó ÇáÔøóÇåöÏóíúäö (ÚöäúÏó ÛóíúÑöåö)
Ãóíú ÚöäúÏó ÛóíúÑö ÇáúÞóÇÖöí (áóÇ íóÍúáöÝóÇäö) Ãóíú ÇáÔøóÇåöÏóÇäö ÅÐóÇ
ÃóÑóÇÏó ÇáúãóÔúåõæÏõ Úóáóíúåö ÇáÊøóÍúáöíÝó (æóáóÇ íõÞúÈóáõ ÈõÑúåóÇäõåõ)
Ãóíú ÈõÑúåóÇäõ ÇáúãóÔúåõæÏö Úóáóíúåö (Úóáóíúåö) Ãóíú Úóáóì ÑõÌõæÚöåöãóǺ
áöÃóäøóåõ ÇÏøóÚóì ÑõÌõæÚðÇ ÈóÇØöáðÇ (ÈöÎöáóÇÝö ãóÇ áóæú ÇÏøóÚóì) Ãóíú
ÇáúãóÔúåõæÏõ ÚóáóíúåóÇ (æõÞõæÚóåõ) Ãóíú æõÞõæÚó ÇáÑøõÌõæÚö (ÚöäúÏó
ÞóÇÖò) ÂÎóÑó ÛóíúÑó ÇáøóÐöí ßóÇäó ÞóÖóì ÈöÇáúÍóÞøö (æóÊóÖúãöíäõåõ)
ÚóØúÝñ Úóáóì Þóæúáöåö æõÞõæÚõåõ Ãóíú ÊóÖúãöíäõ ÇáúÞóÇÖöí ÇáúãóÇáó
(ÅíøóÇåõãóÇ) Ãóíú ÇáÔøóÇåöÏóíúäö æóÃóÞóÇãó ÈóíøöäóÉð ÊõÞúÈóáõ
ÈóíøöäóÊõåõ æóíóÍúáöÝóÇäö Åäú ÃóäúßóÑóǺ áöÃóäøó ÇáÓøóÈóÈó ÕóÍöíÍñ ßóãóÇ
áóæú ÃóÞóÑøó ÚöäúÏó ÇáúÞóÇÖöí Ãóäøóåõ ÑóÌóÚó ÚöäúÏó ÛóíúÑö ÇáúÞóÇÖöí
ÝóÅöäøóåõ ÕóÍöíÍñ æóÅöäú ÃóÞóÑøó ÈöÑõÌõæÚò ÈóØóẠáöÃóäøóåõ íõÌúÚóáõ
ÅäúÔóÇÁð áöáúÍóÇáö ßóãóÇ Ýöí ÇáúãöäóÍö.
æóÝöí ÇáúãõÍöíØö æóáóæú ÇÏøóÚóì ÑõÌõæÚóåõãóÇ ÚöäúÏó ÇáúÞóÇÖöí æóáóãú
íóÏøóÚö ÇáúÞóÖóÇÁó ÈöÇáÑøõÌõæÚö æóÇáÖøóãóÇäö áóÇ ÊõÓúãóÚõ ãöäúåõ
ÇáúÈóíøöäóÉõ æóáóÇ íóÍúáöÝõ Úóáóíúåöº áöÃóäøó ÇáÑøõÌõæÚó áóÇ íóÕöÍøõ
æóáóÇ íóÕöíÑõ ãõæÌöÈðÇ áöáÖøóãóÇäö ÅáøóÇ ÈöÇÊøöÕóÇáö ÇáúÞóÖóÇÁö (ÝóÅöäú
ÑóÌóÚóÇ) Ãóíú ÇáÔøóÇåöÏóÇäö Úóäú ÇáÔøóåóÇÏóÉö (ÞóÈúáó ÇáúÍõßúãö áóÇ
íóÍúßõãõ) ÇáúÞóÇÖöí ÈöÔóåóÇÏóÊöåöãóÇ ÅÐú áóÇ ÞóÖóÇÁó ÈößóáóÇãò
ãõÊóäóÇÞöÖò æóáóÇ ÖóãóÇäó ÚóáóíúåöãóÇ áöÚóÏóãö ÇáúÅöÊúáóÇÝö áóßöäú
íõÚóÒøóÑõ ÇáÔøóÇåöÏõ æóÅöØúáóÇÞõåõ ÔóÇãöáñ áöãóÇ áóæú ÑóÌóÚóÇ Úóäú
ÈóÚúÖöåóÇ ßóãóÇ áóæú ÔóåöÏóÇ ÈöÏóÇÑò æóÈöäóÇÆöåóÇ¡ Ãóæú ÈöÃóÊóÇäò
æóæóáóÏöåóÇ Ëõãøó ÑóÌóÚóÇ Ýöí ÇáúÈöäóÇÁö æóÇáúæóáóÏö áóãú íóÍúßõãú
ÈöÇáúÃóÕúáöº áöÃóäøó ÇáÔøóÇåöÏó ÝóÓøóÞó äóÝúÓóåõ æóÔóåóÇÏóÉõ ÇáúÝóÇÓöÞö
ÊõÑóÏøõ ßóãóÇ Ýöí ÌóÇãöÚö ÇáúÝõÕõæáóíúäö.
(æóÅöäú) ÑóÌóÚóÇ (ÈóÚúÏóåõ) Ãóíú ÈóÚúÏó ÇáúÍõßúãö (áóÇ íóäúÞõÖõ)
ÇáúÞóÇÖöí Íõßúãóåõº áöÃóäøó ÇáúßóáóÇãó ÇáúÃóæøóáó ÞóÏú ÊóÃóßøóÏó
ÈöÇáúÞóÖóÇÁö ÝóáóÇ íõäóÇÞöÖõåõ ÇáËøóÇäöí æóÅöØúáóÇÞõåõ ÔóÇãöáñ áöãóÇ
ÅÐóÇ ßóÇäó ÇáÔøóÇåöÏõ æóÞúÊó ÇáÑøõÌõæÚö ãöËúáó ãóÇ ÔóåöÏó Ýöí
ÇáúÚóÏóÇáóÉö¡ Ãóæú Ïõæäóåõ¡ Ãóæú ÃóÝúÖóáó ãöäúåõ ßóãóÇ Ýöí ÃóßúËóÑö
ÇáúãõÚúÊóÈóÑóÇÊö áóßöäú Ýöí ÎöÒóÇäóÉö ÇáúãõÝúÊöíäó ãõÚóÒøöíðÇ Åáóì
ÇáúãõÍöíØö Åäú ßóÇäó ÇáÑøõÌõæÚõ ÈóÚúÏó ÇáúÞóÖóÇÁö íõäúÙóÑõ Åáóì ÍóÇáö
ÇáÑøóÇÌöÚö ÝóÅöäú ßóÇäó ÍóÇáõåõ ÚöäúÏó ÇáÑøõÌõæÚö ÃóÝúÖóáõ ãöäú ÍóÇáöåö
æóÞúÊó
(2/215)
ÇáÔøóåóÇÏóÉö Ýöí ÇáúÚóÏóÇáóÉö ÕóÍøó
ÈöÑõÌõæÚöåö Ýöí ÍóÞøö äóÝúÓöåö æóÝöí ÍóÞøö ÛóíúÑöåö ÍóÊøóì æóÌóÈó
Úóáóíúåö ÇáÊøóÚúÒöíÑõ æóíõäúÞóÖõ ÇáúÞóÖóÇÁõ æóíõÑóÏøõ ÇáúãóÇáõ Úóáóì
ÇáúãóÔúåõæÏö Úóáóíúåö æóÅöäú ßóÇäó ÍóÇáõåõ ÚöäúÏó ÇáÑøõÌõæÚö ãöËúáõ
ÍóÇáöåö ÚöäúÏó ÇáÔøóåóÇÏóÉö Ýöí ÇáúÚóÏóÇáóÉö¡ Ãóæú Ïõæäóåõ æóÌóÈó
Úóáóíúåö ÇáÊøóÚúÒöíÑõ æóáóÇ íõäúÞóÖõ ÇáúÞóÖóÇÁõ æóáóÇ íõÑóÏøõ
ÇáúãóÔúåõæÏõ Èöåö Úóáóì ÇáúãóÔúåõæÏö Úóáóíúåö æóáóÇ íóÌöÈõ ÇáÖøóãóÇäõ
Úóáóì ÇáÔøóÇåöÏö ÇäúÊóåóì.
ÞóÇáó ÕóÇÍöÈõ ÇáúÈóÍúÑö æóåõæó ÛóíúÑõ ÕóÍöíÍò ÚöäúÏó Ãóåúáö ÇáúãóÐúåóÈö
áöãõÎóÇáóÝóÉö ãóÇ äóÞóáõæåõ ãöäú æõÌõæÈö ÇáÖøóãóÇäö Úóáóì ÇáÔøóÇåöÏö
ÅÐóÇ ÑóÌóÚó ÈóÚúÏó ÇáúÍõßúãö æóÝöí åóÐóÇ ÇáÊøóÝúÕöíáö ÚóÏóãõ ÊóÖúãöíäöåö
ãõØúáóÞðÇ ãóÚó Ãóäøóåõ Ýöí äóÞúáöåö ãõäóÇÞöÖñº áöÃóäøóåõ ÞóÇáó Ãóæøóáó
ÇáúÈóÇÈö ÈöÇáÖøóãóÇäö ãõæóÇÝöÞðÇ áöáúãóÐúåóÈö ÇäúÊóåóì.
áóßöäú Ýöí ÇáúÎõáóÇÕóÉö ãöËúáõ ãóÇ Ýöí ÇáúÎöÒóÇäóÉö áóßöäøóåõ ÞóÇáó
æóåóÐóÇ Þóæúáõ ÇáúÅöãóÇãö ÇáúÃóæøóáö æóåõæó Þóæúáõ ÃõÓúÊóÇÐöåö ÍóãøóÇÏò
Ëõãøó ÑóÌóÚó Úóäú åóÐóÇ ÇáúÞóæúáö¡ æóÞóÇáó: áóÇ íóÕöÍøõ ÑõÌõæÚõåõ Ýöí
ÍóÞøö ÛóíúÑöåö Úóáóì ßõáøö ÍóÇáò ÍóÊøóì áóÇ íõäúÞóÖõ ÇáúÞóÖóÇÁõ æóáóÇ
íõÑóÏøõ Èöåö Úóáóì ÇáúãóÔúåõæÏö Úóáóíúåö æóåõæó ÞóæúáõåõãóÇ ÇäúÊóåóì.
ÝóÚóáóì åóÐóÇ ãóÇ ÞóÇáóåõ ÕóÇÍöÈõ ÇáúÈóÍúÑö ãöäú Ãóäøóåõ ÛóíúÑõ ÕóÍöíÍò
ÚöäúÏó ÇáúãóÐúåóÈö áóíúÓó ÈöÓóÏöíÏò Èóáú ÇáÕøóæóÇÈõ Ãóäú íóÞõæáó åõæó
ãóÑúÌõæÚñ Úóäúåõ ÊóÃóãøóáú (æóÖõãøöäóÇ) Ãóíú ÇáÔøóÇåöÏóÇäö ÇáÑøóÇÌöÚóÇäö
áöáúãóÔúåõæÏö Úóáóíúåö (ãóÇ ÃóÊúáóÝóÇåõ ÈöåóÇ) Ãóíú ÈöÇáÔøóåóÇÏóÉö
áöÅöÞúÑóÇÑöåöãóÇ Úóáóì ÃóäúÝõÓöåöãóÇ ÈöÇáÖøóãóÇäö.
æóÞóÇáó ÇáÔøóÇÝöÚöíøõ áóÇ íóÖúãóäóÇäöº áöÃóäøóåõ áóÇ ÚöÈúÑóÉó
áöáÊøóÓóÈøõÈö ÚöäúÏó æõÌõæÏö ÇáúãõÈóÇÔóÑóÉö ÞõáúäóÇ ÊóÚóÐøóÑó ÅíÌóÇÈõ
ÇáÖøóãóÇäö Úóáóì ÇáúãõÈóÇÔöÑö æóåõæó ÇáúÞóÇÖöíº áöÃóäøóåõ ßóÇáúãõáúÌóÃö
Åáóì ÇáúÞóÖóÇÁö æóÝöí ÅíÌóÇÈöåö ÕóÑúÝõ ÇáäøóÝúÓö Úóäú ÊóÞóáøõÏöåö
æóÊóÚóÐøõÑö ÇÓúÊöíÝóÇÆöåö ãöäú ÇáúãõÏøóÚöíº áöÃóäøó ÇáúÍõßúãó ãóÇÖò
ÝóÇÚúÊõÈöÑó ÇáÊøóÓóÈøõÈõ æóÅöäøóãóÇ íóÖúãóäóÇäö (ÅÐóÇ ÞóÈóÖó ÇáúãõÏøóÚöí
ãõÏøóÚóÇåõ ÏóíúäðÇ ßóÇäó¡ Ãóæú ÚóíúäðÇ) º áöÃóäøó ÇáúÅöÊúáóÇÝó
ÈöÇáúÞóÈúÖö íóÊóÍóÞøóÞõº æóáöÃóäøóåõ áóÇ ãõãóÇËóáóÉó Èóíúäó ÃóÎúÐö
ÇáúÚóíúäö æóÅöáúÒóÇãö ÇáÏøóíúäö æóÞóÏú ÊóÈöÚó ÇáúãõÕóäøöÝõ ÇáúßóäúÒó
æóÇáúåöÏóÇíóÉó Ýöí ÊóÞúíöíÏöåö æóåõæó ãõÎúÊóÇÑõ ÇáÓøóÑóÎúÓöíøö æóÕóÇÍöÈö
ÇáúãóÌúãóÚö æóÎóÇáóÝó ÃóÕúÍóÇÈõ ÇáúÝóÊóÇæóì Ýöí ÅØúáóÇÞöåöãú æóÞóÏú
ÕóÑøóÍó Ýöí ÇáúÎõáóÇÕóÉö æóÇáúÈóÒøóÇÒöíøóÉö æóÛóíúÑöåöãóÇ ÈöÇáÖøóãóÇäö
ÈóÚúÏó ÇáúÞóÖóÇÁö ÞóÈóÖó ÇáúãõÏøóÚöí ÇáúãóÇáó Ãóæú áóÇ ÞóÇáõæÇ
æóÚóáóíúåö ÇáúÝóÊúæóì æóÝöí ÇáúÎõáóÇÕóÉö Ãóäøóåõ Þóæúáõ ÇáúÅöãóÇãö
ÇáúÂÎóÑö æóåõæó ÞóæúáõåõãóÇ ÇäúÊóåóì.
æóÙóÇåöÑõåõ Ãóäøó ÇÔúÊöÑóÇØó ÇáúÞóÈúÖö ãóÑúÌõæÚñ Úóäúåõ ßóãóÇ Ýöí
ÇáúÈóÍúÑö æóÝóÑøóÞó ÔóíúÎõ ÇáúÅöÓúáóÇãö Èóíúäó ÇáúÚóíúäö æóÇáÏøóíúäö
ÝóÞóÇáó: Åäú ßóÇäó ÇáúãóÔúåõæÏõ Èöåö ÚóíúäðÇ ÝóáöáúãóÔúåõæÏö Úóáóíúåö
Ãóäú íõÖóãøöäó ÇáÔøóÇåöÏó ÈóÚúÏó ÇáÑøõÌõæÚö æóÅöäú áóãú íóÞúÈöÖúåóÇ
ÇáúãõÏøóÚöí æóÅöäú ßóÇäó ÏóíúäðÇ ÝóáóíúÓó áóåõ Ðóáößó ÍóÊøóì íóÞúÈöÖóåõ.
æóÝöí ÇáúÈóÍúÑö ÊóÝúÕöíáõ ÚóÏóãö ÇäúÍöÕóÇÑö ÊóÖúãöíäö ÇáÔøóÇåöÏö Ýöí
ÑõÌõæÚöåö ÝóáúíõÑóÇÌóÚú (ÝóÅöäú ÑóÌóÚó ÃóÍóÏõåõãóÇ) Ãóíú ÃóÍóÏõ
ÇáÔøóÇåöÏóíúäö Úóäú ÔóåóÇÏóÊöåö Ýöí ÏóÚúæóì ÍóÞøò ÈóÚúÏó ÇáúÞóÖóÇÁö
(Öóãöäó) ÇáÑøóÇÌöÚõ (äöÕúÝðÇ) ÅÐú ÈöÔóåóÇÏóÉö ßõáøò ãöäúåõãóÇ íóÞõæãõ
äöÕúÝõ ÇáúÍõÌøóÉö ÝóÈöÈóÞóÇÁö ÃóÍóÏöåöãóÇ Úóáóì ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÊóÈúÞóì
ÇáúÍõÌøóÉõ Ýöí ÇáäøöÕúÝö ÝóíóÌöÈõ Úóáóì ÇáÑøóÇÌöÚö ÖóãóÇäõ ãóÇ áóãú
ÊóÈúÞó ÇáúÍõÌøóÉõ Ýöíåö æóåõæó ÇáäøöÕúÝõ æóÚóäú åóÐóÇ ÞóÇáó
(æóÇáúÚöÈúÑóÉõ) Ýöí ÈóÇÈö ÇáÖøóãóÇäö (áöãóäú ÈóÞöíó) ãöäú ÇáúãóÔúåõæÏö
æóÚöäúÏó ÇáúÃóÆöãøóÉö ÇáËøóáóÇËóÉö ÇáúÚöÈúÑóÉõ áöãóäú ÑóÌóÚó ÅáøóÇ Ýöí
ÑöæóÇíóÉò Úóäúåõãú (áóÇ áöãóäú ÑóÌóÚó) åóÐóÇ åõæó ÇáúÃóÕúáõ ÝóÅöäú
ÈóÞöíó ÇËúäóÇäö íóÈúÞóì ßõáøõ ÇáúÍóÞøö æóÅöäú ÈóÞöíó æóÇÍöÏñ íóÈúÞóì
ÇáäøöÕúÝõ ßóãóÇ ãóÑøó ÂäöÝðÇ.
æóáöÐóÇ ÝóÑøóÚó Úóáóíúåö ÇáúãóÓóÇÆöáó
(2/216)
ÝóÞóÇáó (ÝóÅöäú ÔóåöÏó ËóáóÇËóÉõ) ÑöÌóÇáò
ÈöÍóÞøò (æóÑóÌóÚó æóÇÍöÏñ) Úóäú ÔóåóÇÏóÊöåö (áóÇ íóÖúãóäõ) ÇáÑøóÇÌöÚõ
ÔóíúÆðÇ áöÈóÞóÇÁö äöÕóÇÈö ÇáÔøóåóÇÏóÉö (ÝóÅöäú ÑóÌóÚó ÂÎóÑõ) ÈóÚúÏó
ÑõÌõæÚö æóÇÍöÏò ãöäú ÇáËøóáóÇËóÉö ÝóÚóáóì åóÐóÇ Åäøó ÇáúÝóÇÁó Ýöí
Þóæúáöåö ÝóÅöäú ÑóÌóÚó ÊóÚúÞöíÈöíøóÉñ (ÖóãöäóÇ) Ãóíú ÇáÑøóÇÌöÚóÇäö
(äöÕúÝðÇ) ãöäú ÇáúãóÞúÈõæÖö áöÈóÞóÇÁö äöÕúÝö äöÕóÇÈö ÇáÔøóåóÇÏóÉö æóåõæó
æóÇÍöÏñ ãöäú ËóáóÇËóÉò ÝóíóÈúÞóì äöÕúÝõ ÇáúÍóÞøö ÝóÅöäú Þöíáó íóäúÈóÛöí
Ãóäú íóÖúãóäó ÇáÑøóÇÌöÚõ ÇáËøóÇäöíó ÝóÞóØúº áöÃóäøó ÇáÊøóáóÝó ÃõÖöíÝó
Åáóíúåö ÃõÌöíÈó ÈöÃóäøó ÇáÊøóáóÝó ãõÖóÇÝñ Åáóì ÇáúãóÌúãõæÚö ÅáøóÇ
Ãóäøóåõ ÚöäúÏó ÑõÌõæÚö ÇáúÃóæøóáö áóãú íóÙúåóÑú ÃóËóÑõåõ áöãóÇäöÚò
æóåõæó ÈóÞóÇÁõ ÇáÔøóÇåöÏóíúäö ÝóáóãøóÇ ÒóÇáó Ðóáößó ÇáúãóÇäöÚõ ÈöÑõÌõæÚò
ÂÎóÑó ÙóåóÑó ÃóËóÑõåõ.
(æóÅöäú ÔóåöÏó ÑóÌõáñ æóÇãúÑóÃóÊóÇäö ÝóÑóÌóÚóÊú æóÇÍöÏóÉñ) ãöäúåõãóÇ
(ÖóãöäóÊú) ÇáÑøóÇÌöÚóÉõ (ÑõÈõÚðÇ) ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö áöÈóÞóÇÁö ËóáóÇËóÉö
ÃóÑúÈóÇÚö ÇáúÍóÞøö ÈöÈóÞóÇÁö ÑóÌõáò æóÇãúÑóÃóÉò.
(æóÅöäú ÑóÌóÚóÊóÇ) Ãóíú ÇáúãóÑúÃóÊóÇäö (ÖóãöäóÊóÇ äöÕúÝðÇ) áöÈóÞóÇÁö
äöÕúÝö ÇáúÍóÞøö ÈöÈóÞóÇÁö ÇáÑøóÌõáö (æóÅöäú ÔóåöÏó ÑóÌõáñ æóÚóÔúÑõ
äöÓúæóÉò ÝóÑóÌóÚó ËóãóÇäò) ãöäúåõäøó (áóÇ íóÖúãóäøó) Úóáóì ÕöíÛóÉö
ÇáúÌóãúÚö ÇáúãõÄóäøóËö ÇáúÛóÇÆöÈóÉö (ÔóíúÆðÇ) áöÈóÞóÇÁö ÇáäøöÕóÇÈö
æóåõæó ÑóÌõáñ æóÇãúÑóÃóÊóÇäö ãöäú ÇáúÚóÔúÑö (ÝóÅöäú ÑóÌóÚóÊú) ÇãúÑóÃóÉñ
(ÃõÎúÑóì) ÈóÚúÏó ÑõÌõæÚö ÇáËøóãóÇäö ãöäú ÇáúÚóÔúÑö (Öóãöäó) ÇáäøöÓúæóÉõ
(ÇáÊøöÓúÚõ ÑõÈúÚðÇ) áöÈóÞóÇÁö ËóáóÇËóÉö ÃóÑúÈóÇÚö ÇáúÍóÞøö ÈöÈóÞóÇÁö
ÑóÌõáò æóÇãúÑóÃóÉò ßóãóÇ ãóÑøó.
(æóÅöäú ÑóÌóÚó) ÇáäøöÓúæóÉõ (ÇáúÚóÔúÑõ) Ïõæäó ÇáÑøóÌõáö (Öóãöäøó)
ÕöíÛóÉõ ÌóãúÚö ãõÄóäøóËò ÛóÇÆöÈóÉò (äöÕúÝðÇ) ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚö áöÈóÞóÇÁö
äöÕúÝö ÇáúÍóÞøö ÈöÈóÞóÇÁö ÇáÑøóÌõáö Þöíáó íóäúÈóÛöí Ãóäú íóÞõæáó æóÅöäú
ÑóÌóÚóÊú Ýöí ÇáúãóÍóáøóíúäö æóßóÐóÇ Ýöí Þóæúáöåö æóÖóãöäó ÇáÊøöÓúÚõ
íóäúÈóÛöí Ãóäú íóÞõæáó æóÖóãöäóÊú ÝóäóÞõæáõ íóÌõæÒõ Ýöí ãöËúáöåöº
áöÃóäøó Çááøóåó ÊóÚóÇáóì ÞóÇáó Ýöí ÞöÕøóÉö íõæÓõÝó - Úóáóíúåö ÇáÓøóáóÇãõ
- {æóÞóÇáó äöÓúæóÉñ} [íæÓÝ: 30] æóæóÌúåõåõ Èóíøöäñ Ýöí ÇáÊøóÝóÇÓöíÑö
ÝóáúíõØóÇáóÚú.
(æóÅöäú ÑóÌóÚó Çáúßõáøõ) Ãóíú ÇáÑøóÌõáõ æóÇáäøöÓóÇÁõ (ÝóÚóáóì ÇáÑøóÌõáö
ÓõÏõÓñ) Ãóíú ÓõÏõÓõ ÇáúÍóÞøö (æóÚóáóíúåöäøó) Ãóíú Úóáóì ÇáäøöÓóÇÁö
(ÎóãúÓóÉõ ÃóÓúÏóÇÓò) ÚöäúÏó ÇáúÅöãóÇãöº áöÃóäøó ßõáøó ÇãúÑóÃóÊóíúäö
ÞóÇãóÊú ãóÞóÇãó ÑóÌõáò æóÇÍöÏò ÝóÚóÔúÑõ äöÓúæóÉò ßóÎóãúÓóÉò ãöäú
ÇáÑøöÌóÇáö ßóãóÇ áóæú ÔóåöÏó Èöåö ÓöÊøóÉõ ÑöÌóÇáò Ëõãøó ÑóÌóÚõæÇ ÝóÅöäøó
ÇáÖøóãóÇäó Úóáóíúåöãú íóßõæäõ ÃóÓúÏóÇÓðÇ ÝóÚóáóì ÇáÑøóÌõáö ÛõÑúãõ
ÇáÓøõÏõÓö åõæó ÍöÕøóÉõ ÇËúäóÊóíúäö ãöäú ÇáúÚóÔúÑö æóÚóáóíúåöäøó ÛõÑúãõ
ÎóãúÓóÉö ÃóÓúÏóÇÓò (æóÚöäúÏóåõãóÇ Úóáóíúåö) Ãóíú Úóáóì ÇáÑøóÌõáö (äöÕúÝñ
æóÚóáóíúåöäøó) Ãóíú Úóáóì ÇáäøöÓóÇÁö (äöÕúÝñ) º áöÃóäøó ÇáúÚóÔúÑó ãöäú
ÇáäøöÓóÇÁö íóÞõãúäó ãóÞóÇãó ÑóÌõáò æóÇÍöÏò Ýóíóßõäøó äöÕúÝó ÇáäøöÕóÇÈö
ßóãóÇ Ãóäøó ÇáÑøóÌõáó ÇáúæóÇÍöÏó íóßõæäõ äöÕúÝó ÇáäøöÕóÇÈö æóáöåóÐóÇ áóÇ
ÊõÞúÈóáõ ÔóåóÇÏóÊõåõäøó ÅáøóÇ ÈöÇäúÖöãóÇãö ÑóÌõáò Ýóíóßõæäõ ÇáúÛõÑúãõ
Úóáóì ÇáúãõäóÇÕóÝóÉö æóÝöí ÇáÊøóÈúíöíäö äóÞúáðÇ Úóäú ÇáúãõÍöíØö áóæú
ÑóÌóÚó ÑóÌõáñ æóËóãóÇäõ äöÓúæóÉò ãöäúåõäøó ÝóÚóáóì ÇáÑøóÌõáö äöÕúÝõ
ÇáúÍóÞøö æóáóÇ ÔóíúÁó Úóáóì ÇáäøöÓúæóÉöº áöÃóäøóåõäøó æóÅöäú ßóËõÑúäó
íóÞõãúäó ãóÞóÇãó ÑóÌõáò æóÇÍöÏò æóÞóÏú ÈóÞöíó ãöäú ÇáäøöÓóÇÁö ãóäú
ËóÈóÊó ÈöÔóåóÇÏóÊöåöäøó äöÕúÝõ ÇáúÍóÞøö ÝóíõÌúÚóáõ ÇáÑøóÇÌöÚóÇÊõ
ßóÃóäøóåõäøó áóãú íóÔúåóÏúäó Ëõãøó ÞóÇáó æóåóÐóÇ Óóåúæñ Èóáú íóÌöÈõ Ãóäú
íóßõæäó ÇáäøöÕúÝõ ÃóÎúãóÇÓðÇ ÚöäúÏóåõ æóÚöäúÏóåõãóÇ ÃóäúÕóÇÝðÇ æóÐóßóÑó
ÇáúÅöÓúÈöíÌóÇÈöíøõ áóæú ÑóÌóÚó æóÇÍöÏñ æóÇãúÑóÃóÉñ ßóÇäó ÇáäøöÕúÝõ
(2/217)
ÈóíúäóåõãóÇ ÃóËúáóÇËðÇ æóáóæú ßóÇäó ßóãóÇ
ÞóÇáó áóãú íóÌöÈú Úóáóì ÇáúãóÑúÃóÉö ÔóíúÁñ ÇäúÊóåóì.
áóßöäú ÐóßóÑó ÇáúÅöÓúÈöíÌóÇÈöíøõ ÚóÞöíÈó åóÐöåö ÇáúãóÓúÃóáóÉö
ÇÎúÊöáóÇÝðǺ áöÃóäøóåõ ÞóÇáó áóæú ÔóåöÏó ÑóÌõáñ æóËóáóÇËõ äöÓúæóÉò
ÝóÞóÖóì Èöåö Ëõãøó ÑóÌóÚó ÑóÌõáñ æóÇãúÑóÃóÉñ Öóãöäó ÇáÑøóÌõáõ äöÕúÝó
ÇáúãóÇáö æóáóãú ÊóÖúãóäú ÇáúãóÑúÃóÉõ ÔóíúÆðÇ Ýöí ÞóæúáöåöãóÇ æóÝöí
ÞöíóÇÓö Þóæúáö ÇáúÅöãóÇãö äöÕúÝõ ÇáúãóÇáö ÃóËúáóÇËðÇ ËõáõËóÇåõ Úóáóì
ÇáÑøóÌõáö æóËõáõËõåõ Úóáóì ÇáúãóÑúÃóÉö ÇäúÊóåóì.
ÝóÚóáóì åóÐóÇ ÙóåóÑó Ãóäøó ÕóÇÍöÈó ÇáúãõÍöíØö ÇÎúÊóÇÑó ÞóæúáóåõãóÇ ÝóáóÇ
Óóåúæó ÊóÏóÈøóÑú.
(æóÅöäú ÔóåöÏó ÑóÌõáóÇäö æóÇãúÑóÃóÉñ ÝóÑóÌóÚõæÇ ÝóÇáúÛõÑúãõ Úóáóì
ÇáÑøóÌõáóíúäö ÎóÇÕøóÉð) º áöÃóäøó ÇáúæóÇÍöÏóÉó áóíúÓóÊú ÈöÔóåóÇÏóÉò Èóáú
åöíó ÈóÚúÖõ ÇáÔøóÇåöÏö ÝóáóÇ íõÖóÇÝõ Åáóíúåö ÇáúÍõßúãõ (æóáóÇ íóÖúãóäõ
ÑóÇÌöÚñ ÔóåöÏó ÈöäößóÇÍò ÈöãóåúÑò ãõÓóãøðì ÚóáóíúåóÇ) Ãóíú Úóáóì
ÇáúãóÑúÃóÉö (Ãóæú Úóáóíúåö) Ãóíú Úóáóì ÇáÒøóæúÌö¡ ÇáúÃóÕúáõ Ãóäøó
ÇáúãóÔúåõæÏó Èöåö Åäú áóãú íóßõäú ãóÇáðÇ ÈöÃóäú ßóÇäó ÞöÕóÇÕðÇ¡ Ãóæú
äößóÇÍðÇ¡ Ãóæú äóÍúæóåõãóÇ áóãú íóÖúãóäú ÇáÔøõåõæÏõ ÚöäúÏóäóÇ ÎöáóÇÝðÇ
áöáÔøóÇÝöÚöíøö æóÅöäú ßóÇäó ãóÇáðÇ ÝóÅöäú ßóÇäó ÇáúÅöÊúáóÇÝõ ÈöÚöæóÖò
íõÚóÇÏöáõåõ ÝóáóÇ ÖóãóÇäó Úóáóì ÇáÔøóÇåöÏöº áöÃóäøó ÇáúÅöÊúáóÇÝó
ÈöÚöæóÖò ßóáóÇ ÅÊúáóÇÝò æóÅöäú ßóÇäó ÈöÚöæóÖò áóÇ íõÚóÇÏöáõåõ ÝóÈöÞóÏúÑö
ÇáúÚöæóÖö áóÇ ÖóãóÇäó Èóáú ÝöíãóÇ æóÑóÇÁóåõ æóÅöäú ßóÇäó ÇáúÅöÊúáóÇÝõ
ÈöáóÇ ÚöæóÖò ÃóÕúáðÇ æóÌóÈó ÖóãóÇäõ Çáúßõáøö ÅÐóÇ ÊóÞóÑøóÑó åóÐóÇ
ÝóäóÞõæáõ ÅÐóÇ ÇÏøóÚóì ÑóÌõáñ Úóáóì ÇãúÑóÃóÉò äößóÇÍðÇ æóåöíó ÌóÇÍöÏóÉñ
æóÃóÞóÇãó Úóáóì Ðóáößó ÈóíøöäóÉð ÝóÞõÖöíó ÈöÇáäøößóÇÍö Ëõãøó ÑóÌóÚóÇ
Úóäú ÔóåóÇÏóÊöåöãóÇ áóãú íóÖúãóäóÇ áóåóÇ ÔóíúÆðÇ ÓóæóÇÁñ ßóÇäó
ÇáúãõÓóãøóì ãöÞúÏóÇÑó ãóåúÑö ãöËúáöåóÇ¡ Ãóæú ÃóßúËóÑó¡ Ãóæú ÃóÞóáøóº
áöÃóäøóåõãóÇ æóÅöäú ÃóÊúáóÝóÇ ÇáúÈõÖúÚó ÚóáóíúåóÇ ÈöÚöæóÖò áóÇ
íóÚúÏöáõåõ áóßöäøó ÇáúÈõÖúÚó áóÇ íóÊóÞóæøóãõ Úóáóì ÇáúãõÊúáöÝö
æóÅöäøóãóÇ íóÊóÞóæøóãõ Úóáóì ÇáúãõÊóãóáøößö ÖóÑõæÑóÉó ÇáÊøóãóáøõßö
ÝóÅöäøó ÖóãóÇäó ÇáúÅöÊúáóÇÝö íõÞóÏøóÑõ ÈöÇáúãöËúáö æóáóÇ ãõãóÇËóáóÉó
Èóíúäó ÇáúÈõÖúÚö æóÇáúãóÇáö æóÃóãøóÇ ÚöäúÏó ÏõÎõæáöåö Ýöí ãöáúßö
ÇáÒøóæúÌö ÝóÞóÏú ÕóÇÑó ãõÊóÞóæøöãðÇ ÅÙúåóÇÑðÇ áöÎóØóÑöåö ßóãóÇ Ýöí
ÇáÏøõÑóÑö (ÅáøóÇ ãóÇ ÒóÇÏó Úóáóì ãóåúÑö ÇáúãöËúáö) íóÚúäöí Åäú ßóÇäó
ãóåúÑõ ãöËúáöåóÇ ãöËúáó ÇáúãõÓóãøóì¡ Ãóæú ÃóßúËóÑó áóãú íóÖúãóäóÇ
ÔóíúÆðǺ áöÃóäøóåõãóÇ ÃóæúÌóÈóÇ ÇáúãóåúÑó Úóáóíúåö ÈöÚöæóÖò íóÚúÏöáõåõ¡
Ãóæú íóÒöíÏõ Úóáóíúåö æóåõæó ÇáúÈõÖúÚõº áöÃóäøóåõ ÚöäúÏó ÇáÏøõÎõæáö Ýöí
ãöáúßö ÇáÒøóæúÌö ãõÊóÞóæøöãñ æóÞóÏú ÈóíøóäøóÇ ÇáúÅöÊúáóÇÝó ÈöÚöæóÖò
íóÚúÏöáõåõ áóÇ íõæÌöÈõ ÇáÖøóãóÇäó æóÅöäú ßóÇäó ãóåúÑõ ãöËúáöåóÇ ÃóÞóáøó
ãöäú ÇáúãõÓóãøóì ÖóãöäóÇ ÇáÒøöíóÇÏóÉó áöáÒøóæúÌöº áöÃóäøóåõãóÇ ÃóÊúáóÝóÇ
ÞóÏúÑó ÇáÒøöíóÇÏóÉö ÈöáóÇ ÚöæóÖò æóßóÐóÇ áóæú ÔóåöÏóÇ ÚóáóíúåóÇ ÈöÞóÈúÖö
ÇáúãóåúÑö¡ Ãóæú ÈóÚúÖöåö Ëõãøó ÑóÌóÚóÇ ÈóÚúÏó ÇáúÞóÖóÇÁö ÖóãöäóÇ áóåóÇ
(æóáóÇ) íóÖúãóäõ (ãóäú ÔóåöÏó ÈöØóáóÇÞò ÈóÚúÏó ÇáÏøõÎõæáö) º áöÃóäøó
ÇáúãóåúÑó ÊóÃóßøóÏó ÈöÇáÏøõÎõæáö ÝóáóÇ ÅÊúáóÇÝó (æóíóÖúãóäõ Ýöí
ÇáØøóáóÇÞö ÞóÈúáó ÇáÏøõÎõæáö äöÕúÝó ÇáúãóåúÑö) Åäú ßóÇäó ãõÓóãøðì¡ Ãóæú
ÇáúãõÊúÚóÉó Åäú áóãú íóßõäú ãõÓóãøðìº áöÃóäøóåõãóÇ ÃóßøóÏóÇ ÖóãóÇäðÇ
Úóáóì ÔóÑóÝö ÇáÓøõÞõæØö ÃóáóÇ ÊóÑóì ÃóäøóåóÇ áóæú ØóÇæóÚóÊú ÇÈúäó
ÇáÒøóæúÌö¡ Ãóæú ÇÑúÊóÏøóÊú ÓóÞóØó ÇáúãóåúÑõº æóáöÃóäøó ÇáúÝõÑúÞóÉó
ÞóÈúáó ÇáÏøõÎõæáö Ýöí ãóÚúäóì ÇáúÝóÓúÎö ÝóíõæÌöÈõ ÓõÞõæØó ÌóãöíÚö
ÇáúãóåúÑö Ëõãøó íóÌöÈõ äöÕúÝõ ÇáúãóåúÑö ÇÈúÊöÏóÇÁð ÈöØóÑöíÞö ÇáúãõÊúÚóÉö
æóßóÇäó æóÇÌöÈðÇ ÈöÔóåóÇÏóÊöåöãóÇ ßóãóÇ Ýöí ÇáúåöÏóÇíóÉö æóÇáÊøóÚúáöíáõ
ÇáúÃóæøóáõ áöáúãõÊóÞóÏøöãöíäó æóÇáËøóÇäöí áöáúãõÊóÃóÎøöÑöíäó æóÝöí
ÇáúÈóÍúÑö ÊóÝúÕöíáñ ÝóáúíõÑóÇÌóÚú æóÝöí ÇáÊøóäúæöíÑö.
æóáóæú ÔóåöÏóÇ Ãóäøóåõ ØóáøóÞóåóÇ ËóáóÇËðÇ æóÂÎóÑóÇäö Ãóäøóåõ ØóáøóÞóåóÇ
æóÇÍöÏóÉð ÞóÈúáó ÇáÏøõÎõæáö Ëõãøó ÑóÌóÚõæÇ ÝóÖóãóÇäõ äöÕúÝö ÇáúãóåúÑö
Úóáóì ÔõåõæÏö ÇáËøóáóÇËö áóÇ ÛóíúÑó æóáóæú ßóÇäó
(2/218)
Ðóáößó ÈóÚúÏó æóØúÁò¡ Ãóæú ÎóáúæóÉò ÝóáóÇ
ÖóãóÇäó Úóáóì ÃóÍóÏò (æóÝöí ÇáúÈóíúÚö) íóÖúãóäõ (ãóÇ äóÞóÕó Úóäú ÞöíãóÉö
ÇáúãóÈöíÚö) æóÝöí ÇáúãöäóÍö æóáóæú ÔóåöÏóÇ Úóáóì ÇáúÈóÇÆöÚö Èöåö
ÈöãöËúáö ÇáúÞöíãóÉö¡ Ãóæú ÃóßúËóÑó ÝóáóÇ ÖóãóÇäóº áöÃóäøóåõ ÅÊúáóÇÝñ
ÈöÚöæóÖò æóÅöäú ÔóåöÏóÇ Èöåö ÈöÃóÞóáøó ãöäú ÞöíãóÊöåö ÖóãöäóÇ
ÇáäøõÞúÕóÇäóº áöÃóäøóåõ ÈöÛóíúÑö ÚöæóÖò æóáóæú ÔóåöÏóÇ Úóáóì
ÇáúãõÔúÊóÑöí ÝóáóÇ ÖóãóÇäó áóæú ÔóåöÏóÇ ÈöÔöÑóÇÆöåö ÈöãöËúáö ÇáúÞöíãóÉö
Ãóæú ÃóÞóáøó æóÅöäú ßóÇäó ÈöÃóßúËóÑó ÖóãöäóÇ ãóÇ ÒóÇÏó ÚóáóíúåóÇ ßóÐóÇ
ÕóÑøóÍõæÇ ÝóÚóáóì åóÐóÇ áóæú ÞóÇáó: æóáóÇ Ýöí ÇáúÈóíúÚö ÅáøóÇ ãóÇ äóÞóÕó
ãöäú ÞöíãóÉö ÇáúãóÈöíÚö Åäú ÇÏøóÚóì ÇáúãõÔúÊóÑöí æóáóÇ Ýöí ÇáúÈóíúÚö
ÅáøóÇ ãóÇ ÒóÇÏó Úóáóì ÇáúÞöíãóÉö ãöäú ÇáËøóãóäö Åäú ÇÏøóÚóì ÇáúÈóÇÆöÚõ
ßóãóÇ Ýöí ÇáúÛóÑóÑö áóßóÇäó ÃóÙúåóÑó¡ æóÃóæúáóì ÊóÏóÈøóÑú.
æóÝöí ÇáÊøóäúæöíÑö æóáóæú ÔóåöÏóÇ Úóáóì ÇáúÈóÇÆöÚö ÈöÇáúÈóíúÚö
ÈöÃóáúÝóíúäö Åáóì ÓóäóÉò æóÞöíãóÊõåõ ÃóáúÝñ æóÅöäú ÔóÇÁó Öóãöäó
ÇáÔøõåõæÏõ ÞöíãóÊóåõ ÍóÇáøðÇ æóÅöäú ÔóÇÁó ÃóÎóÐó ÇáúãõÔúÊóÑöí Åáóì
ÓóäóÉò æóÃóíøóÇãðÇ ÇÎúÊóÇÑó ÈóÑöÆó ÇáúÂÎóÑõ (æóÝöí ÇáúÚöÊúÞö) íóÖúãóäõ
(ÇáúÞöíãóÉó) íóÚúäöí ÅÐóÇ ÔóåöÏóÇ Úóáóì ÚöÊúÞö ÚóÈúÏò Ëõãøó ÑóÌóÚóÇ
ÖóãöäóÇ ÞöíãóÉó ÇáúÚóÈúÏö ãõØúáóÞðÇ Ãóíú ÓóæóÇÁñ ßóÇäóÇ ãõæÓöÑóíúäö¡
Ãóæú ãõÚúÓöÑóíúäö áöÅöÊúáóÇÝöåöãóÇ ãóÇáöíøóÉó ÇáúÚóÈúÏö Úóáóíúåö ãöäú
ÛóíúÑö ÚöæóÖò æóáóÇ íóÊóÍóæøóáõ ÇáúæóáóÇÁõ ÅáóíúåöãóÇ ÈöÇáÖøóãóÇäöº
áöÃóäøó ÇáúÚöÊúÞó áóÇ íóÍúÊóãöáõ ÇáúÝóÓúÎó ÝóáóÇ íóÊóÍóæøóáõ
ÈöÇáÖøóÑõæÑóÉö ÅÐú ÇáúæóáóÇÁõ áöãóäú ÃóÚúÊóÞó ÃóØúáóÞó ÇáúÚöÊúÞó
ÝóÇäúÕóÑóÝó Åáóì ÇáúÚöÊúÞö ÈöáóÇ ãóÇáò Ýóáóæú ÔóåöÏóÇ Ãóäøóåõ ÃóÚúÊóÞó
ÚóÈúÏóåõ ÈöÎóãúÓöãöÇÆóÉò æóÞöíãóÊõåõ ÃóáúÝñ ÝóÞóÖóì Ëõãøó ÑóÌóÚóÇ Åäú
ÔóÇÁó Öóãøóäó ÇáÔøóÇåöÏóíúäö ÇáúÃóáúÝó æóÑóÌóÚóÇ Úóáóì ÇáúÚóÈúÏö
ÈöÎóãúÓöãöÇÆóÉò æóæóáóÇÁõ ÇáúÚóÈúÏö áöáúãóæúáóì ßóãóÇ Ýöí ÇáúÈóÍúÑö
æóÇáÊøóäúæöíÑö æóÝöí ÇáÊøóÏúÈöíÑö ÖóãöäóÇ ãóÇ äóÞóÕóåõ æóÝöí
ÇáúßöÊóÇÈóÉö íóÖúãóäóÇäö ÞöíãóÊóåõ æóáóÇ íóÚúÊöÞõ ÍóÊøóì íõÄóÏøöíó ãóÇ
Úóáóíúåö ÅáóíúåöãóÇ æóãóÇ Ýöí ÇáúÝóÊúÍö ãöäú Ãóäøó ÇáúæóáóÇÁó áöáøóÐöíäó
ÔóåöÏõæÇ Úóáóíúåö ÈöÇáúßöÊóÇÈóÉö Óóåúæñ æóÇáÕøóæóÇÈõ áöáøóÐöí ßóÇÊóÈóåõ
ßóãóÇ Ýöí ÇáúÈóÍúÑö æóÝöí ÇáöÇÓúÊöíáóÇÏö íóÖúãóäóÇäö äõÞúÕóÇäó ÞöíãóÉö
ÇáúÃóãóÉö ÝóÅöäú ãóÇÊó Çáúãóæúáóì ÚóÊóÞóÊú æóÖóãöäó ÇáÔøóÇåöÏóÇäö
ÞöíãóÊóåóÇ áöáúæóÑóËóÉö (æóÝöí ÇáúÞöÕóÇÕö) íóÖúãóäõ (ÇáÏøöíóÉó ÝóÞóØú)
íóÚúäöí ÅÐóÇ ÔóåöÏóÇ Ãóäøó ÒóíúÏðÇ ÞóÊóáó ÈóßúÑðÇ ÝóÇÞúÊóÕøó ÒóíúÏñ
Ëõãøó ÑóÌóÚóÇ ÊóÌöÈõ ÇáÏøöíóÉõ ÚöäúÏóäóÇ áóÇ ÇáúÞöÕóÇÕõº áöÃóäøó
ÇáúÞóÊúáó æõÌöÏó ÈöÇÎúÊöíóÇÑö Çáúæóáöíøöº áöÃóäøóåõ áóíúÓó ÈöãõÖúØóÑøò
Ýöíåö áöÇÞúÊöÏóÇÑöåö Úóáóì ÇáúÚóÝúæö ÃóíúÖðÇ æóáóãú íóßõæäóÇ ÓóÈóÈðÇ
ÈöÇáúÞóÊúáö ÝóáöÑóÇÆöÍóÉö ÇáÓøóÈóÈöíøóÉö æóÞóÚóÊú ÇáÔøõÈúåóÉõ æóåöíó
ãóÇäöÚóÉñ Úóäú ÇáúÞóæóÏö áóÇ Úóäú ÇáÏøöíóÉöº áöÃóäøó ÇáúãóÇáó íóËúÈõÊõ
ãóÚó ÇáÔøõÈúåóÉö ÈöÎöáóÇÝö ÇáúãõßúÑóåöº áöÃóäøóåõ ãõÈóÇÔöÑñ Ýöíåö
Ýóíóßõæäõ ÓóÈóÈðÇ íõÖóÇÝõ Åáóíúåö ÇáúÞóÊúáõ ÝóíõÞúÊóÕøõ æóÚöäúÏó
ÇáÔøóÇÝöÚöíøö íõÞúÊóÕøóÇäö áöæõÌõæÏö ÇáúÞóÊúáö ÊóÓúÈöíÈðÇ ßóÇáúãõßúÑóåö.
(æóíóÖúãóäõ ÇáúÝóÑúÚõ Åäú ÑóÌóÚó) Ãóíú íóÖúãóäõ ÔõåõæÏõ ÇáúÝóÑúÚö
ÈöÇáÑøõÌõæÚö Úóäú ÔóåóÇÏóÊöåöãúº áöÃóäøó ÇáÔøóåóÇÏóÉó Ýöí ãóÌúáöÓö
ÇáúÞóÖóÇÁö ÕóÏóÑóÊú ãöäúåõãú æóßóÇäó ÇáÊøóáóÝõ ãõÖóÇÝðÇ Åáóíúåöãú (áóÇ
ÇáúÃóÕúáõ Åäú ÞóÇáó) ÇáúÃóÕúáõ (ãóÇ ÃóÔúåóÏúÊå) Ãóíú ÇáúÝóÑúÚó (Úóáóì
ÔóåóÇÏóÊöí) Ãóíú áóÇ íóÖúãóäõ ÔõåõæÏõ ÇáúÃóÕúáö ÈóÚúÏó ÇáúÍõßúãö
ÈöÞóæúáöåöãú áóãú äõÔúåöÏú ÇáúÝõÑõæÚó Úóáóì ÔóåóÇÏóÊöäóÇ ÈöÇáúÅöÌúãóÇÚöº
áöÃóäøó ÇáúÍõßúãó áóãú íõÖóÝú Åáóíúåöãú Èóáú Åáóì ÇáúÝóÑúÚö æóáóÇ
íóÈúØõáõ ÇáúÞóÖóÇÁõ ÈóÚúÏó ÇáúÍõßúãö áöáÊøóÚóÇÑõÖö Èóíúäó ÇáúÎóÈóÑóíúäö
ÝóÕóÇÑó ßóÑõÌõæÚö ÇáÔøóÇåöÏö.
(æóáóæú ÞóÇáó) ÇáúÃóÕúáõ (ÃóÔúåóÏúÊå) Ãóíú ÇáúÝóÑúÚó (æóÛóáöØúÊ Öóãöäó
ÚöäúÏó ãõÍóãøóÏò) º áöÃóäøó ÇáúÝõÑõæÚó äóÞóáõæÇ ÔóåóÇÏóÉó ÇáúÃóÕúáö
(2/219)
ÝóßóÃóäøó ÇáúÃóÕúáó ÍóÖóÑó æóÔóåöÏó
ÚöäúÏó ãóÌúáöÓö ÇáúÞóÇÖöí Ëõãøó ÑóÌóÚó (áóÇ) íóÖúãóäõ (ÚöäúÏóåõãóÇ) º
áöÃóäøó ÇáúÍõßúãó áóãú íóÞóÚú ÈöÔóåóÇÏóÉö ÇáúÃóÕúáö Èóáú ÈöÔóåóÇÏóÉö
ÇáúÝóÑúÚö æóÞóæúáõåõ ÛóáöØúÊ ÇÊøöÝóÇÞöíøñ ÅÐú áóæú ÞóÇáó ÑóÌóÚúÊ ÚóäúåóÇ
ÝóáóÇ ÖóãóÇäó ÃóíúÖðÇ ÚöäúÏóåõãóÇ (æóÅöäú ÑóÌóÚó ÇáúÃóÕúáõ æóÇáúÝóÑúÚõ)
ÌóãöíÚðÇ ÈóÚúÏó ÇáúÍõßúãö (Öóãöäó ÇáúÝóÑúÚõ ÝóÞóØú) ÚöäúÏó
ÇáÔøóíúÎóíúäöº áöÃóäøó ÇáúÅöÊúáóÇÝó íóÍúÕõáõ ÈóÚúÏó ÇáúÞóÖóÇÁö
æóÇáúÞóÖóÇÁõ ÈöÔóåóÇÏóÉö ÇáúÝóÑúÚö ÝóíõÖóÇÝõ ÇáÊøóáóÝõ Åáóíúåö ÈóÚúÏó
ÑõÌõæÚöåö æóÇáÖøóãóÇäõ Úóáóì ÇáúãõÊúáöÝö (æóÚöäúÏó ãõÍóãøóÏò íóÖúãóäõ
ÇáúãóÔúåõæÏõ Úóáóíúåö Ãóíú ÇáúÝóÑöíÞóíúäö) ãöäú ÇáúÃóÕúáö æóÇáúÝóÑúÚö
(ÔóÇÁó) Ãóíú Åäøó ÇáúãóÔúåõæÏó Úóáóíúåö ãõÎóíøóÑñ Èóíúäó ÊóÖúãöíäö
ÇáúÝóÑúÚö æóÇáúÃóÕúáö ÚöäúÏóåõº áöÃóäøó ÇáúÞóÖóÇÁó æóÞóÚó ÈöÔóåóÇÏóÉö
ÇáúÝóÑúÚö ãöäú æóÌúåò æóÔóåóÇÏóÉö ÇáúÃóÕúáö ãöäú æóÌúåò ÝóíõÎóíøóÑõ
ÈóíúäóåõãóÇ æóÇáúÌöåóÊóÇäö ãõÊóÛóÇíöÑóÊóÇäö æóáóÇ íõÌúãóÚõ Èóíúäóåõãú
Ýöí ÇáÊøóÖúãöíäö (æóÞóæúáõ ÇáúÝóÑúÚö: ßóÐóÈó) ÝöÚúáñ ãóÇÖò (ÃóÕúáöíøñ¡
Ãóæú ÛóáöØó áóíúÓó ÈöÔóíúÁò) íóÚúäöí ÈóÚúÏó ÇáúÍõßúãö ÈöÔóåóÇÏóÊöåöãúº
áöÃóäøó ãóÇ ÃóãúÖóì ãöäú ÇáúÞóÖóÇÁö áóÇ íõäúÞóÖõ ÈöÞóæúáöåöãú æóáóÇ
íóÌöÈõ ÇáÖøóãóÇäõ Úóáóíúåöãúº áöÃóäøóåõãú ãóÇ ÑóÌóÚõæÇ Úóäú
ÔóåóÇÏóÊöåöãú ÅäøóãóÇ ÔóåöÏõæÇ Úóáóì ÛóíúÑöåöãú ÈöÇáÑøõÌõæÚö.
(æóÅöäú ÑóÌóÚó ÇáúãõÒóßøöí Úóäú ÇáÊøóÒúßöíóÉö Öóãöäó) Ãóíú Öóãöäó
ÇáúãõÒóßøöí ÈöÇáÑøõÌõæÚö Úóäú ÊóÒúßöíóÉö ÇáÔøóÇåöÏö ÈóÚúÏó Ãóäú ÒóßøóÇåõ
ÚöäúÏó ÇáúÅöãóÇãöº áöÃóäøó ÞóÈõæáó ÇáÔøóåóÇÏóÉö ÚöäúÏó ÇáúÞóÇÖöí
ÈöÇáÊøóÒúßöíóÉö íóßõæäõ ÚöáøóÉó ÇáúÚöáøóÉö ãóÚúäðì ÝóíõÖóÇÝõ ÇáúÍõßúãõ
Åáóì ÚöáøóÉö ÇáúÚöáøóÉö (ÎöáóÇÝðÇ áóåõãóÇ) ÝóÅöäøó ÚöäúÏóåõãóÇ áóÇ
ÖóãóÇäó Úóáóì ÇáúãõÒóßøöíäóº áöÃóäøóåõãú ÃóËúäóæúÇ Úóáóì ÇáÔøõåõæÏö
ÝóÕóÇÑõæÇ ßóÔõåõæÏö ÇáúÅöÍúÕóÇäö æóÇáúÎöáóÇÝõ ÝöíãóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáõæÇ
ÊóÚóãøóÏúäóÇ¡ Ãóæú ÚóáöãúäóÇ Ãóäøó ÇáÔøõåõæÏó ÚóÈöíÏñ æóãóÚó Ðóáößó
ÒóßøóíúäóÇåõãú ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáó ÇáúãõÒóßøöí ÃóÎúØóÃúÊ ÝöíåóÇ ÝóáóÇ
ÖóãóÇäó ÅÌúãóÇÚðÇ ßóãóÇ Ýöí ÇáúÈóÍúÑö æóÛóíúÑöåö ÝóÚóáóì åóÐóÇ áóæú
ÞõíøöÏó ãóÚó Úöáúãöåö Èößóæúäöåöãú ÚóÈöíÏðÇ áóßóÇäó Ãóæúáóì æóÞöíáó
ÇáúÎöáóÇÝõ ÝöíãóÇ ÅÐóÇ ÃóÎúÈóÑó ÇáúãõÒóßøõæäó ÈöÇáúÍõÑøöíøóÉö ÈöÃóäú
ÞóÇáõæÇ Åäøóåõãú ÃóÍúÑóÇÑñ ÃóãøóÇ ÅÐóÇ ÞóÇáõæÇ åõãú ÚõÏõæáñ ÝóßóÇäõæÇ
ÚóÈöíÏðÇ áóÇ íóÖúãóäõæäó ÅÌúãóÇÚðǺ áöÃóäøó ÇáúÚóÈúÏó ÞóÏú íóßõæäõ
ÚóÏúáðÇ (æóáóÇ íóÖúãóäõ ÔóÇåöÏõ ÇáúÅöÍúÕóÇäö ÈöÑõÌõæÚöåö) º áöÃóäøóåõ
ÔóÑúØõ ãõÍúÕóäò ÝóáóÇ íõÖóÇÝõ ÇáúÍõßúãõ Åáóíúåö.
(æóáóæú ÑóÌóÚó ÔóÇåöÏõ Çáúíóãöíäö æóÔóÇåöÏõ ÇáÔøóÑúØö Öóãöäó ÔóÇåöÏõ
Çáúíóãöíäö ÎóÇÕøóÉð) íóÚúäöí ÅÐóÇ ÔóåöÏóÇ Ãóäøóåõ ÚóáøóÞó ÚöÊúÞó
ÚóÈúÏöåö ÈöÔóÑúØò æóÔóåöÏó ÇáúÂÎóÑóÇäö Ãóäøó ÇáÔøóÑúØó ÇáøóÐöí ÚóáøóÞó
Èöåö ÇáúÚöÊúÞó æõÌöÏó ÝóÍóßóãó ÇáúÍóÇßöãõ Èöåö Ëõãøó ÑóÌóÚó ÌóãöíÚõåõãú
íóÖúãóäõ ÔõåõæÏõ Çáúíóãöíäö ÞöíãóÉó ÇáúÚóÈúÏöº áöÃóäøóåõãú ÃóËúÈóÊõæÇ
ÇáúÚöáøóÉó æóåõæó Þóæúáõåõ ÃóäúÊó ÍõÑøñ æóáóÇ íóÖúãóäõ ÔõåõæÏõ
ÇáÔøóÑúØöº áöÃóäøó ÇáÔøóÑúØó ßóÇäó ãóÇäöÚðÇ æóåõãú ÃóËúÈóÊõæÇ ÒóæóÇáó
ÇáúãóÇäöÚö æóÇáúÍõßúãõ íõÖóÇÝõ Åáóì ÇáúÚöáøóÉö áóÇ Åáóì ÒóæóÇáö
ÇáúãóÇäöÚö.
(æóáóæú ÑóÌóÚó ÔóÇåöÏõ ÇáÔøóÑúØö æóÍúÏóåõ ÇÎúÊóáóÝó ÇáúãóÔóÇíöÎõ) ÞóÇáó
ÈóÚúÖõåõãú: íóÖúãóäõ ÔóÇåöÏõ ÇáÔøóÑúØö æóÇáÕøóÍöíÍõ Ãóäøó ÔõåõæÏó
ÇáÔøóÑúØö áóÇ íóÖúãóäõæäó ÈöÍóÇáò äóÕøó Úóáóíúåö Ýöí ÇáÒøöíóÇÏóÇÊö
æóÅöáóíúåö ãóÇáó ÔóãúÓõ ÇáúÃóÆöãøóÉö ÇáÓøóÑóÎúÓöíøõ æóÅöáóì ÇáúÃóæøóáö
ãóÇáó ÝóÎúÑõ ÇáúÅöÓúáóÇãö Úóáöíøñ ÇáúÈóÒúÏóæöíøõ ßóãóÇ Ýöí ÇáÊøóÈúíöíäö
æóÛóíúÑöåö (æóãóäú Úóáöãó Ãóäøóåõ ÔóåöÏó ÒõæÑðÇ) ÈöÃóäú ÃóÞóÑøó Úóáóì
äóÝúÓöåö Ãóäøóåõ ÔóåöÏó ÒõæÑðÇ¡ Ãóæú ÔóåöÏó ÈöÞóÊúáö ÑóÌõáò¡ Ãóæú
ãóæúÊöåö ÝóÌóÇÁó ÍóíøðÇ¡ Ãóæú ÔóåöÏó ÈöÑõÄúíóÉö ÇáúåöáóÇáö ÝóãóÖóì
ËóáóÇËõæäó íóæúãðÇ
(2/220)
æóáóíúÓóÊú ÈöÇáÓøóãóÇÁö ÚöáøóÉñ æóáóãú íõÑó ÇáúåöáóÇáõ (ÔõåøöÑó) ÝóÞóØú
(æóáóÇ íõÚóÒøóÑõ) ÚöäúÏó ÇáúÅöãóÇãö æóÚóáóíúåö ÇáúÝóÊúæóì ßóãóÇ Ýöí
ÇáÓøöÑóÇÌöíøóÉö (æóÚöäúÏóåõãóÇ íõæÌóÚõ ÖóÑúÈðÇ æóíõÍúÈóÓõ) .
æóÝöí ÇáúßóÇÝöí ÇÚúáóãú Ãóäøó ÔóÇåöÏó ÇáÒøõæÑö íõÚóÒøóÑõ ÅÌúãóÇÚðÇ
ÇÊøóÕóáó ÇáúÞóÖóÇÁõ ÈöÔóåóÇÏóÊöåö¡ Ãóæú áóǺ áöÃóäøóåõ ÇÑúÊóßóÈó
ßóÈöíÑóÉð ÇÊøóÕóáó ÖóÑóÑõåóÇ ÈöãõÓúáöãò ÅáøóÇ Ãóäøóåõãú ÇÎúÊóáóÝõæÇ Ýöí
ßóíúÝöíøóÉö ÊóÚúÒöíÑöåö ÝóÞóÇáó ÇáúÅöãóÇãõ ÊóÚúÒöíÑõåõ ÊóÔúåöíÑõåõ
ÝóÞóØú æóÞóÇáóÇ íõÖúÑóÈõ æóíõÍúÈóÓõ æóåõæó Þóæúáõ ÇáÔøóÇÝöÚöíøöº áöÃóäøó
ÚõãóÑó - ÑóÖöíó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì Úóäúåõ - ÖóÑóÈó ÔóÇåöÏó ÇáÒøõæÑö
ÃóÑúÈóÚöíäó ÓóæúØðÇ æóÓóÎøóãó æóÌúåóåõ æóáóåõ Ãóäøó ÔõÑóíúÍðÇ ÇáúÞóÇÖöíó
Ýöí Òóãóäö ÚõãóÑó æóÚóáöíøò - ÑóÖöíó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì Úóäúåõãú - ßóÇäó
íõÔóåøöÑõ ÈöÃóäú íóÈúÚóËóåõ Åáóì ÓõæÞöåö¡ Ãóæú Åáóì Þóæúãöåö áöÅöÝúÔóÇÁö
ÞóÈóÇÍóÊöåö æóåóÐóÇ ÇáÊøóÔúåöíÑõ áóÇ íóÎúÝóì Úóáóì ÇáÕøóÍóÇÈóÉö -
ÑöÖúæóÇäõ Çááøóåö ÊóÚóÇáóì Úóáóíúåöãú ÃóÌúãóÚöíäó - æóáóãú íõäúßöÑú
Úóáóíúåö ÃóÍóÏñ ãöäúåõãú ÝóÍóáøó ãóÍóáøó ÇáúÅöÌúãóÇÚö æóßóÇäó åóÐóÇ ãöäú
ÇáúÅöãóÇãö ÇÍúÊöÌóÇÌðÇ ÈöÅöÌúãóÇÚö ÇáÕøóÍóÇÈóÉö áóÇ ÊóÞúáöíÏðÇ
áöÔõÑóíúÍòº áöÃóäøóåõ áóÇ íóÑóì ÊóÞúáöíÏó ÇáÊøóÇÈöÚöíøö æóÍóÏöíËõ ÚõãóÑó
- ÑóÖöíó Çááøóåõ ÊóÚóÇáóì Úóäúåõ - ãóÍúãõæáñ Úóáóì ÇáÓøöíóÇÓóÉö
ÈöÏóáóÇáóÉö ÇáÊøóÈúáöíÛö Åáóì ÇáúÃóÑúÈóÚöíäó æóÇáÊøóÓúÎöíãö. |